Biologia i występowanie
Zachowanie
W diecie błotniaka stawowego dominują zwierzęta kręgowe (ryby, płazy, gady, ptaki oraz drobne ssaki), żywi się także owadami. Pokarmu wypatruje w locie. Zdarza mu się wypatrywać zwierzyny siedząc na wysokich obiektach, zapewniających rozległy widok. W swobodnym, niskim i powolnym locie skrzydła ma uniesione do góry na kształt płytkiego V. Zwykle przelatuje na wysokości do kilku metrów nad obszarami o niskiej roślinności. Poluje nad polami, wydmami i łąkami, posługując się słuchem, podobnie jak sowy. Zdarza mu się też karmić padliną, np. martwymi wężami i ptakami. Ze względu na swą powolność i lekkość nie łapie ptactwa domowego.
Poza okresem lęgowym błotniak stawowy prowadzi samotniczy tryb życia, choć jego noclegowiska mogą mieć charakter zbiorowy.
Rozmnażanie
Błotniak stawowy to gatunek monogamiczny (choć czasem może być poligeniczny). Gnieździ się na trzcinowiskach tudzież bagnach. Gniazdo jest dość sporych rozmiarów. Do budowy gniazda używa gałęzi i trzcin, a wyściela je liśćmi. Gniazdo jest używane corocznie. Samica składa od 3 do 6 jasnych jaj. Czas wysiadywania (przez samicę) wynosi około miesiąca. W tym czasie samiec dostarcza jej pożywienie. Po półtora miesiąca od wyklucia młode opuszczają gniazdo. Po wylocie są jeszcze przez jakiś czas dokarmiane. Dojrzałość płciową osiąga w drugim bądź w trzecim roku życia.
Siedlisko
Wszystkie błotniaki są ptakami terenów otwartych. Zasiedla trzcinowiska wokół jezior i stawów rybnych, torfowiska z zaroślami wierzbowymi, oczka wodne wśród pól uprawnych, gęsto obrośnięte szuwarami tereny podmokłe, zbiorniki zaporowe, starorzecza, wiklinowe zarośla. Także glinianki i torfianki na otwartych przestrzeniach. Unika lasów. Ze względu na wzrost populacji zasiedla coraz mniej typowe siedliska, w tym mniej korzystne dla niego tereny rolnicze. Po okresie lęgowym żeruje nad ścierniskami i polami uprawnymi.
Występowanie
Błotniak stawowy zamieszkuje Europę oraz Azję zachodnią i centralną. Na północy nie jest spotykany za kołem podbiegunowym. Najdalej wysuniętymi na południe jego obszarami lęgowymi są północne wybrzeża Afryki. Część populacji, głównie zamieszkujące zachodnie i południowe fragmenty zasięgu, jest osiadła lub koczująca. Pozostałe migrują na zimowiska na duże odległości. Zimuje w basenie Morza Śródziemnego, północnej, środkowej i wschodniej Afryce, oraz na półwyspie Indyjskim.
W Polsce nieliczny ptak lęgowy niżu, lokalnie średnio liczny, występujący tu od marca do października. Wyraźnie liczniejszy jest na zachodzie i północnym wschodzie kraju. Najbogatsze lęgowiska stwierdzono w Wielkopolsce, na Podlasiu, w okolicach Zalewu Szczecińskiego, na Ziemi Lubuskiej i na stawach w Dolinie Baryczy. To jeden z najczęściej spotykanych ptaków szponiastych w kraju.
W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą, wymaga ochrony czynnej. Na Czerwonej liście ptaków Polski został sklasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC). W latach 2013–2018 liczebność populacji lęgowej błotniaka stawowego na terenie kraju szacowano na 6600–7400 par. Zagraża mu m.in. pozbawianie go miejsc do gniazdowania i żerowania przez: wykaszanie i wypalanie (likwidacja) szuwarów na stawach i innych zbiornikach wodnych, osuszanie mokradeł i śródpolnych zbiorników wodnych i regulowanie cieków wodnych. Ma też coraz bardziej zubożałą dietę z powodu ujednolicanie wiejskiego krajobrazu i intensyfikacja upraw.
