Gdzie się znajduje?
Poznań jest historyczną stolicą Wielkopolski, miastem wojewódzkim. Położone na Pojezierzu Wielkopolskim. To piąte pod względem liczby ludności miasto w Polsce (532 048 mieszkańców w grudniu 2020 r.) i ósme pod względem powierzchni (261,9 km²).
Dojazd/dojście
Poznań jest miastem tak znanym w Polsce, że raczej nie ma problemu, aby się tam dostać. Przez miasto przebiega autostrada A2, jak i inne drogi dojazdowe z różnych kierunków oraz jest dobre połączenie kolejowe. Przy dworcu jest też dworzec autobusowy linii krajowych i międzynarodowych.
Poznańska fara jest położona niedaleko Starego Rynku, skąd prowadzi do niej krótka ulica Świętosławska. Z dworca na rynek jest około 2 km, co zajmie nam 25 minut. Można też skorzystać z transportu miejskiego, co też może nam zająć od 15 do 25 minut.
Historia
Pierwotny kościół parafialny stał na obecnym Placu Kolegiackim w pobliżu dzisiejszej Fary. Nie wiadomo dokładnie, kiedy został zbudowany. Annales Posnanienses umieszczają go pod datą 1253, natomiast według kroniki wielkopolskiej nastąpiło to w roku 1262. W 1388 roku pierwotny kościół zastąpiono nowym, murowanym, w stylu gotyckim. W roku 1470 na miejscu spalonej wzniesiono nową, okazałą, trójnawową świątynię w stylu późnogotyckim, z bardzo wysoką wieżą. Kościół ten w 1471 roku podniesiono do godności kolegiaty.
Jezuitów do Poznania sprowadził w 1572 roku tamtejszy biskup Adam Konarski. Wysłał on ich na pierwszą linię walki z reformacją – w samo serce luterańskiego miasta. Cel ich misji był jasny – nawrócić. Środek to edukacja oraz piękno nabożeństw i świątyni. By cel mógł zostać zrealizowany, trzeba było stworzyć solidny fundament finansowy i intelektualny.
O ten pierwszy zadbali dostojnicy wielkopolscy, przekazując na rzecz konwentu liczne wsie oraz tereny w mieście: kościół św. Stanisława biskupa, dwa szpitale, szkołę miejską ad Sanctam Mariam Magdalenam oraz plac pod budowę przyszłego kolegium, a także tereny wokół ówczesnego kościoła farnego św. Marii Magdaleny. O drugi fundament zatroszczyli się sami jezuici. Do organizacji kolegium wezwano tu z Wiednia Jakuba Wujka. W 1595 roku wydał on pierwszy katolicki przekład Biblii na język polski, uważany dziś za jedno z arcydzieł staropolszczyzny.
Kolegium rozpoczęło pracę w 1573 roku. Szkoła, jak na owe czasy, była nowoczesna. Jej program obejmował nauki przyrodnicze, prawo, religię. Miała ona obserwatorium astronomiczne, w ramach zajęć przeprowadzano eksperymenty. Nic więc dziwnego, że w 1611 roku Zygmunt III Waza nadał mu rangę uniwersytetu i prawo nadawania tytułów naukowych. Przywilej ten potwierdzili Jan Kazimierz i Jan III Sobieski.
Stojący dziś budynek kolegium został zbudowany w latach 1701–1733. Dwadzieścia dwa lata po zakończeniu budowy kolegium postawiono tu obserwatorium astronomiczne, niestety, nie przetrwało ono do dziś. Wraz z kasacją zakonu jezuitów budynki kolegium przeszły na własność Komisji Edukacji Narodowej. Dziś mieści się tam Urząd Miasta Poznania.
Drugim filarem poznańskiego klasztoru była świątynia. Pierwotnie był nią otrzymany od biskupa kościół św. Stanisława. Budowę nowego rozpoczęto na początku lat 50. XVII wieku. Niestety, potop szwedzki przerwał prace na wiele lat.
W 1678 roku rektorem kolegium jezuickiego został Bartłomiej Nataniel Wąsowski, autor znanego wówczas traktatu architektonicznego Callitectonicorum seu de pulchro architecturae sacrae et civilis compendio collectorum. Opracował on nowy projekt i przystąpił do jego realizacji. Jego śmierć w 1687 roku przerwała budowę na dziesięć lat. Jej kontynuatorem był Giovanni Catenazzi. W 1705 roku świątynię konsekrowano, choć ostatecznie ukończono ją w roku 1732.
Gdy w 1773 roku skasowano zakon jezuitów, świątynia przeszła pod opiekę kleru diecezjalnego. W roku 1798 stała się kościołem parafialnym. Wiek XIX przyniósł budowę osobnych wejść do naw bocznych. W latach 1913–1915 świątynię gruntownie odrestaurowano pod kierunkiem Mariana Andrzejewskiego. Gdy w 1939 roku do Poznania wkroczyli Niemcy, obrabowali kościół i zamienili go w magazyn. W latach 1948–1950 został odrestaurowany. Jezuici nie powrócili jednak do niego.
