Kościół św. Barbary w Kutnej Horze

Gdzie się znajduje?

Kutná Hora jest położona Czechach, w odległości około 65 km na wschód od Pragi. Jest stolicą powiatu Kutná Hora w kraju środkowoczeskim. Jej rozwój nastąpił w wyniku odkrycia i eksploatacji bogatych żył rudy srebra pod koniec XIII wieku. W XIV wieku stała się miastem królewskim, wyposażonym w budynki symbolizujące jej ogromny dobrobyt – 3 kościoły, zamek i mennica królewska czyli Włoski Dwór. 
Dojazd/dojście
Jadąc z Wrocławia do Pragi, warto nadłożyć z 20-30 km i wstąpić do Kutnej Hory (lub w czasie drogi powrotnej). Miejscowość ta jest niedaleko Pragi – należy kierować się na Pardubice, a jadąc od Wrocławia, w Hradec Kralove kierujemy się na Pardubice, a stamtąd, Kutná Hora jest na trasie do Pragi.

Historia

Kutná Hora swoje bogactwo zawdzięcza obfitym złożom rud srebra. W XIII wieku rozwinęło się górnictwo i wydobycie srebra. Pozwoliło to rajcom miejskim na realizację wielu imponujących inwestycji budowlanych. Najkosztowniejszą z nich była budowa wielkiego kościoła św. Barbary, który dziś jest jednym z najwspanialszych zabytków sakralnej architektury gotyckiej w Europie Środkowej. Początki kościoła sięgają 1388 roku, kiedy rozpoczęto budowę po uzyskaniu pozwolenia papieskiego. Inicjatorem byli miejscowi górnicy, którzy nie chcieli być gorsi od Pragi pod względem budynków sakralnych. Istotne znaczenie miała nade wszystko rywalizacja z podkutnohorskim opactwem cystersów w Sedlcu i jego potężnym, katedralnym kościołem z XIII wieku. Obiekt zaczęto wznosić na skarpie za murami miejskimi, w miejscu, gdzie znajdowała się już kaplica poświęcona świętej Barbarze, patronce górników. Materiałem budulcowym był piaskowiec z niedalekich kamieniołomów. Zakładano dzieło w stylu francuskiego gotyku, a pierwszym architektem był Johann Parler, syn Petera Parlera (budowniczego m.in. mostu Karola w Pradze). Miał on kierować pracami w pierwszym okresie budowy w latach 1380-1403, który został przerwany wybuchem wojen husyckich. Do tego czasu powstały partie chóru z obejściem do wysokości arkad i kaplicami wokół niego oraz niskie nawy boczne nakryte sklepieniami. Prace wznowiono w latach 80. XV wieku, dokończono wówczas nawy boczne ze sklepieniami krzyżowymi, girlandową kaplicę oraz transept. Architektem był wówczas Matěj Rejsek. W roku 1499 zasklepiono chór. Kolejny etap prac prowadzono w latach 1512-1532 pod kierunkiem Benedykta Rieda, który nakrył prezbiterium i środkowe nawy korpusu sklepieniami. W 1558 r. zamknięto kościół od zachodu prowizoryczna ścianą, a budowę zakończono – Rejt zmarł w 1534, a właściwie przerwano, gdyż Kutnej Hory nie było już stać na dalsze jej finansowanie.
W 1626 roku świątynię przekazano jezuitom. Kościół był wówczas zaniedbany, więc zakonnicy dokonali niezbędnych przeróbek i prac konserwacyjnych – zbarokizowali jej wnętrze. W latach 1884-1893 kościół był restaurowany pod kierunkiem praskiego architekta Josef Mockera. Powstał wtedy m.in. barokowy chór i kaplica św. Franciszka Ksawerego, a później ołtarz Ignacego Loyoli w nawie północnej. Zmianie uległ dach – siodłowy zastąpił pierwotny namiotowy. Powstała również galeria łącząca świątynię z nowym kolegium jezuickim.
Po kasacie zakonu kościół przejęła fundacja religijna, ale nie miała ona funduszy na utrzymywanie świątyni. Dopiero w II połowie XIX wieku doszło do renowacji – odnowiono dach, poszerzono od zachodu kościół o jedno pole sklepienne, a cała świątynia uzyskała neogotycki wygląd. Barokowe organy zostały zastąpione nowymi, wykonanymi w miejscowym warsztacie. W miejsce gotyckiego ołtarza stanął neogotycki tryptyk z lat 1905–1910. W oknach pojawiły się witraże autorstwa Františka Urbana z motywami z ogólnoczeskiej i miejscowej historii, wspominające mecenasów renowacji. 

