Bazylika św. Jerzego i były klasztor sióstr benedyktynek w Pradze

Gdzie się znajduje?

Praga jest stolicą Czech i też jego największym miastem. Liczba ludności wynosi ponad 1,3 mln.
Do Pragi można dotrzeć samochodem, autobusem, pociągiem lub samolotem (lotnisko znajduje się ok. 15 km na zachód od centrum)
Dojazd/dojście
Bazylika św. Jerzego również leży na Hradczanach. Na placu U Svatého Jiří, na przeciw prezbiterium katedry. Można tam dojść przez most Karola, a dalej ulicą Klárov. Przystanek metra Malostranská znajduje się przy pałacu Wallensteina, skąd Stare Zamkowe Schody wiodą (od ulicy Pod Bruskou) do wschodniej części zamku lub od stacji Hradčanská kierując się na Most Prochowy, dochodzimy do katedry.
W bliskiej okolicy zamku znajdziemy trzy przystanki tramwajowe linii 22 i 23. Jeden z nich Pražský hrad znajduje się na wysokości Ogrodów Królewskich i oddalony jest od trzeciego dziedzińca z katedrą o około 500 m. Inny przystanek, Pohořelec, znajduje się około jednego kilometra od Hradczan.

Historia

Kościół św. Jerzego został ufundowany około 920 roku, przez księcia Wratysława I z dynastii Przemyślidów, jako najstarsza czeska bazylika i druga najstarsza murowana budowla na zamku praskim. Jego uroczystej konsekracji dokonano w 925 roku, już po śmierci Wratysława, który nie doczekał zakończenia prac budowlanych. Wraz z wyświęceniem książę Wacław pochował wówczas w kościele swą babkę, księżną Ludmiłę.
W 973 roku ustanowiono w Pradze biskupstwo, a katedrą została znajdująca się obok rotunda św. Wita. Książę Bolesław II Pobożny zdecydował się na sprowadzenie tutaj sióstr benedyktynek i założenie ich klasztoru właśnie przy kościele św. Jerzego, był to pierwszy klasztoru na ziemiach czeskich. W związku z tym przystąpiono do budowy romańskich zabudowań klasztornych, a także do rozbudowy kościoła. Powstała romańska trójnawowa bazylika. Kolejna rozbudowa nastąpiła pod koniec XI w., kiedy kościół przedłużono i podwyższono, dodano empory nad nawami bocznymi, a także postawiono wieżę północną. Pierwszą przełożoną zgromadzenia została Mlada, siostra księcia i inicjatorka tego przedsięwzięcia.
Kościół już w chwili budowy był jednym z najznaczniejszych dzieł czeskiej architektury i służył za mauzoleum tamtejszych władców. W 999 roku w kościele zostało złożone ciało zmarłego Bolesława II, założyciela pierwszego czeskiego biskupstwa praskiego, który spoczął obok wcześniej pochowanego fundatora bazyliki, Wratysława I. Ostatnim pochowanym tutaj władcą był zmarły w 1034 roku książę Oldrzych.
W 1142 roku bazylika spłonęła w trakcie walk o Pragę między Władysławem II Przemyślidom a Konradem Znojemskim. Wymusiło to remont a zarazem rozbudowę świątyni, przeprowadzoną przez opatkę Bertę, wzniesiono przy kościele od wschodu m.in. dwie wysokie wieże, a także podwyższono poziom prezbiterium, umieszczając pod nim kryptę. Pracami tymi kierował budowniczy Wernher. Prace kontynuowano w stylistyce późnoromańskiej w czasach opatki Agnieszki, w latach 1200-1228. Do kościoła przybudowywano od jego południowej kaplice romańską św. Ludmiły (później rzebudowaną) i gotycką Panny Marii. Kolejne przekształcenia przyniósł okres wielkiej działalności budowlanej na zamku praskim w okresie rządów Karola IV. Zakończyły się one około 1371 roku, kiedy to arcybiskup praski Jan Očko z Vlašimia poświęcił główny ołtarz bazyliki na cześć św. Jerzego i św. Ludmiły. W okresie wojen husyckich klasztor został zdewastowany. Do jego odnowy przystąpiono po powrocie benedyktynek, w czasach rządów króla Zygmunta Luksemburskiego.
Pośredniowieczne przemiany zapoczątkowano około 1510 roku, kiedy to leżąca naprzeciwko pałacu królewskiego stara bazylika została ozdobiona nowym, renesansowym już, południowym portalem. W wielkim pożarze zamku z 1541 roku ucierpiały szczególnie dachy, sklepienia i zwieńczenia wież. Odbudowaną bazylikę przeznaczono czasowo na zbrojownię. Około 1670 niestety całkowicie zbarokizowano zachodnią fasadę kościoła i przekształcono zabudowania klasztorne po jego północnej stronie, a w 1722 roku na południe od bazyliki dostawiono barokową kaplicę św. Jana Nepomucena.
W 1782 roku cesarski dekret wbrew społecznemu oporowi rozwiązał konwent, umieszczając w zabudowaniach klauzury koszary. W XIX stuleciu przywrócono romański wystrój wnętrza kościoła, a w latach 1963-1976 przeprowadzono renowację bazyliki i klasztoru z przeznaczeniem tego ostatniego na narodową galerię.