Co możemy zobaczyć
Bazylika kolegiacka Matki Bożej Nieustającej Pomocy i św. Marii Magdaleny w Poznaniu jest budowlą trójnawową, typu bazylikowego z transeptem, który nie wystaje poza nawy boczne. Prezbiterium po stronie południowej zakończone prostą ścianą. Pozorne sklepienie nawy głównej (27 m wysokości), transeptu i prezbiterium kolebkowe z lunetami. Nawy boczne i galerie nad nimi posiadają sklepienia krzyżowe.
Bogato zdobioną fasadę, autorstwa Giovanniego Catenazziego, z podwójnymi białymi pilastrami ograniczają z obu boków dwie niewystające ponad korpus kościoła wieże, między którymi znajduje się szczyt o bocznych spływach. Nad portalem znajduje się figura św. Ignacego Loyoli, a pod nią pochodzący z Księgi Rodzaju napis Domus Domini porta coeli (co tłumaczy się „dom Boga i brama do nieba”). Po obu bokach mniejsze wnęki z wyobrażeniami św. Wojciecha i św. Stanisława Kostki po lewej oraz św. Stanisława biskupa i św. Alojzego Gonzagi. Powyżej znajdują się jeszcze dwie figury świętych: św. Franciszka Borgiasza i św. Franciszka Ksawerego.
Wnętrze kościoła stanowi najpełniejszą ilustrację tego, co określa się mianem „baroku triumfującego”. Nawę główną zdobi 16 kolumn ze sztucznego marmuru. Nad kapitelami znajdują się figury 12 apostołów i 4 Ojców Kościoła. Na sklepieniu nawy głównej umieszczono obrazy z życia św. Stanisława biskupa, autorstwa Karola Dankwarta (początek XVIII wieku). Jest on także autorem scen z życia św. Stanisława Kostki i Ignacego Loyoli. Na skrzyżowaniu nawy głównej z transeptem znajduje się iluzoryczna kopuła, namalowana w 1949 roku przez Stanisława Wróblewskiego, w miejsce zniszczonej przez działania wojenne. Autorem przepięknej sztukaterii jest Jan Bianco.
Nad bocznymi nawami urządzono dodatkowe pomieszczenia (loggie)otwarte arkadowymi oknami do nawy głównej. Okna z szyb ze szkła walcowego, lanego na wzór XVIII w. Dwie loggie są większe, zajmują całą długość nawy od chóru do transeptu. Służyły one kiedyś jako oratoria, później znajdowały się w nich kapitularz i archiwum kapitulne. Wschodnia loggia pełniła rolę ogrzewanej kaplicy dla kobiet. Ściany i sufity empor mają bardzo bogaty wystrój barokowy z dekoracją rzeźbiarską i malarską.
Autorem projektu ołtarza głównego jest Pompeo Ferrari. Centralną część ołtarza stanowi obraz Wskrzeszenie Piotrowina przez Stanisława biskupa pędzla Szymona Czechowicza. Po lewej stronie obrazu znajduje się rzeźba powtarzająca temat malarski, po prawej natomiast rzeźba ukazująca św. Stanisława Kostkę odrzucającego bestię.
W transepcie, naprzeciw siebie, znajdują się dwa ołtarze: św. Ignacego Loyoli i św. Stanisława Kostki, fundowane w 1735 roku, wykonane według wzoru ołtarzy z jezuickiego kościoła San Ignazio w Rzymie. Centralną część ołtarzy stanowią wielkie obrazy (druga połowa XVIII wieku) ujęte parami kręconych kolumn oplecionych wicią laurową. Obraz w lewej części transeptu przedstawia spisywanie reguły zakonnej przez św. Ignacego. Malowidła na sklepieniu i obok okien opisują ważne momenty życia świętego. Analogicznie zbudowany jest ołtarz w prawej części transeptu: na obrazie św. Stanisław Kostka otrzymuje Komunię Świętą od anioła, wokół malowidła ze scenami z życia świętego.
