Grążel żółty

Biologia i występowanie

Grążel żółty jest hydrofitem wytwarzającym różne formy morfologiczne pędów, w zależności od warunków środowiska. W zbiornikach o silnym falowaniu wody lub szybkim nurcie, jak również przy długotrwałym i wysokim zalewie, powstaje forma podwodna. Ma ona cienkie i faliste blaszki liściowe, bez aparatów szparkowych. Jeżeli zbiornik wysycha, lub ulega spłyceniu, powstaje forma lądowa o drobnych liściach i kwiatach. Jest geofitem ryzomowym – zimuje tylko kłącze. Po wykiełkowaniu z nasiona rośnie i rozgałęzia się kłącze, roślina zakwita po raz pierwszy dopiero po 3-4 latach. Grążel żółty czasami tworzy rozległe zbiorowiska, zwykle kilku- lub wielogatunkowe. Roślina ma długie i silnie rozgałęzione kłącze poziomo rosnące w mule dennym. Liście i kwiaty wyrastają z jego wierzchołka.
Liście pływające o długim ogonku, skórzaste, owalne o długości ok. 30 cm, z głęboko wyciętą nasadą. Mają kolor od zielonego do brunatnawego. Ich drugorzędne nerwy nie łączą się z sobą, są bardziej gęste niż u grzybieni białych i  przy brzegu blaszki są 1-3 krotnie widlasto rozgałęzione. Część liści jest zanurzona i ma pokrój sałatowaty (heterofilia).

Kwiaty są żółte, duże (średnica 4-6 cm), silnie pachnące (zapach podobny do zapachu jabłek), z licznymi płatkami korony i 5 działkami kielicha. Słupek składa się z 5-24 zrośniętych owocolistków, a jego znamię jest tarczowate i lejkowato wgłębione. Przedsłupne lub równoczesne kwiaty wyrastają pojedynczo nad wodą na długich szypułkach (o długości dochodzącej nawet do 2 m). Szypułki te w górnej części są trójkanciaste. Kwitnie od maja do września, zapylany jest przez muchówki, czasami jest samopylny.
Owocem grążela jest torebka o szerokobutelkowatym kształcie, nieregularnie pękająca. Podczas dojrzewania owoce oddzielają się od szypułki, przez jakiś czas są unoszone przez wodę i dopiero pękają. Nasiona jajowatego kształtu, brunatne, otoczone galaretowatym śluzem, w którym znajdują się pęcherzyki powietrza umożliwiające ich unoszenie się na wodzie. Roślina rozsiewana przez wodę (hydrochoria). Rozmnaża się także wegetatywnie przez kłącze.

Siedlisko
Grążel żółty zajmuje wodne zbiorniki stojące lub wolno płynące – stawy, przybrzeżne strefy jezior, starorzecza, zakola rzek i rzeki o wolnym nurcie. Często spotkać go można razem z grzybieniami białymi, jednak w odróżnieniu od nich wchodzi na większe głębokości. Występuje w wodach bogatych w składniki organiczne (eutroficznych), mających muliste, lub piaszczysto-muliste dno. Preferuje miejsca osłonięte od wiatru.

Występowanie
Grążel żółty występuje w niemal całej Europie oraz w środkowej i zachodniej Azji.
W Polsce na niżu jest rośliną pospolitą.

Roślina trująca
Grążel żółty zawiera nufarynę, nufarydynę, nufarolidynę i pochodne tioalkaloidów. Alkaloidy te działają porażająco na korę mózgową.

Zastosowanie

Roślina lecznicza
Grążeli używa się do sporządzania leków homeopatycznych.

Roślina ogrodowa
Grążel żółty wykorzystywany jest również jako ozdobna bylina wód parkowych, przydomowych oczek wodnych, dużych akwariów. Do celów tych wykorzystuje się zwykle odmiany pełnokwiatowe. Używany jest również do zazieleniania stawów hodowlanych pstrągów.
Sposób uprawy: najłatwiej rozmnażać z kawałków kłącza – jednak wówczas przeważnie nie wytwarza pływających liści. Najlepiej wkładać do wody gotowe sadzonki, zakupione lub otrzymane z nasion. Odgrywa pewną rolę w procesie zarastania zbiorników wodnych, wytwarza bowiem znaczną ilość biomasy, która rozkładając się na dnie podnosi jego poziom.