Co możemy zobaczyć

Bazylika św. Jerzego w Pradze, pomimo późniejszych zmian, zachowała swój romański charakter. Kościół złożony jest z krótkiego prezbiterium zakończonego półkolistą apsydą oraz wydłużonego trójnawowego korpusu, którego nawy boczne zakończone są także półkolistymi apsydami. Po obu stronach nawy głównej od wschodu dostawione są smukłe romańskie wieże, których dwie najwyższe kondygnacje przeprute są półkolistymi triforiami i nakryte ostrosłupowymi hełmami. Od południa do prezbiterium dostawiona jest kaplica św. Ludmiły, romańska w przyziemiu, w górnej części gotycka.
Na placu U Svatého Jiří znajduje się barokowa fasada frontowa bazyliki, jest podzielona pięcioosiowo pilastrami. Na osi dolnej kondygnacji znajduje się portal, nad nim umieszczone jest duże, zamknięte półkoliście okno, powyżej zwieńczeniu okno zamknięte łukiem segmentowym. Fasadę nakrywa trójkątny szczyt z płaskorzeźbą św. Jerzego walczącego ze smokiem. Skrajne części fasady wieńczą spływy z obeliskami.
Od południ do fasady dostawiona jest kaplica św. Jana Nepomucena, nakryta barokowym hełmem z latarnią. Portal wejściowy do kaplicy ujęty jest kręconymi kolumnami i zwieńczony rzeźbą patrona św. Jana Nepomucena, wykonaną przez Ferdynanda Maksymiliana Brokoffa. Kopułę kaplicy św. Jana Nepomucena pokrywa fresk Gloryfikacja św. Jana Nepomucena wykonany przez Vaclava Vavrinca Reinera. Ten sam artysta namalował w 1722 r. obraz ołtarzowy w kaplicy Św. Jan Nepomucen otrzymuje palmę męczeństwa.
W dużej części przetrwały pierwotne elewacje kościoła z wąskimi, półkolistymi oknami. Od strony południowej  do kościoła prowadzi renesansowy portal z około 1500 r., dzieło Benedykta Rieta, z płaskorzeźbioną sceną św. Jerzego w walce ze smokiem.
Wewnątrz nawa główna nakryta jest stropem płaskim. Jej ściany otwarte są do naw bocznych półkolistymi arkadami wspartymi na masywnych romańskich kolumnach, powyżej rozmieszczone są romańskie biforia i triforia. Na sklepieniu apsydy zachowały się fragmenty romańskich malowideł przedstawiające Niebieskie Jeruzalem oraz postaci Chrystusa, Matki Boskiej i św. Jana Ewangelisty.
We wnętrzu ustawione są pomniki nagrobne dwóch czeskich władców: drewniana tumba księcia Wratysława I (zm. 921), fundatora kościoła, wykonana w końcu XV w. oraz nagrobek Bolesława II (zm. 999). W kaplicy św. Ludmiły znajduje się nagrobek świętej, pierwszej czeskiej męczennicy (zm. 921), wykonany około 1380 r. przez warsztat Parlerów. Ponadto w kościele zobaczyć można rzeźbioną gotycką Pietę z XIV w. i krucyfiks z XV w. Są też dwie kopie średniowiecznych płaskorzeźb: romańskiego tympanonu z postaciami Madonny i klęczącego króla czeskiego Przemysła Ottokara I w otoczeniu świętych oraz gotycką scenę walki św. Jerzego ze smokiem. Oryginały znajdują się w się sąsiednich zabudowaniach klasztornych, gdzie mieści się oddział czeskiej Galerii Narodowej.