
Łabędź czarny (Cygnus atratus) to duży ptak wodny z podrodziny gęsi, jest nieco mniejszy od łabędzia niemego.
Typ: strunowce Chordata, podtyp: kręgowce Vertebrata, gromada: ptaki Aves, rząd: blaszkodziobe Anseriformes, rodzina: kaczkowate Anatidae, podrodzina: gęsi Anserinae, rodzaj: Cygnus
Biologia i występowanie
Łabędź czarny, wbrew nazwie, nie jest całkowicie ubarwiony na czarno. Choć przy złożonych skrzydłach biel nie jest widoczna, to locie widoczne są białe lotki (pierwszego i drugiego rzędu) na skraju skrzydeł. Ma małą głowę, dziób czerwony, z białym paskiem przedkońcowym (na grzbiecie dzioba), zakończony haczykowato. Szyja jest bardzo długa – najdłuższa spośród wszystkich łabędzi, cienka, wygięta na kształt litery „S”. Tęczówka oczna jest czerwona. Tułów dosyć krótki. Skrzydła długie, szerokie. Na skrzydłach końce pióra podwinięte. Nogi są ciemnoszare. Samce są nieco większe od samic i mają dłuższy, prostszy dziób. Młode ptaki są ciemnobrązowe, mają pióra jasno obrzeżone, natomiast pisklęta są szarobure. Tak, jak inne blaszkodziobe, łabędzie czarne gubią w czasie pierzenia wszystkie lotki jednocześnie i nie mogą przez około 4–5 tygodni latać.
Długość ciała tych łabędzi wynosi 110–140 cm (mniej więcej połowa przypada na głowę i szyję), a rozpiętość skrzydeł to 161–205 cm. Masa ciała samców dochodzi do 7 kg, a samic 4–5 kg.
Zachowanie
Łabędź czarny to gatunek towarzyski, choć w okresie lęgów wykazuje agresywne zachowanie. Podejmuje nocne przeloty.
Łabędzie żywią się przede wszystkim pędami i liśćmi roślin wodnych, na lądzie jedzą również trawę i zioła. Dzięki długiej szyi mogą przy przeszukiwaniu dna osiągnąć głębokość do 1 m.
Rozmnażanie
Łabędź czarny jest monogamiczny. Gnieździ się kolonijnie, na ziemi, bądź na wodzie. Gniazdo budują oboje partnerzy, w formie kopca, z materiału roślinnego (gałązek, patyków, liści). Co rok wracają do tego samego gniazda. Lęgi przeprowadza od lutego do września. Samica składa średnio 5 (maksymalnie 12) jasnych, zielonkawych jaj. Samiec w tym czasie broni gniazda. Wysiadywanie (przez oboje rodziców) trwa ponad miesiąc. Dzień po wykluciu pisklęta wodzone są do wody. Osobniki młodociane lotność uzyskują już po trzech miesiącach. Młode usamodzielniają się po sześciu miesiącach. Dojrzałość płciową osiąga po trzecim bądź czwartym roku.
Siedlisko
Łabędzie czarne bytują na każdego rodzaju stojących i wolno płynących wodach śródlądowych, a także w chronionych zatokach morskich i lagunach. Unika wód szybko płynących i takich, na których powstają wysokie fale. Często jest również półoswojonym ptakiem parków.
Występowanie
Łabędź czarny to endemiczny ptak lęgowy Australii i Tasmanii, introdukowany został w 1864 roku do Nowej Zelandii na bazie populacji australijskiej. Na początku XXI w. populację na tych trzech obszarach szacowano na 500 000 osobników, z tego 60 000 w Nowej Zelandii.
Od przełomu XVIII/XIX w. łabędzie czarne są hodowane jako ptaki ozdobne w Europie Zachodniej, zwłaszcza w Wielkiej Brytanii. Często zdarzają się ucieczki z niewoli i obserwowano nawet lęgi na wolności, jednak jak na razie nie rozwijają się jako samoutrzymujący się gatunek. Niewielki ilości takich par są w Holandii, Wielkiej Brytanii, Niemczech, Francji, Holandii i we Włoszech. W Polsce nielicznie łabędzie czarne były spotykane w Polsce zachodniej i środkowej, ale tylko raz obserwowano gniazdującą parę – koło Raciborza (w rezerwacie „Łężczok”).
