Sójka

Biologia i występowanie

Sójka ma około 32–35 cm długość ciała, rozpiętość skrzydeł wynosi 52–58 cm, a masa ciała wynosi 150–180 g. Większość upierzenia jest brązowa o pastelowym, różowym odcieniu. Kuper i dolne pokrywy ogona białe. Na zaokrąglonych skrzydłach charakterystyczne lusterka: białe oraz niebieskie z czarnym prążkowaniem. Czoło białe z czarnym kreskowaniem, od dzioba gruby czarny wąs, boki głowy są czerwonobrązowe. Sterówki i końce skrzydeł czarne. Ma brązowe tęczówki. Dziób mocny, stalowoszary lub czarny. Nogi jasnobrązowe. Młode podobne do dorosłych, ale mają bardziej czerwonawy odcień upierzenia i mniej kreskowany wierzch głowy.

Zachowanie
Sójka to ptak znany z tego, że w lasach alarmuje głośnym, przenikliwym, ostrym skrzekiem: „kreecz” lub „kszaach”, poza tym odzywa się wieloma innymi, gardłowymi dźwiękami. Bardzo hałaśliwa, w zaniepokojeniu reaguje na każdy podejrzany obiekt czy ruch. Lot na dłuższych dystansach raczej powolny, ciężki, trzepoczący, nierównomierny, wydaje się nieporadny i chwiejny; natomiast w lesie potrafi latać dość szybko i zwinnie. Dość skryta, widywana częściej dopiero poza sezonem lęgowym, kiedy to nie jest już tak ostrożna i w poszukiwaniu pokarmu może zapuścić się na otwarty teren. Jest ruchliwa i często przelatuje pomiędzy gałęziami. Często wylatuje nagle z gniazda i straszy drapieżnika głośnym skrzeczeniem. Służy to temu, aby drapieżnik nie powracał w stronę gniazda.
Sójka je w zasadzie wszystko, zmieniając rodzaj pokarmu w zależności od jego dostępności. W jej menu wchodzą: owoce i nasiona drzew i krzewów, dżdżownice, owady, ślimaki, drobne gryzonie, żaby oraz ptasie jaja i pisklęta. Poluje nawet na młode ptaki. Jej przysmakiem jesiennym są żołędzie. Połyka je bardzo łapczywie, ale pamięta też, żeby gromadzić zapasy – w dziuplach i między korzeniami drzew.

Rozmnażanie
Sójka zakłada gniazdo na drzewach, na bardzo różnej wysokości, jest to luźna czarka zbudowana z patyków, ze ściółką starannie wyplecioną z suchych traw i korzonków. Znosi zwykle 5-7 niebieskawozielonych, czasami żółtawych jaj, w odstępach jednodniowych. Wysiadywanie trwa od złożenia pierwszego lub drugiego jaja przez 16–17 dni. W powtarzanych lęgach (pod koniec maja lub w czerwcu) składane są zwykle już tylko 3–4 jaja. Oboje rodzice opiekują się lęgiem i utrzymują stały kontakt głosowy, ale koło gniazda raczej się nie odzywają. Młode wykluwają się ślepe i nagie i są karmione z wola. Opuszczają gniazdo po około 21–22 dniach. Jeszcze przez około 3 tygodnie są dokarmiane przez rodziców. Później nadal trzymają się blisko rodziców, którzy ostrzegają je głosem lub nawet czynnie bronią przed drapieżnikami.

Siedlisko
Sójka to typowy ptak leśno-parkowy. Występuje licznie w lasach liściastych i mieszanych o bogatej strukturze (zwłaszcza z dębami), ale również w niewielkich lasach pomiędzy polami i łąkami, młodnikach, porębach, zadrzewieniach śródpolnych, dosyć często w parkach, sadach i ogrodach, na półotwartych obszarach z grupami drzew, od nizin po górną granicę lasu w górach. Ostatnio coraz częściej spotykana w miejskich zadrzewieniach, parkach i dużych, zdziczałych ogrodach. Nie jest więc wybredna w wyborze środowiska życia, choć unika obszarów bezleśnych i mocno prześwietlonych lasów.

Występowanie
Sójka zamieszkuje niemal całą Eurazję i północno-zachodnią Afrykę. W Europie obszar występowania kończy się na północy, w okolicach koła podbiegunowego. Gatunek częściowo osiadły; populacje z północy i wschodu podejmują czasami dalsze wędrówki na południowy zachód; mogą wtedy tworzyć wielkie, choć często luźne stada, liczące kilkaset do tysiąca osobników.
W Polsce rozpowszechniona w całym kraju, liczny ptak lęgowy. W górach spotykana do wysokości 1400 m n.p.m. W kraju najczęściej widywana w grądach i borach z domieszką drzew liściastych, a najrzadziej w górskich lasach regla górnego i rozległych monokulturowych borach. Polskie populacje są w większości osiadłe, ale przez kraj przelatują sójki z krajów, gdzie warunki zmuszają je do migracji. Obce osobniki z północnej i wschodniej Europy pojawiają się od marca do kwietnia i jesienią od września do października. Szczególnie dużo pojawia się ich na Wybrzeżu, choć dolatują też do innych regionów kraju. W niektórych latach przeloty są tak liczne, że mają charakter inwazji. W minionych dekadach notowano stada złożone nawet z tysiąca sójek.

Ochrona
Na terenie Polski sójka jest objęta ścisłą ochroną gatunkową. Na Czerwonej liście ptaków Polski została sklasyfikowana jako gatunek najmniejszej troski (LC). W latach 2013–2018 liczebność populacji lęgowej na terenie kraju szacowano na 546–664 tysięcy par; liczebność tych ptaków rośnie.