Gdzie się znajduje?
Opole położone jest we wschodniej części Niziny Śląskiej, nad Odrą. Już w IX wieku istniały na tym terenie gród i podgrodzie. Prawa miejskie uzyskało na początku XIII stulecia. W 1532 roku, przeszło w ręce Habsburgów, później (w połowie XVIII wieku) – Hohenzollernów. Miasto, zniszczone w czasie wojny, zostało pieczołowicie odbudowane.
Dojazd/dojście
Opole jest na tyle dużym miastem, że raczej nie będzie problemu z dotarciem doń. Leży pomiędzy Katowicami a Wrocławiem, a dojechać można samochodem, autobusem czy pociągiem. Z dworca PKP (zresztą autobusowy jest obok) jest około 1 km, czyli, tak 15 minut piechotą.
Historia
Pierwsze wzmianki o kościele św. Krzyża w Opolu pochodzą z roku 1024, kiedy to biskup wrocławski przekazał nowemu kościołowi w Opolu relikwie Świętego Krzyża, otrzymane w darze od św. Emeryka. Miasto zmieniło wówczas swój herb – do piastowskiego orła dodano połowę krzyża. Pierwszy kościół (pw. św. Wojciecha) powstał na miejscu dzisiejszej katedry w XI wieku. W 1227 roku kościół podniesiony został do rangi kolegiaty (kapituła kolegiacka istniała aż do roku 1810), a około połowy XIII wieku przystąpiono do budowy większej świątyni. W 1295 roku wybudowano późnoromańską bazylikę z wieżą. W XV wieku przebudowano ją w stylu późnogotyckim, a na przełomie XV i XVI wieku do korpusu dobudowane zostały kaplice św. Trójcy (ob. Piastowska), św. Jadwigi i św. Anny. Na przestrzeni lat prowadzono prace przy świątyni i jej wyposażeniu: budowa dużej zakrystii, wymiana porycia dachowego, przemurowanie skarp, barokizacja i neogotycyzacja wnętrza. Ostatnie znaczące prace miały miejsce na przełomie XIX i XX wieku kiedy to częściowo przekształcono elewacje zewnętrzne oraz nadbudowano wieże oraz w latach 60-tych XX wieku kiedy wykonane zostały sgraffita i witraże w prezbiterium.
Od 2015 roku trwają prace konserwatorskie i renowacyjne mające na celu doprowadzenie elewacji
i wnętrza świątyni do prawidłowego stanu technicznego oraz zachowanie jego materialnego dziedzictwa kulturowego i historycznego. Wnętrze katedry przechodzi regotyzację. Koncepcję konserwatorską aranżacji wnętrza oparto o analogię katedry wrocławskiej, kościoła św. Elżbiety, a w przypadku polichromowania imitacją ceglaną żeber sklepiennych na przykładzie kościoła św. Krzyża we Wrocławiu.
Co możemy zobaczyć
Katedra Podwyższenia Krzyża Świętego w Opolu jest budowlą gotycką z neogotyckimi wieżami. Składa się z trójnawowego, pięcioprzęsłowego korpusu o układzie halowym bez wydzielonego prezbiterium, z trójbocznymi zamknięciami od wschodu. Od zachodu dostawione są dwie wieże z przedsionkiem po środku. Od południa przylega dwuprzęsłowa kaplica Piastowska oraz dwie zakrystie, zaś od północy dobudowane są kaplice św. Jadwigi i kaplica św. Anny. Kościół od zewnątrz opięty jest przyporami, między którymi znajdują się ostrołukowe okna. Korpus nawowy nakrywa wspólny dach dwuspadowy, boczne przybudówki nakryte płaskimi dachami z attykami. Wieże czworoboczne, opięte przyporami, w górnych kondygnacjach przechodzą w ośmiobok, zwieńczone są ośmiobocznymi, ostrosłupowymi hełmami. Wewnątrz nawa środkowa nakryta jest sklepieniem sieciowym, nawy boczne nakrywają sklepienia gwiaździsto-sieciowe z około połowy XVI w., wsparte na ostrołukowych arkadach i ośmiobocznych filarach. Kaplica Piastowska nakryta jest sklepieniem krzyżowo-żebrowym, kaplica św. Jadwigi sklepieniem gwiaździstym, zaś kaplica św. Anny sklepieniem kolebkowo-krzyżowym z około 1635 r.
