Trzmiel ogrodowy (Calopteryx splendens) jest ważką z rodziny świteziankowatych.
Typ: stawonogi Arthropoda, podtyp: tchawkodyszne Tracheata, gromada: owady Insecta, rząd: błonkoskrzydłe Hymenoptera, podrząd: trzonkówki Apocrita, rodzina: pszczołowate Apidae, rodzaj: Bombus
Biologia i występowanie
Podobnie jak inne trzmiele, trzmiel ogrodowy tworzy kolonie, które składają się z królowej, robotnic i samców. Są gęsto owłosione i podobnie ubarwione, w kolorze czarnym, z żółtymi przepaskami na przedniej części tułowia oraz na dwóch pierwszych segmentach odwłoka (czasem jednak tylko na pierwszym). Koniec odwłoka jest biały, jednak ostatni segment odwłoka również jest czarny. Jego futerko jest nierównej długości (w przeciwieństwie do futerka bardzo podobnego Bombus ruderatus, które jest jak gdyby równo przystrzyżone). Długość ciała tych trzmieli jest zróżnicowana od funkcji: robotnice mają 10-18 mm, samce 12-20 mm a królowe 17-25 mm.
Ze wszystkich występujących w Polsce trzmieli to właśnie trzmiel ogrodowy ma najdłuższy języczek – dzięki temu jest w stanie pobierać nektar z głębokich kwiatów, do których nie mają dostępu inne gatunki trzmieli i pszczół.
Zachowanie
Trzmiel ogrodowy swoje gniazda buduje pod lub tuż nad ziemią, wyściółkę stanowi mech; chętnie w gniazdach ptasich. Rodzina liczy 50-120 osobników.
Trzmiel ogrodowy żywi się nektarem kwiatów, wykorzystuje również ich pyłek. Robotnice trzmieli ogrodowych odwiedzają przede wszystkim rośliny o wydłużonych i głębokich kwiatach – dzięki długiemu języczkowi mogą bez problemu czerpać z nich nektar, który dla innych owadów nie jest dostępny. Takimi roślinami są m.in. naparstnice oraz żmijowce. Larwy żywią się mieszaniną pyłku i nektaru.
Rozmnażanie
Cykl życiowy trzmiela ogrodowego rozpoczyna się wczesną wiosną od wybudzenia się młodych królowych z snu zimowego. Królowa znajduje odpowiednie miejsce na gniazdo i składa pierwszą partię jaj do zbudowanej przez siebie komórki zbudowanej z wosku i wypełnionej przyniesionym z kwiatów pyłkiem. Ogrzewa następnie jaja wprawiając swoje ciało w drgania. Po przeobrażeniu się pierwszej partii larw, świeżo przeobrażone robotnice stopniowo przejmują opiekę nad kolejnymi partiami jaj składanymi przez królową, i to na nich spoczywa odpowiedzialność za dostarczanie pokarmu i rozbudowę gniazda. Rodziny trzmiela ogrodowego są niewielkie i liczą zazwyczaj ok. 100 osobników. W lecie pojawiają się nowe kasty – młode królowe oraz samce. Samce patrolują wybrany przez siebie obszar w poszukiwaniu opuszczających gniazdo młodych królowych; u trzmiela ogrodowego latają wtedy zazwyczaj nisko nad ziemią. Po kopulacji królowe szukają sobie miejsca, w którym przezimują, natomiast samce giną. Wylot z gniazda młodych królowych i samców poprzedza stopniową dekompozycję gniazda; robotnice i stara królowa stopniowo wymierają, tak że gniazdo przestaje funkcjonować.
Siedlisko
Trzmiela ogrodowego można spotkać go w parkach i ogrodach, a przede wszystkim łąki z dużą ilością roślin motylkowatych.
Występowanie
Trzmiel ogrodowy występuje przede wszystkim w Europie, od środkowej Skandynawii po Morze Śródziemne, również na Islandii, gdzie zapewne był introdukowany. Na wschód sięga do Syberii i Bliskiego Wschodu. Jako gatunek obcy występuje też w na Nowej Zelandii.
W Polsce jest obecny na obszarze całego kraju. Jest pospolity i liczny, wykazywany na 88% obszaru Polski.
Ochrona
Trzmiel ogrodowy jak i pozostałe trzmiele w Polsce podlega częściowej ochronie gatunkowej.