Żuraw zwyczajny

Biologia i występowanie

Żuraw zwyczajny ma smukłą, wyprostowaną sylwetkę. Większy od bociana i łatwo od niego odróżnialny po długich, zwisających w kształcie pióropusza ozdobnych piórach na ogonie i grzbiecie. Są to wydłużone, pokarbowane lotki III rzędu. Upierzenie godowe żurawia jest popielate, a końcówki skrzydeł czarne. Górna część głowy koloru karminowego, boki białe, czoło i przód długiej szyi czarne. Latem często wierzch ciała robi się brązowawy od wcieranego szlamu lub żelazistej wody torfowisk. Młode są brunatne bez plam na głowie i ozdobnych piór. Długość ciała wynosi 95–125 cm, rozpiętość skrzydeł 180–200 cm, a nawet do 240 cm. Natomiast masa ciała samców 5,1–6,1 kg, a samic 4,5–5,9 kg.

Zachowanie
Żurawie zwyczajne podczas przelotów stada lecą w kluczach lub skośnych szeregach i wydają donośny głos zwany klangorem, przypominający głos trąbki. Jest on słyszalny w promieniu kilku kilometrów. W locie wyciąga szyję i nogi podobnie jak bocian. Uderza skrzydłami powolnie, majestatycznie. Przy poruszaniu się po powierzchni ziemi ruchy ma płynne, powolne. Bardzo płochliwy i czujny. Żurawie od sierpnia do listopada zbierają się w tysięczne stada na miejscach wypoczynku (jesienią w Niemczech naliczono 85 000 osobników). Gatunek w niewielkiej liczbie zimuje regularnie również w Polsce. Takie skracanie wędrówek oszczędza energię i zapewnia szybsze zdobycie lepszego terytorium na lęgowiskach.
Żurawie są wszystkożerne, ale dominuje pokarm roślinny (w tym nasiona), uzupełniany gryzoniami, owadami i mięczakami. Terytorium żerowania jest bardzo rozległe i na obszarach rolniczych może dochodzić do 120 ha. Jest szkodnikiem upraw kukurydzy, żerując powoduje duże straty w zasiewach tej rośliny.

Rozmnażanie
Toki odbywają się już w 2. roku życia, ale lęgną się 3 lata później. Po powrocie na miejsca lęgowe, żurawie początkowo trzymają się w stadach, a toki odbywają się w grupach, wykonują wtedy charakterystyczny taniec podobny do baletowego pas de deux. Ptaki podskakują i kłaniają się sobie z rozpostartymi płasko skrzydłami. Gdy dobiorą się w pary, pozostają sobie wierne przez całe życie. Żuraw buduje gniazdo na ziemi, w bardzo wilgotnym terenie, ale w miejscu lekko wzniesionym nad poziom bagna. Jest ono zewsząd otoczone wodą. Ma formę płaskiego, kolistego kopca ze zbutwiałych roślin. Zniesienie jaj następuje w kwietniu lub maju, liczy 2 oliwkowe lub brunatnawe jaja w szare i brunatne plamki. Obydwoje rodzice na przemian przez okres ok. 30 dni wysiadują jaja i opiekują się młodymi przez 10 tygodni. Jest to czas, kiedy całkowicie się pierzą i przez cały miesiąc nie są w stanie latać, więc są bardzo ostrożni (całkowite pierzenie zachodzi tylko co 2–4 lata). Co ciekawe, każdy dorosły ptak zajmuje się jednym młodym i karmi go ślimakami, owadami i robakami. Pisklęta – zagniazdowniki – w puchu są rudawe. Opuszczają gniazdo po ok. 65 dniach, jednak wolno się rozwijają i w pełni dojrzałe są po 5–6 latach.

Siedlisko
Żurawie zwyczajne jako miejsca swojego osiedlenia wybierają rozległe bagna wśród lasów, torfowiska, wrzosowiska, nad jeziorami i starorzeczami. Zwykle w oddaleniu od siedzib ludzkich, ale żeruje także na łąkach i polach uprawnych. W Europie Środkowej lęgowiska znajdują się w wilgotnych obniżeniach terenu, np. olsach, torfowiskach wysokich i niskich, zalewanych łąkach i pastwiskach, w strefach przybrzeżnych i coraz częściej w rowach między polami.

Występowanie
Żuraw zwyczajny to gatunek, który występuje w całej północnej i umiarkowanej strefie Eurazji. Zimowiska znajdują się w południowej Europie, południowej Azji i północnej Afryce. 
W naszym kraju liczebność ocenia się na 20–22 tys. par lęgowych (2010–2012), choć jeszcze na początku XX wieku był to na tych terenach gatunek bardzo nieliczny. Od lat 20. następował powolny wzrost liczebności, prawdopodobnie dzięki wprowadzonemu w 1921 roku zakazowi odstrzału. W latach 70. i 80. szacowano liczebność żurawi na 700–900 par.

Ochrona
W Polsce żurawie objęte są ścisłą ochroną gatunkową – wskazana jest ochrona terenów podmokłych i bagiennych, gdzie przebywają.