Dzik

Biologia i występowanie

Ogólnym wyglądem dzik przypomina świnię domową, której jest zresztą przodkiem. Długość ciała wynosi 110 -190 cm, wysokość w kłębie do 100 cm, długość ogona 15 -35 cm, waga samców 100 -200 kg (maksymalnie do 350 kg), samic 40 -140 kg. Samce są masywniejsze, szczególnie w przedniej części ciała, a ich kły są silnie rozwinięte i większe niż u samic. Dzik ma mocny kark, wydłużony pysk, małe oczy i sterczące, trójkątne uszy. Ubarwienie dorosłego osobnika jest ciemne, od szarobrązowego do brunatnoczarnego. Sierść dzika składa się z włosów wełnistych i długich szorstkich włosów ościstych. Młode mają wzdłuż ciała liczne białawe lub żółte, podłużne pasy na szarobrązowym tle. Pasy te spełniają zadanie maskujące i zanikają w 10 -11 miesiącu życia.
Samica dzika nazywana jest lochą, samiec odyńcem, a młode warchlakami, warchlak o charakterystycznym paskowym umaszczeniu – pasiakiem.
Dziki są zwierzętami łownymi zaliczanymi do zwierzyny grubej – czyli takiej, do której strzela się kulą, a nie śrutem – i tzw. zwierzyny czarnej.
Udomowioną formą dzika jest świnia domowa (Sus scrofa f. domestica) opisywana często pod nazwą Sus domestica, choć nie jest odrębnym gatunkiem. Dokładny czas i miejsce domestykacji dzika nie są znane. Przypuszczalnie, ok. 11 tys. lat temu niezależnie od siebie zostały udomowione dwa jego podgatunki: europejski i azjatycki.

Zachowanie
Dziki to zwierzęta stadne, żyjące w grupach rodzinnych nazywanych watahami. W skład gromady wchodzi od kilku do dwudziestu osobników obu płci: stara samica – przewodniczka – oraz inne samice z warchlakami (młode od dnia urodzenia do mniej więcej dnia 31 marca roku następnego). Pozostałe osobniki są słabiej związane ze stadem. Samce rzadko wiążą się z grupą, zwykle bytują samotnie. Watahy przebywające na wspólnych żerowiskach tworzą zgrupowanie liczące do 100 osobników.
Dziki w ciągu dnia odpoczywają w barłogach lub tarzają się w błocie. Wieczorem osobniki wyruszają na żer i pod osłoną nocy wychodzą z lasu na pola. Mogą być szkodnikami upraw.
Biegają kłusem, galopem lub skokami. W galop zrywają się rzadko i potrafią nim przebiec tylko kilkaset metrów. Dobrze pływają, dlatego występują na jeziornych i rzecznych wyspach.
Dziki czyszczą skórę z pasożytów ocierając się (czochrając się) o pnie drzew.
Dzik jest agresywnym zwierzęciem i w niektórych sytuacjach odważnie szarżuje na wroga. Lochy z potomstwem są szczególnie niebezpieczne.
Dzik zaczyna żerować o zmierzchu. Często w poszukiwaniu pokarmu ryje pyskiem w ściółce leśnej. Jest zwierzęciem wszystkożernym. Jego pokarm stanowią: zielone części roślin, orzechy buczyny, żołędzie, owoce, jagody, grzyby, korzenie, kłącza, ziemniaki, buraki, zboże, a także owady, dżdżownice, pędraki, drobne kręgowce (np. myszy) oraz padlina.

Rozmnażanie
Okres godowy, zwany u dzików huczką, w strefie klimatu umiarkowanego trwa zimą – od listopada do stycznia. W cieplejszych regionach gody mogą się odbywać o każdej porze roku. Odyńce często staczają pomiędzy sobą walki o dostęp do samic.
Faza estrus u samicy trwa 21 dni. Przez 3 kolejne dni locha jest zdolna do zapłodnienia. Po 16–20 tygodniowej ciąży samica może wydać na świat nawet 12 młodych w jednym miocie. Zwykle rodzi 4–8, przy czym liczebność młodych w miocie rośnie z wiekiem samicy. Przed porodem locha układa sobie z roślin, ukryte w bezpiecznym miejscu, legowisko, zwane barłogiem.
Młode dziki rodzą się z otwartymi oczami i przez pewien czas pozostają w barłogu ogrzewając się wzajemnie ciałami. Młode są bardzo nieodporne na niskie temperatury i jak na parzystokopytne mocno uzależnione od troskliwej opieki matki. W ciągu pierwszych dni walczą o miejsce przy sutkach, ale później ustala się już hierarchia karmienia. Po kilkunastu dniach ruszają za matką i rozpoczynają samodzielne żerowanie. Okres laktacji trwa przez 3 miesiące. Po 10 miesiącach wyglądają już jak osobniki dojrzałe. Do pełnych rozmiarów dorastają po 5 latach. Długość życia dzików wynosi około 10 lat, natomiast w niewoli dożywają ponad 20 lat.

Siedlisko
Dzik zasiedla głównie obszary o dużej lesistości, ponieważ w lasach znajduje pokarm oraz schronienie. Idealnym siedliskiem dla niego są lasy liściaste i lasy mieszane, gdzie znajduje się najwięcej typowego dla niego pokarmu. Optymalnym środowiskiem dla tego gatunku są prawdopodobnie lasy łęgowe.
Obserwuje się pojawianie dzików, w tym loch z warchlakami, na terenie wielu miast, gdzie przychodzą, aby żerować w śmietnikach i na wysypiskach.

Występowanie
Naturalny zasięg występowania dzika obejmuje tereny od północnych krańców Afryki przez środkową i południową Eurazję. Gatunek nie występuje na północy Półwyspu Skandynawskiego, Finlandii i północnej części Rosji. Na Sachalinie odkryto jedynie jego kopalne pozostałości. Nie występuje również w suchych pustyniach Mongolii, wysokich górach Azji Środkowej, jak i na Wyżynie Tybetańskiej.
W Polsce bardzo licznie występuje na terenie całego kraju, w Tatrach nieliczny, dochodzi do górnej granicy lasu, powyżej 1400 m n.p.m.