Katedra św. Wita, św. Wacława i św. Wojciecha w Pradze

Gdzie się znajduje?

Praga jest stolicą Czech i też jego największym miastem. Liczba ludności wynosi ponad 1,3 mln.
Do Pragi można dotrzeć samochodem, autobusem, pociągiem lub samolotem (lotnisko znajduje się ok. 15 km na zachód od centrum)
Dojazd/dojście
Katedra to część Zamku na Hradczanach znajduje się na wzgórzu, po drugiej stronie Wełtawy (w stosunku do Rynku Staromiejskiego). Można tam dojść przez most Karola, a dalej ulicą Klárov. Przystanek metra Malostranská znajduje się przy pałacu Wallensteina, skąd Stare Zamkowe Schody wiodą (od ulicy Pod Bruskou) do wschodniej części zamku lub od stacji Hradčanská kierując się na Most Prochowy, dochodzimy do katedry.
W bliskiej okolicy zamku znajdziemy trzy przystanki tramwajowe linii 22 i 23. Jeden z nich Pražský hrad znajduje się na wysokości Ogrodów Królewskich i oddalony jest od trzeciego dziedzińca z katedrą o około 500 m. Inny przystanek, Pohořelec, znajduje się około jednego kilometra od Hradczan.

Historia

Dzisiejsza katedra zbudowana została na miejscu dwóch wcześniejszych świątyń. Pierwszą z nich była wczesnoromańska rotunda wzniesiona około 925 r. przez księcia Wacława, późniejszego świętego, który został w niej pochowany. Druga świątynia to trójnawowa romańska bazylika, która została zbudowana z inicjatywy księcia Spitygniewa II około 1060 r. Było to prawie wiek po tym jak Praga została siedzibą biskupstwa (973 r.). W 1344 r. biskupstwo praskie zostało podniesione do godności arcybiskupstwa. Jeszcze tego samego roku, na polecenie króla Karola IV, rozpoczęto budowę obecnej katedry. Autorem projektu i pierwszym budowniczym był Mateusz z Arras, sprowadzony do Pragi z Awinionu. Do swojej śmierci w 1352 r. zdążył zbudować dolne partie prezbiterium z obejściem i ośmioma otaczającymi jej kaplicami. Od 1356 r. prace budowlane kontynuował Peter Parler, który ukończył prezbiterium i nakrył je sklepieniem (1370-1389), zbudował kaplicę św. Krzyża, dziewiątą z kaplic otaczających prezbiterium, wzniósł także kaplice św. Zygmunta i św. Wacława, zakrystię, przyziemie wieży południowej oraz sąsiednią Złotą bramę. Po śmierci Parlera w 1399 r. budowę kontynuowali jego synowie Johann i Wenzel, którzy do 1406 r. wznieśli wieżę do wysokości galerii. Zamknęli też prezbiterium prowizoryczną ścianą o wysokości 32 m. z rozetowym oknem i arkadowym przejściem. Dalsze prace budowlane zostały przerwane przez wojny husyckie. Dopiero za panowania Władysława II Jagiellończyka w latach 1505-1511 Benedykt Ried zbudował oratorium królewskie. Pól wieku później Bonifaz Wohlmut wybudował emporę muzyczną. W 1770 r. wieża południowa została nakryta barokowym hełmem. Wreszcie w latach 1883-1929 do gotyckiego prezbiterium dobudowano według projektu Josefa Mockera trójnawowy korpus z kaplicami i dwuwieżową fasadę od zachodu. Ta kwintesencja gotyku ze strzelistymi wieżami, ozdobionymi pinaklami i gargulcami oraz wejściem głównym pod rzeźbionym portalem powstała pół wieku po wybudowaniu katedry! A zwracająca uwagę rozeta nad głównym portalem została wykonana w latach dwudziestych XX wieku.

