Kościół Pokoju im. Trójcy Świętej w Świdnicy

Gdzie się znajduje?

Świdnica położona jest w południowej części województwa dolnośląskiego. Leży na Równinie Świdnickiej, na skraju Sudetów oraz Gór Wałbrzyskich, nad rzeką Bystrzycą. Miasto wchodzi w skład aglomeracji wałbrzyskiej. Niegdyś stolica księstwa świdnicko-jaworskiego.
Dojazd/dojście
Świdnica leży na trasie z Wrocławia do Wałbrzycha, położona jest w odległości około 30 kilometrów od autostrady A4, do której dojazd ułatwia otwarta w 2011 droga powiatowa nr 3396D omijająca tereny zabudowane (w tym Żarów), potocznie zwana „łącznikiem”. Można się też dostać koleją, stacja Świdnica Miasto ma połączenie z Wrocławiem (do Jedliny-Zdroju), a także z Katowicami (trasa do Legnicy, przez Kędzierzyn-Koźle, Prudnik, Nysę). Kościół Pokoju znajduje się po przeciwnej stronie dworca kolejowego w odległości 1,4 km, dotarcie doń zajmie niecałe 20 min.

Historia

Warunki traktatu pokojowego skutecznie wykorzeniły Kościół Ewangelicki w śląskich księstwach dziedzicznych bezpośrednio kontrolowanych przez cesarza rzymskiego Ferdynanda III. Ewangelicy, którzy stanowili większość ludności na tych terenach, zostali pozbawieni wolności religijnej, z której dotychczas korzystali, i stracili prawie wszystkie swoje kościoły. Dopiero dzięki szwedzkiej interwencji dyplomatycznej udzielono pozwolenia na budowę. W latach 1618–1648 podejmowano długie i kosztowne wysiłki, aby uzyskać zgodę, katolicki cesarz Ferdynand III Habsburg przyznał śląskim luteranom prawo do wybudowania trzech świątyń na obszarach księstw dziedzicznych w Jaworze, Głogowie i Świdnicy.
Narzucała ona wyjątkowo surowe warunki:
• kościoły miały znajdować się poza granicami miasta, na obszarze ściśle określonym przez urzędników cesarskich
• miały być zbudowane z wykorzystaniem nietrwałych materiałów (drewna i gliny) i bez użycia gwoździ
• nie mogły mieć wieży
• ich budowa miała zostać ukończona w ciągu jednego roku.
Architekt i inżynier Albrecht von Säbisch musiał pogodzić te wymagania z oczekiwaniami dużej społeczności ewangelickiej, dla której miały to być jedyne kościoły. Wykorzystując tradycyjne materiały i technologie, architekt stworzył zespół budynków, które stanowiły szczyt technologii budownictwa szkieletowego, całość nadzorował świdnicki cieśla Andreas Kaemper. Wielowiekowa tradycja szkieletu drewnianego pozwalała cieśli wznosić budynki, które mogły przetrwać setki lat, pomimo nietrwałości użytych materiałów. Kościół Świętej Trójcy w Świdnicy został zbudowany w latach 1656–1657 i stoi już ponad 360 lat zadziwiając wytrzymałością konstrukcji. Świdniczanie wykazali się wówczas niezwykłą zaradnością, najbiedniejsi przynosili choćby deskę. W budowę zaangażowali się przedstawiciele wszystkich stanów, od szlachty, przez mieszczaństwo, po chłopów. Świdniczanin Christian Czepko wyruszył w podróż po europejskich dworach protestanckich, żeby prosić o pieniądze na budowę. Udało się i 24 czerwca 1657 roku, po zaledwie dziesięciu miesiącach budowy, odprawiono pierwsze nabożeństwo w Kościele Pokoju w Świdnicy. 
W 1708 roku, w czasie wojny północnej, kiedy sytuacja wyznaniowa ewangelików się polepszyła, znów pod naciskiem króla szwedzkiego, obok kościoła wybudowano dzwonnicę i szkołę ewangelicką.
Mimo że kościół powstał w wyniku konfliktów religijnych, stanowi on symbol pojednania. W roku 1989 w kościele wspólnie o pokój modlili się premier Polski Tadeusz Mazowiecki i kanclerz Niemiec Helmut Kohl. W roku 2011 gościła w nim szwedzka para królewska Karol XVI Gustaw i królowa Sylwia. W roku 2014 w ekumenicznej modlitwie o pokój wzięły udział kanclerz Niemiec Angela Merkel i premier Polski Ewa Kopacz. We wrześniu 2016 w świdnickim kościele „Apel o Pokój” podpisali przedstawiciele wyznań chrześcijańskich, judaizmu, islamu oraz buddyzmu wraz z Dalajlamą XIV.