Co możemy zobaczyć

Kościół św. Barbary w Kutnej Horze składa się z wielobocznie zamkniętego prezbiterium (chóru) otoczonego obejściem i wieńcem ośmiu kaplic oraz pięcionawowego, ośmioprzęsłowego korpusu. Wymiary świątyni wynoszą 70 na 40 m. Jego środkowa nawa równa jest wysokością prezbiterium, wewnętrzne nawy boczne podzielone są na dwie równej wysokości kondygnacje (w górnej kondygnacji empory), zaś zewnętrzne nawy boczne są znacznie niższe. Elewacje kościoła opięte są potężnymi przyporami zwieńczonymi pinaklami z kwiatonami, na górnej części przypór wspierają się są podwójne łuki oporowe. Okna oświetlające wnętrze są ostrołukowe z maswerkami. W dolnej części prezbiterium okna czterodzielne, w górnej cztero- i sześciodzielne, w dolnej kondygnacji korpusu okna czterodzielne, zaś w górnej kondygnacji okna pięciodzielne. Fasada zachodnia jest neogotycka, pięciopolowa, podzielona przyporami z portalem wejściowym w dolnej kondygnacji oraz trzema ostrołukowymi oknami w kondygnacji górnej. Fasadę wieńczy trójkątny szczyt z pinaklami. Prezbiterium i trzy środkowe nawy korpusu nakrywają dachy namiotowe w formie trzech osobnych wygiętych ostrosłupów. z których dwa wschodnie zwieńczone są latarniami. Nawy boczne nakryte są dachami dwuspadowymi.
Wewnątrz ściany prezbiterium posiadają układ katedralny i podzielone są na trzy kondygnacje: arkady, triforium i poziom okien. Na dwie kondygnacje podzielone są środkowe nawy boczne korpusu. Prezbiterium i nawa główna otwarte są do obejścia i naw bocznych ostrołukowymi arkadami. Sklepienia nad prezbiterium i środkowymi nawami korpusu są krzywoliniowe o motywach gwiaździstych. Nawy boczne korpusu nakryte są sklepieniami krzyżowo-żebrowymi.
W prezbiterium znajduje się cyborium wykonane w 1510 r. w warsztacie Mateja Rejseka. Tam też ustawione są późnogotyckie ławy ozdobione rzeźbami autorstwa Mistrza Jakuba z Nymburka. Bardzo cenne są późnogotyckie freski zachowane w kilku kaplicach obejścia. W kaplicy grobowej Michała Smíška z Vrchoviště (Smíškovská kaple) freski powstały w latach 1485-92 i przedstawiają m.in.: Przybycie królowej Saby do króla Salomona, Sąd Trajana i Sybillę Kumańską. W kaplicy tej umieszczony jest też późnogotycki ołtarz Mariacki z 1480 r. Bardzo ciekawe są malowidła w kaplicy Hašplířskiej, które przedstawiają sceny pracy górniczej m.in. praca przy kołowrocie i skup rudy. Z kolei w kaplicy Mincerskiej malowidła przedstawiają średniowieczną technikę bicia monet. W nawie głównej znajduje się barokowa ambona z 1665 r. o bogatej dekoracji snycerskiej z renesansowymi płaskorzeźbami apostołów wykonanymi przez Mistrza Leopolda. W kościele zachowało się wiele ołtarzy głównie barokowych, powstałych w 2. połowie XVII w. i w XVIII w. Kościół posiada tez interesujący zespół witraży wykonany na początku XX w. według projektu malarza Františka Urbana, na których przedstawiono wiele wydarzeń z historii Czech.