Co możemy zobaczyć

Nad Zamkiem Praskim (Pražský hrad) dominuje największy i najważniejszy kościół praski a zarazem symbol duchowy państwa czeskiego – katedra św. Wita, św. Wacława i św. Wojciecha w Pradze (katedrála sv. Víta, Václava a Vojtěcha). Duży drugi dziedziniec wzbogaca odczucie, że stoimy przed arcydziełem gotyku. Ogromna budowla zajmuje centrum placu. Jest imponująca i budzi szczery podziw. Ale fakty dotyczące jej powstawania są zaskakujące. Katedra składa się z dwóch części gotyckiej i neogotyckiej. Gotycką część stanowi bazylikowe, trójnawowe, pięcioprzęsłowe prezbiterium z obejściem, otoczone wieńcem kaplic oraz wieża południowa. Część neogotycka to transept, bazylikowy, trójnawowy i pięcioprzęsłowy korpus z kaplicami po bokach oraz dwuwieżowa fasada zachodnia. Nawy główne korpusu i prezbiterium oraz transept nakrywa wspólny dach dwuspadowy. Nad skrzyżowaniem naw wznosi się neogotycka wieżyczka na sygnaturkę z ostrosłupową iglicą.
Złota brama poprzedzająca południowe ramię transeptu w dolnej części składa się trzech ostrołukowych arkad, zaś górna część podzielona na trzy pola pinaklami ozdobiona jest mozaiką wykonaną w latach 1370-71 przez artystów weneckich i przedstawiającą scenę Sądu Ostatecznego. Wnętrze złotej bramy nakrywa wsparte na filarze trójdzielne sklepienie z oderwanymi żebrami.  Fasada zachodnia, ujęta jest dwiema trójkondygnacyjnymi wieżami (wysokimi na 82 metry), u dołu kwadratowymi, w najwyższej kondygnacji przechodzącymi w ośmioboki, zwieńczonymi ażurowymi ostrosłupowymi hełmami. W środkowej części fasady umieszczone jest wielkie okno ostrołukowe, z wpisaną w nie rozetą wypełnioną maswerkiem. Całość wieńczy trójkątny szczyt wypełniony ślepymi maswerkami. W dolnej kondygnacji znajdują się trzy portale ostrołukowe, z płaskorzeźbami w tympanonach i zwieńczone wimpergami. Wieża południowa (wysokość na 96 metrów) jest kwadratowa, podzielona na cztery kondygnacje. Trzy pierwsze kondygnacje są gotyckie i wypełnione wielkimi ostrołukowymi oknami. Czwartą kondygnację tworzy galeria widokowa zbudowana wraz z nakryciem wieży potężnym barokowym hełmem z podwójną latarnią. Wieża opięta jest masywnymi przyporami ozdobionymi wimpergami i pinaklami. Układ przestrzenny wnętrza starszej gotyckiej części został powielony w części neogotyckiej, nadając świątyni jednolity charakter. Nawa główna prezbiterium, korpusu oraz ramiona transeptu nakryte są sklepieniami sieciowymi o oryginalnym rysunku żeber. Nawy boczne, obejście oraz większość kaplic nakrywają sklepienia krzyżowe. Ściany prezbiterium podzielone są na trzy kondygnacje, w dolnej części ostrołukowe arkady międzynawowe, w środkowej triforium a w górnej wielkie okna ostrołukowe, czterodzielne z maswerkami. Triforium przy apsydzie ozdobione zostało w latach 1374-85 przez Petera Parlera i jego warsztat 21 popiersiami osób związanych z rodem Luksemburgów oraz zasłużonych dla budowy katedry, duchownych i budowniczych. Architektura korpusu nawowego (neogotycka) zasadniczo powiela starszą część katedry, dzięki czemu wnętrze całej katedry zyskuje na spójności i stylowej jednolitości.
