Zaskroniec zwyczajny

Biologia i występowanie

Ubarwienie grzbietu zaskrońca zwyczajnego jest szare, szarozielone lub brązowawe, na tym tle często są dobrze widoczne liczne drobne ciemniejsze plamki, układające się niekiedy w rzędy. W zależności od podgatunku jak i populacji można spotkać zarówno węże o dość jednolitym ubarwieniu jak i takie, u których plamisty wzór jest wyraźnie widoczny. Spód ciała początkowo kremowy później ciemniejszy z licznymi jasnymi plamami. Zaskroniec zawdzięcza swą polską nazwę charakterystycznym żółtawym plamom „za skroniami”. Plamy te są bardzo wyraźne – pozwalają łatwo rozpoznać ten niejadowity i niegroźny dla człowieka gatunek, otaczają je czarne obwódki.
Samce rzadko przekraczają 70 cm i są mniejsze od samic osiągających przeciętnie 100-120 cm.

Zachowanie
Zaskroniec zwyczajny jest aktywny w ciągu dnia, przy czym rano przeważnie wygrzewa się na słońcu, później wyrusza na polowanie. Na lądzie jest szybki i zwinny, w wodzie doskonale pływa i nurkuje. Spośród innych krajowych węży jest najsilniej związany z wodą, chociaż mniej niż inne europejskie gatunki zaskrońców. Zagrożony ucieka, kryjąc się w wodzie lub w gęstych zaroślach a osaczony stara się przestraszyć przeciwnika sycząc i unosząc przednią cześć ciała. Zaatakowany zaskroniec broni się, często udając martwego, wypuszcza przy tym nieprzyjemnie pachnącą ciecz, która dodatkowo ma zniechęcić potencjalnego drapieżnika. Może także wydawać dość głośny syk w celu odstraszenia napastnika. Kąsa w ostateczności.
W naszej strefie klimatycznej zaskroniec zwyczajny zimuje, przeważnie od końca września lub początku października do przełomu marca i kwietnia. Podobnie jak inne gatunki, najczęściej zimuje w stertach kompostu, w norach pod korzeniami lub w wypróchniałych kłodach pokrytych mchem.
Zaskroniec zwyczajny często występuje w pobliżu cieków wodnych dlatego podstawę jego diety stanowią zazwyczaj różne gatunki żab i ich kijanki a także traszki. Dieta ta jest niekiedy uzupełniana o ropuchy, ryby oraz jaszczurki lub drobne gatunki gryzoni. Młode osobniki żywią się przeważnie kijankami, małymi rybami oraz dżdżownicami. Większość ofiar połyka żywcem. Czasami zaskrońce zapuszczają się niedaleko domów i ich ogródków, chętnie zwalczając szkodniki takie jak myszy lub młode szczury.

Rozmnażanie
Gody zaskrońca zwyczajnego mają miejsce, w zależności od panujących temperatur od marca do maja. Kilka tygodni po kopulacji, od czerwca do lipca samica składa jaja w liczbie 9–40, o długości 23–30 mm. Często zdarza się, że w jednej norze czy spróchniałym pniu jaja są składane przez wiele samic, w efekcie może się tam znajdować kilkaset (sporadycznie kilka tysięcy) jaj. Po 2 miesiącach wykluwają się młode, o długości ciała około 15 cm, lęgną się przeważnie w końcu sierpnia lub we wrześniu. Od razu są samodzielne. Zdarza się że do godów dochodzi w lecie a nawet jesienią, wtedy samice zimują z zapłodnionymi jajami, które są składane wiosna, skutkiem czego młode węże pojawiają się wcześniej, nawet w maju. W niewoli zaskrońce żyją do 15 lat.

Siedlisko
Zaskroniec zwyczajny bardzo lubi przebywać na obszarach podmokłych, bagnistych, niedaleko jezior, gdyż bardzo dobrze pływa oraz nurkuje. Niektóre zaskrońce zwyczajne można zobaczyć nad morzem. Pospolity zarówno na nizinach, jak i w górach.

Występowanie
Zaskroniec zwyczajny jest gatunkiem o szerokim zasięgu występowania, spotykany jest na obszarze prawie całej Europy (północna granica jego występowania w Europie to 67°N – nie występuje także na Krecie, Balearach oraz w Irlandii, północnej części Płw. Skandynawskiego). Spotykany także w Azji Mniejszej i Środkowej (granica zasięgu to Bajkał) oraz w północnej części Afryki. Żyje na tak dużym obszarze, że wyodrębniło się kilka podgatunków, różniących się wielkością, ubarwieniem oraz zasięgiem występowania.

Ochrona
Na terenie Polski jest najczęściej spotykanym gatunkiem węża i podobnie, jak inne gatunki gadów, podlega całkowitej ochronie.