Gdzie się znajduje?
Paryż – stolica i największe miasto Francji. Stanowi centrum polityczne, ekonomiczne i kulturalne kraju. Obecnie, po opuszczeniu Unii Europejskiej przez Wielką Brytanię, aglomeracja paryska stała się największą aglomeracją w Unii Europejskiej – cała aglomeracja paryska liczy blisko 11 mln ludności.
Dojazd/dojście
Bazylika Sacré-Cœur wybudowana została na szczycie wzgórza Montmartre w 18. dzielnicy Paryża. Aby się doń dostać można skorzystać z metra lub autobusu, w okolicy znajdziemy następujące stacje metra:
metro linia nr 12 – stacja Jules Joffrin + spacer lub przejazd autobusem
metro linia nr 2 lub 12 – stacja Pigalle + spacer lub przejazd autobusem
metro linia nr 2 – stacja Anvers + funikular (Funiculaire de Montmartre, czyli popularna kolejka terenowej) lub schody
metro linia nr 12 – stacja Abbesses + funikular lub schody. Na miejsce możemy dojechać również autobusami numer 30, 31, 80, 85 – przystanek Anvers Sacré-Coeur (do przejścia będzie jeszcze około 500 metrów pieszo).
Historia
Legendy mówią, że na terenie obecnego wzgórza znajdowały się święte gaje druidów, a po włączeniu ich w obręb Cesarstwa Rzymskiego poświęcono je Marsowi lub Merkuremu. Nazwa wzgórza – Montmartre, najprawdopodobniej wzięła się od św. Dionizego i jego towarzyszy, którzy zostali tutaj ścięci przez Rzymian za wiarę. Legenda głosi, że wtedy, ten święty i pierwszy biskup Paryża, wstał chwilę po egzekucji, podniósł swoją głowę i obmywszy się z krwi udał się na teren obecnego Saint Denis gdzie padł martwy. Popularność tej historii sprawiła, że miejsce śmierci biskupa zaczęto nazywać Mont des Martyrs czyli Wzgórze Męczenników. Na pamiątkę tych wydarzeń ustawiono tu kaplicę a później klasztor benedyktynek. Opactwo przetrwało do czasów rewolucji francuskiej. W latach 90. XVIII wieku klasztor rozebrano, a ostatnia opatka Marie-Louise de Laval-Montmorency zginęła na gilotynie. Przetrwał klasztorny kościół św. Piotra, który dziś znajduje się w pobliżu bazyliki.
Kiedy w 1870 roku wybuchła wojna francusko-pruska, armia poniosła haniebną porażkę w wojnie z Prusami, a Paryż został oblężony przez Niemców. Dwaj francuscy przemysłowcy Alexandre Legentil i Hubert Rohault de Fleury, przysięgli sobie, że jeżeli po wojnie ujrzą Paryż takim samym, jak przed wojną, to wybudują bazylikę ku czci Serca Jezusowego. Gdy rok później po zakończeniu działań zbrojnych okazało się, że Paryż został nietknięty, przemysłowcy postanowili spełnić swoją obietnicę. Propozycję z zadowoleniem przyjął ówczesny arcybiskup Paryża i już w 1876 roku rozpoczęto budowę. i była w całości finansowana przez osoby prywatne i kościelne zbiórki. Całość kosztowała 7 milionów franków, a prace trwały nieprzerwanie przez 39 lat. Spośród nadesłanych 77 projektów wybrano pomysł Paula Abadiego – francuskiego architekta zafascynowanego sztuką średniowiecza. Abadie zmarł podczas budowy, ale jego dzieło było kontynuowane. Mimo niechęci kolejnych francuskich rządów (nie mogąc zaszkodzić budowniczym przed bazyliką wystawiono pomnik kawalera de la Barre – szlachcica straconego za bluźnierstwo i bezbożność w XVIII wieku) kościół ukończono w 1914 roku. Z powodu wybuchu I wojny światowej został on poświęcony dopiero pięć lat później., w roku 1919.
Chociaż bazylika Sacré-Cœur nadal budzi kontrowersje (wiele publikacji krytycznie odnosi się do jej walorów artystycznych), to trzeba przyznać, że jej charakterystyczna sylwetka jest już tak silnie kojarzona z miastem, że chyba nikt nie wyobraża sobie wizyty w Paryżu bez spaceru pod tymi białymi murami.
Co możemy zobaczyć
Bazylika Sacré-Cœur ma kształt krzyża greckiego, ozdobionego czterema kopułami w narożach oraz kopułą centralną. Ma ona wysokość pod zwornikiem 54,94 m i średnicę 16 metrów, a w najwyższym miejscu kopuła ma wysokość 83 m. Świątynia łączy cechy stylu romańskiego i bizantyjskiego, odchodząc przy tym dość wyraźnie od architektury klasycznych bazylik rzymskich. Do budowy zastosowano na elewacjach trawertyn – nazywany również białym granitem, stąd potoczna nazwa – biała bazylika.
Bazylia nie jest zorientowana, jej ołtarz wyznacza kierunek północ-południe. Wybór takiego usadowienia można wytłumaczyć względami topograficznymi, ciasnotą płaskowyżu, a także ze względów symbolicznych – otwarcie kościoła na centrum Paryża
Fasada południowa ma dwie kondygnacje. Dolną kondygnację tworzy ganek podzielony na trzy arkady, którym odpowiadają trzy portale bazyliki, każde ozdobione płaskorzeźbą. W tympanonie po lewej stronie, Mojżesz uderza w kamień na pustyni. W centralnym tympanonie Longinus przebija Serce Jezusa. Obydwa są autorstwa Leona Fagela. Natomiast tympanon po prawej stronie przedstawia św. Tomasz wkładającego rękę w otwarty bok Jezusa (ten jest autorstwa Hipolita Lefèbvre). Ganek ten przykryty jest rozległym tarasem ozdobionym tralkami i dwoma posągami konnymi, umieszczonymi przy bocznych ścianach, po jednej stronie jest św. Joanna D’arc, a po drugiej św. król Ludwik IX.