Ołtarz główny jest dziełem neogotyckim, proj. Josefa Krannera z roku 1868, zrealizowany z Josephem Mockerem do 1873 r. Jest to rozbudowana kompozycja z przewagą form czysto architektonicznych uzupełniona dekoracją rzeźbiarską i przedstawieniami figuralnymi wykonaną techniką emalii. W ogólnej postaci nawiązuje do form średniowiecznych relikwiarzy. Pośrodku retabulum najwyższa wieża z figurą św. Wita w górnej partii. Flankują ją para niższych bliźniaczych wież wznoszących się ponad arkadami z wimpergami, pod arkadami znajduje się sześć relikwiarzy typu skrzyniowego, których ścianki frontowe zdobią emaliowane wizerunki patronów czeskich (świętych Wojciecha, Cyryla i Wita oraz Wacława, Ludmiły i Prokopa). Przed ołtarzem znajduje się monumentalne Mauzoleum Habsburgów, wykonane z białego marmuru przez niderlandzkiego mistrza Alexandra Colina (1527 – 1612). Wykonane zostało w latach 1566 – 1589 w Innsbrucku, z woli cesarza Rudolfa II Habsburskiego, (który uczynił Pragę jako główną siedzibę swej władzy), zostało przeniesione do Pragi. Spoczywają tu dziadek Ferdynand I i babka Anna Jagiellonka oraz ojciec Rudolfa II Maksymilian II. Po lewej stronie, przy filarze znajduje się wczesnobarokowa ambona wykonana w latach 1618-1631. Obrazy wykonał Matyáš Mayer. Na drzwiczkach ukazano wizerunek św. Wita, na balustradzie schodów wizerunki Ewangelistów, zaś na sześciobocznym w planie koszu Ojców Kościoła – świętych Grzegorza, Ambrożego, Augustyna i Hieronima. Balustradę zdobią liczne figurki aniołków trzymające narzędzia Męki Pańskiej. Całość wieńczy rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego.
Obiegający chór i prezbiterium ambit i przylegające do niego kaplice zostały rozplanowane przez Mateusza z Arras. To m.in.:
Kaplica św. Andrzeja (Sv. Ondřeje)z renesansowym epitafium Jana Starszego Popiela z Lobkovic, neogotyckim ołtarzem i XIX-wieczną polichromią Frantiska Sequensa ukazującą Żywot św. Andrzeja oraz alegorie cnót.
Kaplica Świętego Krzyża (svatého Kříže) – dedykowana jest także świętym Szymonowi i Judzie Tadeuszowi z ołtarzem Świętego Krzyża, gotycki krucyfiks z XV w. i XVIII-wieczny obraz ukazujący Apoteozę św. Jana Nepomucena.
Oratorium królewskie jest swego rodzaju emporą, przeznaczoną dla władców, którzy tu zasiadali podczas liturgii. Jest ona połączona łącznikiem do zamku królewskiego. Zarówno łącznik, jak empora powstały około 1490 roku z inicjatywy Władysława Jagiellończyka.
Kaplica Świętej Marii Magdaleny (Valdštejnská) mieści usytuowane przy bocznych ścianach kamienne płyty nagrobne Mateusza z Arras (1290 – 1352) i Piotra Parlera (1332 – 1399) głównych architektów i budowniczych gotyckiej części katedry praskiej.
Kaplica Świętego Jana Nepomucena (znana również jako Świętych Edwarda i Otylii, lub Vlašimska) mieści nagrobek Jana Očka z Vlašimi drugiego arcybiskupa Pragi (1364–1378), na ścianie malowidło „Chrzest św. Otylii” (około 1380 r.) łączone z Mistrzem Oswaldem oraz ołtarz z XVIII wieku, pośrodku przeszklona skrzynia mieszcząca relikwie, powyżej ponad krucyfiksem adorowanym przez dwa anioły późnogotycka Pieta, a po bokach cztery srebrne popiersia świętych Wacława, Wojciecha, Wita i Cyryla. Naprzeciwko kaplicy usytuowano monumentalny barokowe mauzoleum, z grobowcem św. Jana Nepomucena. Projekt opracował Josef Emanuel Fischer von Erlach w roku 1733. Figury świętego w asyście czterech klęczących aniołów oraz cesarza Karola VI powstały wedle modeli włoskiego rzeźbiarza Antoniego Corradiniego. Srebrna dekorację wykonał wiedeński złotnik Johann Joseph Würth. Nad nagrobkiem zawieszono tkany baldachim podtrzymywany przez cztery anioły usytuowane przy filarach.
