Kwiczoł

Biologia i występowanie

Kwiczoły są wielkości kosa, o nieco dłuższych skrzydłach. Obie płci ubarwione podobnie, samce jedynie nieco intensywniej. Charakterystyczne, trójbarwne upierzenie: szara głowa i kark, brązowy grzbiet i wierzch skrzydeł oraz czarnobrunatny ogon. W locie widoczny biały spód skrzydeł, wyraźnie odcinający się od szarego kupra i ciemnego ogona. Pierś żółtawa lub pomarańczowa, brzuch biały. Na piersi i bokach gęste czarne kreskowanie, plamy mają kształt grotów. Dziób u samców w szacie godowej żółty, a w szacie spoczynkowej ciemnieje na czubku i z wierzchu, upodabniając do dziobów samic i młodych. Wokół oczu i dzioba zaczernienie, różnej wielkości i intensywności. Młode mają z wierzchu bardziej jednolite, brązowawe upierzenie z jasnym kreskowaniem.
Kwiczoły mają około 25–28 cm długości, a rozpiętość skrzydeł to około 39–42 cm. Masa ciała to około 80–140 g.

Zachowanie
Kwiczoł jest towarzyski i hałaśliwy, zwłaszcza zimą – przemieszcza się w dużych stadach, łączą się w grupy np. z droździkami (T. iliacus). Lot kwiczołów jest mocny, nieco falisty. Okazjonalnie powoli szybują.
Często zaciekle broni jaj i młodych przed drapieżnikami, opryskując napastnika swoimi odchodami. Mniejsze ptaki niekiedy zakładają gniazda blisko gniazd kwiczoła, korzystając ze swoistej „ochrony”.
Odżywia się drobnymi bezkręgowcami wyszukiwanymi w ziemi, głównie dżdżownicami. Na ziemi żeruje w charakterystycznej dla drozdów pozie – z opuszczonymi skrzydłami i uniesionym ogonem. Jesienią i zimą zjada głównie jagody i owoce, np. jałowca, głogu oraz jarzębinę, jabłka.

Rozmnażanie
Kwiczoł gniazda buduje wysoko, do 7 m (nieraz na rozwidleniu pnia). Konstruuje je z gałęzi, zlepionych gliną, a wyściela pędami traw. Jeden lęg w roku, który odbywa się pod koniec kwietnia lub na początku maja. Część par przystępuje do drugiego (maj-czerwiec). Składa 4-6 brązowo nakrapianych, niebieskawozielonych jaj które wysiadują, przez około 2 tygodni oboje rodzice. Po wykluciu pisklęta są karmione przez 14-15 dni. Po okresie dwóch tygodni opuszczają gniazdo i jeszcze przez jakiś czas są dokarmiane przez rodziców.

Siedlisko
Naturalnym środowiskiem życia kwiczołów są lasy łęgowe, olsy, lasy sosnowo-brzozowe i luźne zadrzewienia w rzecznych dolinach. Podczas kolonizacji Europy zasiedlał coraz nowsze środowiska, w tym krajobrazy rolnicze, miasta, parki i ogrody. Zimują głównie na nizinach, często w bardziej otwartych środowiskach, w tym na porośniętych trawą lub uprawianych polach, skrajach wrzosowisk, skrajach lasów i w sadach.

Występowanie
Zasięg występowania rozciąga się od północnej i centralnej Europy (gniazduje na obszarze po Francję) na wschód przez centralną Syberię, północny Kazachstan, Ałtaj i Sajany po dorzecze Ałdanu i Zabajkale. Zimowiska leżą w zachodniej i południowej Europie, północnej Afryce oraz w Azji Południowo-Zachodniej.
W Polsce dawniej nieliczny, do końca XVIII w. gniazdował tylko na północnym wschodzie kraju, głównie na Mazurach. W XIX i XX wieku rozszerzał zasięg występowania i stale zwiększał swoją liczebność. Obecnie we wschodniej Polsce jest to liczny gatunek lęgowy (lokalnie bardzo liczny), w zachodniej Polsce – średnio liczny, unika gór. Najliczniej występuje na terenach obfitujących w sady jabłoniowe, zwłaszcza w okolicach Grójca, Warki i Sandomierza.

Ochrona
W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. Na Czerwonej liście ptaków Polski został sklasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC).
Dawniej polowano na kwiczoły w celach konsumpcyjnych. Zjadane przez te ptaki jagody jałowca i jarzębiny nadawały mięsu charakterystyczny aromat, dzięki czemu były wysoko cenione przez dawnych myśliwych. W XIX wieku na samym Śląsku odławiano każdej jesieni i zimy ok. 100 tys. kwiczołów.