Górna kondygnacja jest przepruta trzema przęsłami i zwieńczona frontonem wyciętym u szczytu centralną niszą, w której znajduje się statua Chrystusa z Najświętszym Sercem na piersi. W bocznych absydach umieszczone są płaskorzeźby Magdaleny i Samarytanki, symbolizujące „w alegorycznym stylu Francję, najstarszą córkę skruszonego i pokutującego Kościoła”.
Z daleka widocznym znakiem rozpoznawczym bazyliki jest jej kopuła, która osiąga wysokość 83 metrów. Na jej zewnętrznej galerii przygotowano taras, będący jednym z najwyższych punktów widokowych w Paryżu.
Wieża dzwonnicza przepruta trójdzielnymi przęsłami, zwieńczona kopułą, której bęben mieści arkadową galerię, zwieńczoną stożkowym dachem latarniowym i dominującym nad nią krzyżem. Wszystko razem ma wysokość 91 m. Ukończona została w 1914 roku. Na zewnętrznych rogach loggii widnieją anioły wyrzeźbione przez Jeana Dampt’a. W dzwonnicy znajduje się Dzwon Bazylika, który jest największym dzwonem we Francji. Został on sfinansowany przez wiernych z Sabaudii (która od 1860 roku należała do Cesarstwa Francuskiego) i z tego powodu nazywany jest „Sabaudczykiem”. Dzwon ma 3 metry średnicy i waży 19 ton, jego serce waży 500 kg.
Wnętrze świątyni zaskakuje surowością i niewielką liczbą detali. W prezbiterium znajduje się ołtarz główny zaprojektowany przez Luciena Magne’a, wykonany z marmurów sprowadzonych ze Sieny. W ołtarzu są płaskorzeźby Hippolita Lefèbvre, w środku scena ukrzyżowania Chrystusa, a po jej obu stronach sylwetki Apostołów. Tabernakulum zwieńczone jest cyborium, z 1902 roku, ozdobione dwoma aniołami podtrzymującymi monstrancję. W ołtarzu w formie wieczystej adoracji wystawiany jest Najświętszy Sakrament – trwa ona bez przerwy od 1885 roku. Dlatego też turyści proszeni są o zachowanie ciszy i spokoju podczas zwiedzania świątyni. Adoracja trwa również po zamknięciu kościoła (po 22:30) – można wziąć w niej udział zgłaszając dwa dni przed wizytą taką chęć.
Na sklepieniu prezbiterium jest olbrzymia barwna mozaika, przedstawia Chrystusa w otoczeniu świętych i zasłużonych dla Kościoła (są tam też sylwetki pomysłodawców Sacré-Cœur). Poniżej umieszczono napis: „Najświętszemu Sercu Chrystusa, Francja gorliwa, pokutująca i wdzięczna”. Słowo „wdzięczna” dodano po zakończeniu I wojny światowej. Jest to jedna z największych mozaik na świecie (jej powierzchnia to 400 m2).
Duże organy bazyliki Sacré-Cœur zostały zbudowane przez słynnego budowniczego organów Aristide Cavaillé-Coll w 1898 roku do zamku barona Alberta de L’Espée. Po śmierci barona i sprzedaży jego domu, organy kupiła bazylika. Niestety, tylko ich część została poddana konserwacji – wiele piszczałek nadal oczekuje na naprawę lub wymianę.
Świątynia otoczona jest wieńcem kaplic. Są to po prawej stronie bazyliki: kaplica św. Michała Archanioła (z posągami św. Michała i św. Joanny d’Arc), kaplica św. Ludwika (płaskorzeźby ołtarza przedstawiają przekazanie Korony cierniowej przez św. Ludwika biskupowi Paryża, dzieło Hipolita Lefèbvre’a oraz mozaiki wykonane przez Pascala Blancharda ukazujące pobożność św. Ludwika), kaplica Handlu i Przemysłu, kaplica błogosławionej Małgorzaty Marii. Kaplice absydowe to kaplica św. Benedykta Labre, kaplica św. Franciszka z Asyżu, kaplica św. Jana Chrzciciela, kaplica św. Jana Pawła II, kaplica św. Józefa, kaplica Najświętszej Maryi Panny z figurą Matki Bożej Pokoju autorstwa Gustave’a Crauka, kaplica Lekarzy (św. Łukasza, Como i Damiana), kaplica Ignacego de Loyoli, kaplica Św. Urszuli. Dalej, kolejno po prawej stronie bazyliki są: kaplica św. Wincenta a Paulo, kaplica św. Izydora, czyli kaplica Rolników, kaplica św. Radegondy, św. Klotildy i św. Bathildy czyli Świętych Królowych Francji, zdobi ołtarz z marmuru z Carrary z jaspisowymi kolumnami oraz kaplica Morska z figurą Stella Maris (przypisany Najświętszej Maryi Pannie, oznaczający Gwiazdę Morza).
Na dole, pod kościołem znajdują się krypty, ich układ jest taki sam, jak górnej części budowli. W centralnej części, znajduje ołtarz, w formie Piety, grobowce uznanych postaci (jak np. kardynałów Guiberta i Ryszarda) oraz pierwszy kamień bazyliki. Zobaczymy tam też resztki fundamentów dawnego opactwa.