Kaplica Świętych Wojciecha i Doroty (zw. Saska lub Šternberków) zachowała kamienne antependium gotyckiego ołtarza wykonane po 1356 roku oraz gotycki nagrobki Przemysła II Ottokara i Przemysława Ottokara I.
Kaplica Najświętszej Marii Panny i Świętej Trójcy (zw. Cesarską) zachowała z pierwotnego wyposażenia jedynie nagrobki Spytygniewa II. (1031 – 1061) oraz Brzetysława I. (1034 – 1055). Pośrodku XIX-wieczny, neogotycki ołtarz w formie tryptyku, w środkowej części jest scena „Nawiedzenia św. Elżbiety przez Maryję”.
W kaplicy św. Jana Chrzciciela zachowały się dwa nagrobki tumbowe wykonane w warsztacie Parlerów, Borzywoja II (1064 – 1124) i Brzetysława II (1092 – 1100) oraz neogotycki ołtarz św. Jana Chrzciciela.
W kaplicy św. Anny jest umieszczony neogotycki ołtarz z figurami świętej Anny, w asyście św. Łukasza i Metodego; na ołtarzu został umieszczony wczesnogotycki relikwiarz tablicowy (plenarium) z roku 1266, ofiarowany katedrze w 1846 r.
Kaplica Świętego Zygmunta (Černínska) powstała z inicjatywy Karola IV Luksemburskiego, który ufundował tu grób i ołtarz dla sprowadzonych z Saint-Maurice D’Agaune relikwii św. Zygmunta, wczesnośredniowiecznego króla Burgundii i męczennika. Z inicjatywy jego małżonki, Elżbiety Pomorzanki 1371 roku ołtarz otrzymał złoty relikwiarz popiersiowy mieszczący fragment czaszki św. Zygmunta, na głowie spoczęła złota korona. Całość uległa zniszczeniu podczas wojen husyckich. Obecny barokowy ołtarz pochodzi z XVIII wieku.
Neogotycki korpus nawowy wzniesiono w latach 1873-1924, którego architektura wiernie naśladuje gotycką część wschodnią. Wewnątrz niektórych kaplic wtórnie umieszczono starsze dzieła sztuki, wszystkie okna kaplic ozdobiono witrażami z XX wieku.
W kaplicy Arcybiskupia w ołtarzu jest wtórnie przeniesiony fragment ściany z polichromowanym przedstawieniem Wniebowzięcia Marii z 1593 r. pędzla Bartholomeusa Sprangera. Okno wypełnia witraż projektu Alfonsa Muchy. Tematami są alegoria Słowiańszczyzny, początki chrześcijaństwa w Czechach oraz żywoty świętych Cyryla i Metodego. 
Kaplica Świętej Agnieszki Czeskiej (Bartoňów z Dobenína) mieści wewnątrz wtórnie umieszczone gotyckie retabulum z II poł. XIV wieku, dzieło malarza z kręgu Jacobella di Bonono, weneckiego malarza. Pozostała część wystroju XX-wieczna; w tym mozaika obrazująca siedem uczynków miłosierdzia, malowidła przedstawiające modlący się ród szlachecki Bartoňów z Dobenína (fundatorów kaplicy) oraz witraż obrazujący Osiem Błogosławieństw.
Kaplicę Bożego Grobu zdobi cenny zespół dzieł malarstwa barokowego oraz witraż z przedstawieniami Uczynków Miłosierdzia.
Skarbiec katedralny należy do najbogatszych tego typu zbiorów w Europie. Od czasów panowania pierwszych Przemyślidów gromadzono tu relikwie w bogato zdobionych relikwiarzach i rozmaite dzieła sztuki złotniczej daru zarówno hierarchów i władców świeckich.