W prezbiterium znajdują się trzy późnobarokowe ołtarze. Ołtarz główny powstał w 1773 r. Wykonali go prawdopodobnie Włosi. Znajdująca się w centrum scena ukrzyżowania powstała jednak ponad sto lat później, w 1885 r. w Monachium. Po obu stronach tabernakulum umieszczono figury aniołów, natomiast u jego szczytu dostrzec można rzeźbę Baranka Paschalnego. Powyżej, w głównej części ołtarza przedstawiono scenę ukrzyżowania Jezusa na Golgocie. Chrystusowi towarzyszą Maryja, św. Jan oraz klęcząca Maria Magdalena. Po obu stronach, na konsolach, spoczywają figury Apostołów: św. Piotra, który trzyma w ręku klucz, oraz Pawła z Tarsu, obejmującego księgę. Na samym szczycie ołtarza autorzy przedstawili Trójcę Świętą w otoczeniu aniołów. Ołtarz główny uzupełniają dwa stiukowe ołtarze boczne: św. Józefa i św. Urbana.
W absydzie nawy północnej znajduje się barokowy ołtarz Trójcy Świętej. Powstał on w 1652 roku i jest najstarszy w kościele. W centralnej części ołtarza znajduje się obraz przedstawiający Boga Ojca, Syna Bożego oraz towarzyszącego im pod postacią gołębicy Ducha Świętego. Powyżej umieszczono wizerunek św. Judy Tadeusza.
W absydzie nawy południowej w ołtarzu znajduje się obraz Matki Bożej Opolskiej. Cudowny wizerunek został namalowany na lipowej desce pod koniec XV wieku przez nieznanego artystę. Maryja na lewym ramieniu trzyma Dzieciątko Jezus. Głowę lekko pochyla w stronę Syna, który w lewej ręce trzyma Pismo Święte, a prawą unosi w geście błogosławieństwa. Obraz pochodzi z Piekar, gdzie już w średniowieczu słynął łaskami. W XVII wieku został wypożyczony do czeskiej Pragi, aby ochronić miasto od wielkiej zarazy. Po powrocie do Polski kilkakrotnie jeszcze krążył między Opolem a Piekarami, wreszcie w XVIII wieku umieszczono go ostatecznie w opolskim kościele. Ołtarz otaczają gabloty z darami wotywnymi, składanymi w podzięce za wysłuchanie modlitwy.
Dalej, w północnej części katedry znajduje się kaplica Piastowska, zbudowana na przełomie XV i XVI wieku. W jej centralnej części umieszczono nagrobek Jana Dobrego, ostatniego z opolskiej linii Piastów, który sfinansował budowę dawnej kolegiaty św. Krzyża, a dzisiejszej katedry, powyżej jest tam również renesansowe epitafium księcia, a naprzeciwko późnogotycki tryptyk z 1519 r., sprowadzony z Kostowa.
Po północnej stronie kościoła znajduje się kaplica św. Jadwigi. Stoi tu ołtarz św. Jadwigi, przeniesiony w 1966 r. z nawy głównej. Umieszczone na nim trzy figury przedstawiają św. Jadwigę (w środku), bł. Czesława (z prawej) oraz św. Jacka (z lewej). W centralnej części kaplicy stoi natomiast chrzcielnica z 1850 r., na której szczycie przedstawiono scenę chrztu Jezusa w Jordanie. Kolejną kaplicą jest kaplica św. Anny, stoi tutaj ołtarz z obrazem autorstwa Franciszka Backera, przedstawiający św. Annę z Jezusem Chrystusem.
W nawie środkowej umieszczone są dwie ambony: późnorenesansowa z 1653 r., pochodząca z Głuchołaz oraz klasycystyczna z 1805 r. Najstarszym zabytkiem w katedrze jest gotycka chrzcielnica z XIV w. Na ścianach katedry zachowały się też liczne płyty nagrobne i epitafia z okresu od XVI do XIX w. Wśród nich wyróżnia się zespół płyt żeliwnych rodziny Oppersdorffów odlewany w XVI w. w hucie w Kluczborku.
W prospekcie chóralnym organy z roku 1898, wykonane przez firmę Schlag & Söhne ze Świdnicy, z 34 głosami. W roku 1941, instrument został gruntownie przebudowany i rozbudowany do 59 głosów.
