
Zając szarak (Lepus europaeus) to gatunek ssaka z rodziny zającowatych.
Typ: strunowce Chordata, podtyp: kręgowce Vertebrata, gromada: ssaki Mammalia, rząd: zajęczaki Lagomorpha, rodzina: zającowate Leporidae, rodzaj: zając Lepus
Biologia i występowanie
Długość ciała zająca szaraka wynosi 55–68 cm, a masa jego ciała 3,5–5 kg. Ogon zająca szaraka jest od góry czarny, na spodzie biały. Uszy są dłuższe od głowy. Łapy są wąskie i twarde, przystosowane do biegania po twardym terenie. Tylne nogi są znacznie dłuższe od przednich. Futro ma szarobrązowy kolor – upodabniający go do podłoża – ubarwienie ochronne. W zimie futro staje się jaśniejsze i gęstsze niż w lecie.
Zachowanie
Zające szaraki są wyłącznie roślinożerne. Wiosną i latem spożywają niewielkie nadziemne części roślin, jesienią mogą zjadać korzonki lub inny wydobywany spod ziemi pokarm roślinny. W zimie obgryzają gałązki drzew i krzewów, wczesną wiosną zjadają młode pędy. Wodę ze zbiorników piją sporadycznie, najczęściej wystarcza im rosa z roślin, którymi się żywią. Zające szaraki nie kopią nor. Śpią w wyciśniętych podczas leżenia nieckach, które nazywa się kotlinkami. Odżywiają się zarówno w dzień, jak i w nocy. Wzrok mają raczej słaby. Ruch rozpoznają doskonale, nawet ze sporej odległości, ale nieruchome przedmioty rozróżniają słabo. W normalnych warunkach nigdy nie wydają głosu. Ich charakterystyczny głos, tak zwane kniazienie, można usłyszeć tylko wtedy, gdy są ścigane na przykład przez psa, lub są ranne i zagrożone. Może uciekać z prędkością 80 km na godzinę i jednym skokiem pokonać odległość 2,5 m. Potrafi w czasie biegu wykonywać nagłe zwroty nie zmniejszając szybkości. Nie boją się wody – w razie potrzeby potrafią pływać.
Rozmnażanie
Ciąża u zająca szaraka trwa 1,5 miesiąca. Samica w ciągu roku rodzi przeważnie 3 mioty, a w każdym po 2–5 zajączków. Na terenach rolniczych w pobliżu obiektów przemysłowych, gdzie biocenozy narażone są na zanieczyszczenie metalami ciężkimi, taki jak kadm i ołów, rozrodczość zmniejsza się i wynosi 1–2 zajączków[43]. Zajączki rodzą się całkowicie rozwinięte i pokryte gęstą sierścią. Karmiąca je matka odchodząc, by się pożywić, zostawia je w gęstej trawie. Ubarwienie ochronne pomaga zajączkom skryć się przed drapieżnikami. Dojrzewa płciowo po około 8 miesiącach. Długość życia to nawet 13 lat, ale przeważnie zając szarak dożywa jedynie do 5 lat z powodu drapieżników (lisy, psy, koty, myszołowy, jastrzębie, błotniaki i kruki).
Siedlisko
Zając szarak jest typowo stepowym gatunkiem. Występuje przeważnie na otwartych obszarach upraw rolniczych, suchych łąkach i w młodnikach śródpolnych. W dużych lasach pojawia się rzadko. Nie lubi obszarów bagiennych i podmokłych. Zimą zające szaraki, zmuszone głodem, często żerują w nieogrodzonych sadach.
Występowanie
Zając szarak zamieszkuje Europę (bez północnej części Skandynawii i Półwyspu Iberyjskiego) i Azję, od Irlandii do zachodniej Syberii, a na południe przez Środkową Azję do Iranu. Został także wprowadzony w Ameryce Północnej i Południowej. Niegdyś pospolity, obecnie jego liczebność spada wskutek intensyfikacji rolnictwa. W Polsce jest pospolitym mieszkańcem otwartych terenów całego kraju.
Zając szarak w Polsce jest gatunkiem łownym z okresem ochronnym – można na nie polować od 1 listopada do 31 grudnia, a w drodze odłowu do 15 stycznia.