Lis rudy, lis pospolity (Vulpes vulpes) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny psowatych.
Typ: strunowce Chordata, podtyp: kręgowce Vertebrata, gromada: ssaki Mammalia, rząd: drapieżne Carnivora, podrząd: psokształtne Caniformia, rodzina: psowate Canidae, rodzaj: lis Vulpes, gatunek: lis rudy Vulpes vulpes
Biologia i występowanie
Lis rudy jest największym z przedstawicieli rodzaju Vulpes, jak i jednym z najbardziej rozprzestrzenionym przedstawicielem drapieżnych – występuje na całej półkuli północnej, od koła podbiegunowego poprzez Amerykę Północną, Europę i Azję. Lisy mają 50-90 cm długość ciała, a ogon ma 30-50 cm, wys. 35-45 cm, waży od 3 do 10 kg.
Lisy mają grzbiet przeważnie rdzawoczerwony, spód biały, podobnie jak podbródek i gardło oraz puszysty ogon z białym końcem. Są niezwykle zwinne i skoczne, mogą w skoku osiągnąć pułap ponad dwóch metrów, co pozwala im na przeskakiwanie ogrodzeń, świetnie pływają.
Lisy posiadają zdolność widzenia stereoskopowego, jednak ich wzrok reaguje głównie na ruch. Lisy mają bardzo dobry słuch, mogą usłyszeć odpoczywającego cietrzewia z odległości 600 kroków, latającą wronę z odległości 1/4-1/2 km i pisk myszy z odległości 100 m. Są w stanie zlokalizować dźwięki co do jednego stopnia w zakresie 700–3000 Hz, w wyższych częstotliwościach słabiej. Ich zmysł powonienia jest dobry, lecz słabszy od węchu innych psowatych.
Zachowanie
Lis rudy poluje głównie na małe gryzonie, lecz żywi się również zającowatymi, kurowatymi, małymi gadami, bezkręgowcami oraz młodymi kopytnymi. Sporadycznie spożywa również owoce i warzywa. Gatunek ma długą historię związków z człowiekiem – był tępiony przez wieki jako szkodnik i surowiec do produkcji futer. Często lis rudy zajmuje ważne miejsce w kulturze lub mitologii różnych ludów. Z powodu swojego rozprzestrzenienia jest jednym z głównych gatunków hodowanych na futra.
Lisy od wielu wieków były celem polowań. Dziś, jako że są gatunkiem szeroko rozprzestrzenionym, w Polsce dozwolone jest prowadzenie odstrzału lisów przez myśliwych w obowiązujących okresie polowań. W czasie okresu ochronnego wolno polować w rejonach ochrony głuszca oraz miejscach introdukcji bażanta i kuropatwy.
Rozmnażanie
Lisy osiągają dojrzałość płciową w wieku 10-12 miesięcy i wtedy zaczynają szukać partnera. Samice, po ciąży trwającej 2 miesiące, wydają na świat w dobrze ukrytej norze 4-8 młodych. Szczenięta rodzą się niewidome i zależą od mleka matki przez pierwsze 4-5 tygodni życia, wtedy szczenięta zaczynają bawić się na powierzchni ziemi i zjadają pokarm przynoszony przez rodziców. W wieku 8 tygodni opuszczają norę i rozpoczynają samodzielne polowania. stopniowo młode są coraz mniej tolerowane przez osobniki dorosłe i w wieku 4 miesięcy odchodzą, aby objąć w posiadanie własne terytoria. Osobniki dorosłe żyją od 3 do 4 lat w środowisku naturalnym, choć w niewoli potrafią dożyć do 14 lat.
Siedlisko
Lisy żyją w różnorodnych środowiskach, takich jak lasy, łąki, a nawet w pobliżu miast. Zwykle wybierają miejsca, w których mają łatwy dostęp do pożywienia i możliwość ukrycia się w norach. Są zwierzętami terytorialnymi, które oznaczają swoim zapachem, pochodzącym z gruczołów zapachowych znajdujących się obok odbytu (tzw. gruczoły analne) połączone gruczołem łojowym, które uchodzą do jednego kanalika wydzielniczego.
Występowanie
Lisy rude należą do zwierząt o szerokim zasięgu występowania, który wynosi u tych zwierząt prawie 70 mln km². Zajmują całą półkulę północną od koła okołobiegunowego do Ameryki Środkowej i stepów Azji. Są nieobecne na Islandii, wyspach Arktyki, w niektórych partiach Syberii i na pustyniach. Odkryto, że stopniowo przejmuje terytorium lisa polarnego i w przyszłości wyprze ten gatunek. Naukowcy sądzą, że jest to spowodowane ociepleniem klimatu.
W XIX wieku został wprowadzony do Australii, gdzie jest obecnie jednym z największych szkodników. Został również umieszczony na liście 100 najbardziej inwazyjnych gatunków.