Biologia i występowanie
Zachowanie
Będąc mięsożercą, bocian biały zjada szereg zwierząt, w tym owady, ryby, płazy, gady, małe ssaki i małe ptaki. Większość ze swojego pożywienia znajduje na podłożu, wśród niskiej roślinności oraz w płytkich wodach. W locie wykorzystuje głównie ciepłe prądy powietrza, za pomocą których mogą szybować na rozpiętych skrzydłach. Natomiast w locie trzepoczącym uderzenia skrzydeł są wolne i regularne. Ptak leci z szyją wyciągniętą do przodu, a jego długie nogi wystają daleko poza koniec jego krótkiego ogona. Na lądzie porusza się w wolnym i stałym tempie z wyciągniętą do góry szyją.
Bocian jest ptakiem mięsożernym. Wachlarz jego pożywienia jest szeroki; najchętniej żeruje na łąkach w promieniu około 5 km od gniazda oraz w miejscach z niższą roślinnością, gdzie pożywienie jest łatwiej dostępne. Dieta bocianów białych jest zróżnicowana w zależności od pory roku, regionu i dostępności pożywienia. Do typowego pożywienia zalicza się owady (głównie chrząszcze, koniki polne, szarańczę i świerszcze), dżdżownice, gady, płazy, szczególnie gatunki takich żab, jak żaba wodna i żaba trawna oraz małe ssaki, takie jak nornice, krety i ryjówki. Rzadziej zjadają jaja ptaków i młode ptaki, ryby, mięczaki, skorupiaki i skorpiony. Polują głównie w ciągu dnia, połykając mniejszą zdobycz w całości, większą zabijają i rozdzielają przed połknięciem.
Rozmnażanie
Bocian jest ptakiem monogamicznym, lecz nie dobiera się w pary na całe życie. Gniazda zakłada często w bezpośrednim pobliżu osad ludzkich – na wieżach, kominach, w ruinach pałaców, na słupach elektrycznych, na domach, ale zdarzają się także gniazda na drzewach. Niekiedy zaobserwować możemy bardzo okazale skonstruowane gniazda – jest to dowód na to, że bocian biały w większości przypadków wraca z zimowisk w te same miejsca i co roku rozbudowuje swoje „mieszkania”. Każdego roku samica może przystąpić jeden raz do lęgu, składającego się zazwyczaj z czterech jaj, z którego po 33–34 dniach wykluwają się asynchronicznie pisklęta. Rodzice wysiadują jaja i karmią młode. Młode opuszczają gniazdo 58–64 dni po wykluciu, lecz nadal są karmione przez rodziców przez kolejne 7–20 dni.
Siedlisko
Bocian biały zazwyczaj żyje w otwartych przestrzeniach, w pobliżu łąk, pól uprawnych, rzek i bagien. Unika siedlisk porośniętych wysokimi trawami i krzewami. Bociany odbywają coroczne wędrówki między lęgowiskami w Europie a zimowiskami w Afryce – tam również żerują na łąkach, mokradłach i polach uprawnych.
Występowanie
Bocian biały to gatunek wędrowny. Lęgi odbywa w Europie, zimuje zaś w Afryce Północnej i Południowej. W Polsce bociany można spotkać w zasadzie wszędzie, oprócz gór. Najwięcej bocianów gniazduje na północnym wschodzie Polski – na Mazurach, czy na Suwalszczyźnie. Duża populacja bocianów białych gniazduje w Europie Środkowej (Polska, Ukraina i Niemcy) i Południowej (Hiszpania i Turcja). Podczas VI międzynarodowego spisu bociana białego w sezonie 2004/05 odnotowano 52 500 par w Polsce, 30 000 par na Ukrainie, ponad 20 000 par na Białorusi, 13 000 par na Litwie (najwyższe znane zagęszczenie tego gatunku na świecie), 10 700 par na Łotwie i 10 200 w Rosji. Około 5500 par gniazdowało w Rumunii, 5300 na Węgrzech i około 4956 par lęgowych w Bułgarii. Wstępne wyniki badań z lat 2014–2015 wskazują, że liczba bocianów w Polsce spadła do 45 tys. par, w wyniku czego krajem o najwyższej populacji stała się Hiszpania z populacją 48 tys. par. Dla porównania, w 1984 w Polsce gniazdowało 30,5 tys. par, w 1995 – 40,9 tys., a w 2004 zanotowano rekordowe 52,5 tys. par.
Zwykle na zimowiska bociany białe wylatują pod koniec sierpnia i trasa ich wędrówki wiedzie przez Bałkany, cieśninę Bosfor, do Egiptu i dalej na południe Afryki.
Bocian biały nie jest gatunkiem globalnie zagrożonym wyginięciem, chociaż od stu lat znacznie zmniejszył swą liczebność w wielu obszarach północnej i zachodniej Europy. Spadek liczebności bociana białego wskutek industrializacji i zmian w rolnictwie (głównie przez osuszanie bagien i przekształcanie łąk w uprawy, m.in. kukurydzy) rozpoczął się w XIX wieku: ostatni dziki osobnik w Belgii został odnotowany w roku 1895, w Szwecji w 1955, w Szwajcarii w 1950, a w Holandii w 1991. Jednak gatunek ten został reintrodukowany w wielu regionach. Początkowo został on w 1988 zaklasyfikowany przez IUCN jako gatunek bliski zagrożenia, po czym w 1994 został przeklasyfikowany już jako gatunek najmniejszej troski.
W Polsce bocian biały objęty został obok wielu innych gatunków zwierząt ochroną prawną w 1952 roku na mocy Rozporządzenia Ministra Leśnictwa w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony zwierząt. Po zmianie ustroju ochronę gatunkową bociana w Polsce usankcjonowała w 1997 Ustawa o ochronie zwierząt i obecnie znajduje się on pod ścisłą ochroną gatunkową; wymaga ochrony czynnej. Na Czerwonej liście ptaków Polski został sklasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC).