W nawach bocznych umieszczono 10 kaplic. W kaplicy św. Jana Franciszka Regisa znajduje się tu figura świętego przesłonięta przez obraz św. Maksymiliana Marii Kolbego. Ponad figurą świętego sklepienie. Niegdyś rozdawano tu ubogim chleb. O św. Rozalii, w kaplica św. Rozalii, informują tylko namalowane na sklepieniu łacińskie napisy trzymane przez anioły i figury. W ołtarzu jej obraz został zastąpiony wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej (oryginalny obraz przedstawiał św. Rozalię w pustelni). W kaplicy św. Męczenników Jezuickich znajduje się gotycka (około 1430 roku) rzeźba „Chrystusa Bolesnego” (z 1430). Rzeźba przedstawia typ ikonograficzny Vir Dolorum. Została tu ona przeniesiona z dawnej fary. Złudzenie optyczne sprawia, że znajdujący się na obrazie w ołtarzu jezuici umęczeni w Japonii zdają się w jej kierunku modlić. W kaplicy św. Franciszka Ksawerego uwagę zwracają tu rzeźby Jozuego i św. Tomasza Apostoła. Na szczycie ołtarzowym (obraz powołania św. Franciszka Ksawerego) znajduje się łaciński epigraf: Sicut tu amasti me, Sic amo te amabo me (Jak Ty mnie umiłowałeś, tak jak Ciebie umiłuję). W ołtarzu kaplica Świętego Krzyża jest obraz Chrystusa w koronie cierniowej z XVII wieku. Powyżej późnogotycki krucyfiks naturalnej wielkości z klęczącą u jego stóp Marią Magdaleną. Na sklepieniu iluzoryczna kopuła. Kaplica MB Nieustającej Pomocy mieści cudowny obraz Matki Bożej. Dzisiejszy wizerunek pochodzi z 1952 roku, a ukoronowany był w 1961 roku, autorem jest Władysław Ukleja. Kaplica Wieczystej Adoracji Najświętszego Sakramentu o współczesnym wystroju wnętrza. Jest najstarszą kaplicą wieczystej adoracji w Poznaniu – powstała w 1937 r. z okazji odbywającego się w Poznaniu Międzynarodowego Kongresu Eucharystycznego ku czci Chrystusa Króla. W kaplicy św. Józefa centralne miejsce ołtarza zajmuje obraz Świętej Rodziny, a nad nim wizerunek Trójcy Świętej. Po obydwu stronach wizerunku Świętej Rodziny znajdują się św. Joachim z aniołkiem trzymającym jagnię oraz św. Anna z małą Maryją; obydwie ukoronowane. Na sklepieniu kaplicy przedstawiono chwałę św. Józefa i aniołki z różnymi atrybutami. Na środku ołtarza kaplicy św. Michała Archanioła obraz przedstawiający św. Michała Archanioła zwyciężającego szatana. W pobliżu obrazu popiersie św. Piusa X i obraz św. Teresy od Dzieciątka Jezus. Zwieńczenie ołtarza stanowią Anioł Stróż oraz anioł, który trzyma na łańcuchu szatana. Sklepienie przedstawia Cud św. Michała Archanioła na Górze Gargano.
W XIX wieku w świątyni postanowiono zbudować organy. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie to, iż zamówiono je u największego organmistrza ówczesnej Europy – Friedricha Ladegasta z Saksonii i kosztowały one gigantyczną jak na owe czasy kwotę 24 tysięcy marek, z których połowę podarowała pewna anonimowa kobieta. Nie zawiedli się poznaniacy na dziele mistrza. Organy nie tylko prezentują się nadzwyczaj okazale, ale i brzmią przepięknie, a do tego – jak powiadają niektórzy – anonimowa dobrodziejka nadal dogląda organów, na które tak hojnie łożyła.
Bardzo interesującym pomieszczeniem i z interesującym wyposażeniem, jest zakrystia. Wyposażenie z XVIII wieku, konfesjonał, lavabo, pięć szaf w stylu Ludwika XV – wszystko to przetrwało w stanie niezmienionym. Zegar ścienny z wizerunkiem św. Marii Magdaleny na tarczy pochodzi z dawnej kolegiaty. Sklepienie zdobią malowidła pośrodku przekazanie patronatu nad Farą magistratowi miasta Poznania w 1555 roku przez króla Zygmunta Augusta. Wszystko jest bogato złocone i zachwyca urodą.
Budynek kolegium jezuickiego (obecnie siedzibą Urzędu Miasta Poznania) to trzypiętrowy gmach w kształcie podkowy otaczający wewnętrzny dziedziniec, który od strony północnej zamyka jednopiętrowe skrzydło z barokową wieżą bramą od ulicy Koziej. Różowa elewacja podzielona jest przez liczne białe pilastry oraz gzymsy. Najstarszą część stanowią skrzydło południowe i zachodnie, następnie dobudowano skrzydło wschodnie a niskie skrzydło północne wraz z wieżą powstało dopiero w 1737. Pierwotnie cały dziedziniec otaczał krużganek zamurowany w większości w XIX wieku, jego ocalałe fragmenty prowadzą do kościoła farnego. Najstarszym elementem całej budowli jest stojący przy bramie wjazdowej spiżowy słupek, będący w rzeczywistości sercem dzwonu, który spadł z dawnej, gotyckiej Kolegiaty św. Marii Magdaleny która zajmowała obecny Plac Kolegiacki. Na przedłużeniu ul. Klasztornej stoi wieża bramna prowadząca na dziedziniec, jest to dawna dzwonnica, w której wiszą trzy dzwony.
