Bocian czarny

Biologia i występowanie

Bocian czarny jest dużym ptakiem, mierzącym blisko 95–105 cm długości, o rozpiętości skrzydeł 145–155 cm i masie ciała w okolicy 3 kg. Stojąc, ptaki te osiągają wysokość do 102 cm. Upierzenie w większości jest czarne z fioletowo-zieloną opalizacją. Kontrastuje z nim biała niższa część piersi, brzuch, barkówki i pokrywy podogonowe. Wyróżniają się długie czerwone nogi i prosty, ostro zakończony dziób oraz długa szyja. Wokół oczu występują czerwone fałdy skórne.

Zachowanie
Bociany czarne są bardzo ostrożne, unikają kontaktu z ludźmi. Zwykle przebywają samotnie lub w parach, zbierają się w stada liczące do stu osobników w okresie migracji i zimą.
Przeważnie bociany czarne żerują w wodzie, okazjonalnie na suchym lądzie. Brodzą powoli i spokojnie w płytkiej wodzie, najczęściej samotnie. Obserwowano, jak podczas szukania pożywienia zacieniały wodę skrzydłami. Żywią się głównie rybami, w tym niewielkimi karpiowatymi, płociami, okoniami, miętusami czy ciernikowatymi. Zjadają również płazy, niewielkie gady, ssaki i ptaki oraz bezkręgowce, w tym kraby, ślimaki, dżdżownicowate i owady, między innymi wodne chrząszcze i ich larwy. Ryby stanowią 60–80% biomasy ofiar, płazy natomiast 25–30% biomasy (bezkręgowce mają w niej znikomy udział).

Rozmnażanie
Gniazda bociana czarnego zazwyczaj umiejscowione są na dużych leśnych drzewach, przeważnie zrzucających liście, czasem zaś iglastych. Są widoczne z daleka. Zdarzają się również gniazda umiejscowione na skałach czy pod nawisami skalnymi w przypadku obszarów górskich. Samica składa od 2 do 5 jaj o szarawej skorupce. Składa je w dwudniowych odstępach, przez co ptaki wykluwają się niesynchronicznie, ponieważ zaczyna wysiadywanie już od pierwszego jaja. To powoduje, że pisklęta w gnieździe mają różną wielkość. Obydwa ptaki z pary wysiadują je przez 32–38 dni. Po 60–71 dniach życia młode w pełni się opierzają. Dojrzałość płciową osiągają w wieku 3 lat. Wędrówkę zaczynają już w sierpniu, chociaż pojedyncze osobniki można obserwować później, nawet w październiku/listopadzie.

Siedlisko
Bociany czarne zamieszkują bardziej zadrzewione obszary niż bociany białe. Gniazdują na dużych mokradłach poprzeplatanych obszarami leśnymi, zarówno z drzewami iglastymi, jak i liściastymi. Wyszczególnić należy olsy i inne podmokłe lasy, między innymi łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe oraz łęgi dębowo-wiązowo-jesionowe. Występują również na wzgórzach i terenach górskich z odpowiednimi sieciami strumieni.

Występowanie
Bocian czarny swoje gniazda zakłada na rozproszonych obszarach w Europie (przede wszystkim w Hiszpanii oraz centralnych i wschodnich częściach kontynentu) i Azji, na wschód po Ocean Spokojny. Bociany czarne podejmują długodystansowe migracje. Zimowiska populacji europejskiej ulokowane są w tropikalnych rejonach Afryki Subsaharyjskiej, zaś populacji azjatyckiej na subkontynencie indyjskim. Podczas wędrówek z Europy do Afryki bociany omijają Morze Śródziemne i obierają trasę wiodącą przez kraje Lewantu (na wschodzie) lub Cieśninę Gibraltarską (na zachodzie). Izolowana osiadła populacja zamieszkuje Afrykę Południową.
Według raportów z Monitoringu Ptaków Drapieżnych liczebność bociana czarnego na terenie Polski szacuje się 1500-2100 par, natomiast rozmieszczenie gatunku jest szacowane na 52% powierzchni kraju. Ptaka tego można spotkać na całym obszarze Polski, zwłaszcza w czasie jesiennych wędrówek, głównie tam gdzie woda. Wiosną z kolei bociany trzymają się lasów podmokłych, aczkolwiek nie jest to warunkiem koniecznym, by para założyła gniazdo.

Ochrona
W Polsce bocian czarny podlega ścisłej ochronie gatunkowej, wymaga ochrony czynnej. Dodatkowo obowiązuje zakaz fotografowania, filmowania lub obserwacji, mogących powodować płoszenie lub niepokojenie. Podlega ochronie strefowej – w promieniu do 500 m od gniazda (w okresie od 15 marca do 31 sierpnia, poza tym okresem – 200 m) obowiązuje zakaz prowadzenia gospodarki leśnej i wstępu na cały teren. Na Czerwonej liście ptaków Polski bocian czarny został sklasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC). Według szacunków Monitoringu Ptaków Drapieżnych, w latach 2013–2018 krajowa populacja lęgowa liczyła 1200–1900 par. Trend populacji w Polsce oceniany był kolejno jako nieznany (2002–2012), wzrostowy (1980–2012) i stabilny (2007–2015).