Co możemy zobaczyć

Kościół Pokoju w Świdnicy jest budowlą drewnianą, wzniesioną w konstrukcji szkieletowej w technice szachulcowej, opartej na drewnianym szkielecie wypełnionym masą z gliny i słomy. Zbudowany jest na planie krzyża greckiego. Jego długość wynosi 44 metry, zaś szerokość 30,5 metra, może się w nim pomieścić około 7,5 tysiąca wiernych. Kościół posiada formę trójnawowej bazyliki z transeptem. Do głównej części dobudowano Halę Chrztów i zakrystię od wschodu, Halę Zmarłych od zachodu, Halę Ślubów od południa i Halę Polną od północy.  Zakończenia naw i transeptu zwieńczone są trójkątnymi szczytami. Dolne partie zewnętrznych elewacji pokryte są późnobarokowymi i rokokowymi epitafiami. Kościół nakrywają strome dachy z wieżyczką na sygnaturkę z latarnią. Wewnątrz obszerna nawa otoczona jest kilkukondygnacyjnymi emporami i licznymi lożami kolatorskimi.
Dominuje w nim późnobarokowy ołtarz główny wykonany przez Gottfrieda Augustina Hoffmanna w 1752 roku. Płaskorzeźba ponad mensą przedstawia Ostatnią Wieczerzę. Powyżej umieszczono rzeźbione postacie Mojżesza, arcykapłana Aarona, Jezusa, Jana Chrzciciela i apostołów Piotra i Pawła. Pomiędzy nimi, w centralnym miejscu znajduje się scena z chrztem Chrystusa w Jordanie. Nad sześcioma drewnianymi kolumnami korynckimi biegnie fryz z napisem z Ewangelii Mateusza: Dies ist mein geliebter Sohn, an dem ich Wohigefallen habe (To jest syn mój umiłowany, którego sobie upodobałem). Ołtarz wieńczy księga z siedmioma pieczęciami i barankiem z chorągwią.
Ten sam artysta wykonał w 1729 roku bogato zdobioną ambonę. Jej kosz podtrzymują Wiara z krzyżem, Nadzieja z kotwicą i Miłość z dzieckiem, a na zwieńczeniu anioł z trąbą obwieszcza Sąd Ostateczny. Schody na ambonę zdobią reliefy z zesłaniem Ducha Świętego, Golgotą i Rajem. Na mównicy umieszczono klepsydrę podzieloną na cztery półgodzinki, która odmierzała długość trwania kazania.
Organy ze wspaniałym barokowym prospektem podtrzymywanym przez dwóch atlasów i ozdobione ruchomymi figurkami muzykujących aniołków powstały w latach 1666-1669 przez firmę Gottfrieda Klose z Brzegu. W 1909 roku powstały nowe organy w znanej świdnickiej firmie Schlag&Söhne. Są to największe w regionie organy o 62. głosach, zbudowane z blisko czterech tysięcy piszczałek. Organy  zostały gruntownie odnowione w 2016 roku. Po tym pierwszym instrumencie pozostało tylko kilka piszczałek i wizerunek na stropie; warto spróbować odnaleźć go pośród wielu innych malowideł. Na prospekcie znajduje się portret Marcina Lutra. Na najwyższej emporze nad ołtarzem znajdują się drugie, małe organy z XVII wieku.
Empory biegną na kilku poziomach, pokryte 78. tekstami z Biblii i 47. scenami alegorycznymi, bogato zdobione epitafiami, tarczami cechowymi piekarzy, piwowarów, rzeźników, sukienników oraz portretami mieszczan i herbami szlachty. Najbardziej uprzywilejowane rodziny miały własne loże, wśród których urodą wyróżnia się loża Hochbergów, dowód wdzięczności dla rodziny hrabiego Johanna Heinricha von Hochberg, który ufundował dęby na budowę kościoła.
Ściany i parapety zdobi bardzo bogaty wystrój rzeźbiarski i malarski zrealizowany do 1708 r. Malowidła na stropach przedstawiają Świętą Trójcę, Sąd Ostateczny, Niebiańskie Jeruzalem, upadek Babilonu wykonane przez Chrystiana Süssenbacha i Chrystiana Kolitschky. W Hali Chrztów umieszczona jest drewniana, polichromowana chrzcielnica z 1661 roku (wyrzeźbiona przez Pankratiusa Wernera), która jest najstarszym zachowanym elementem wyposażenia kościoła.