Biologia i występowanie
Różnice między samcem i samicą czyli dymorfizm płciowy są słabo zaznaczone. Samice są jednak większe i to do nich należą rekordy wielkości. Długość ciała sięga nawet do 90 cm. Rozpiętość skrzydeł dochodzi do 240 cm.
Zachowanie
Bieliki są drapieżnikami i padlinożercami. Ich głównym źródłem pokarmu są ryby i ptactwo wodne, padlina zaś jest ważnym uzupełnieniem diety. Rzadziej chwytają ssaki. W skład diety bielików wchodzi wiele gatunków zwierząt, wybór pokarmu i sposób jego zdobywania w zależności od jego dostępności.
Bieliki dobierają się w pary na całe życie, niemniej w przypadku śmierci partnera mogą szybko znaleźć kolejnego.
Wczesną wiosną bieliki biorą udział w tokach, podczas których szybują, wykonują podniebne tańce godowe i inne powietrzne popisy. Wszystkiemu towarzyszą głośne okrzyki, nierzadko ze strony obydwu ptaków z pary.
Rozmnażanie
Gniazda bielika należą do jednych z największych wśród budowanych przez ptaki. Ich średnica może dochodzić do 2 metrów, a waga nawet do 1 tony.
Samica składa raz w roku najczęściej 2 jaja, które wysiaduje przez większość czasu. Zdarza się, że zmienia się z samcem, ale tylko za dnia nigdy nie robi tego w nocy. Podczas wysiadywania samiec zapewnia jej pokarm. Jaja wysiaduje przez 35 dni. Pisklęta są pokryte brudnosiwym, gęstym puchem. W miejscach przyszłych piór występuje długi i rzadki biały puch. Dopiero po 70 dniach pisklęta są zdolne opuścić gniazdo. Dojrzałość płciową bieliki osiągają w wieku 5–6 lat
Siedlisko
Bieliki lubią zasiedlać się w pobliżu wód, zarówno morskich, jak i śródlądowych, także tych położonych na terenach górskich (do 4000 m n.p.m.), to m.in. bagna, lasy, stepy, pustynie, tundrę, miejsca, gdzie jest dostęp do zbiorników wodnych – jako ich głównego źródła pokarmu.
Występowanie
Bieliki występują w północnej i centralnej Palearktyce, od równoleżnika 72°N do 30°N. Część populacji jest wędrowna. Według BirdLife International obszar, na którym występują przedstawiciele tego gatunku, z wyłączeniem zimowisk, ma powierzchnię 43,2 mln km². Południowa granica zasięgu przebiega przez Grecję, Turcję, okolice Morza Kaspijskiego, jeziora Bałchasz (Kazachstan) i północno-wschodnie Chiny. Na południu bieliki obserwowane były wyłącznie zimą, nie dalej niż do równoleżnika 22°N.
W Europie większość zasięgu obejmuje północne i wschodnie części lądu: od Islandii (gdzie zajmują zachodnią część wyspy), Szkocji (reintrodukowany), wybrzeży Norwegii i pozostałych części Półwyspu Fennoskandzkiego (północnej i południowo-zachodniej Finlandii, wschodniej Szwecji) przez Rosję, Ukrainę (poza terenami górskimi), Białoruś, dalej kraje bałtyckie, Polskę, północno-wschodnie Niemcy, północną i południową Danię, zachodnią Austrię, Słowenię, centralne i południowe Węgry oraz przyległą do nich część Chorwacji, sporadycznie również Grecję, po Bułgarię, Rumunię oraz wschodnią i zachodnią Mołdawię. Nieregularny europejski zasięg bielików ciągnie się po Morze Czarne i Turcję.
Bieliki zimują w całej Polsce, przy czym największe liczebnie zimowiska (po kilkanaście-kilkadziesiąt osobników) w drugiej dekadzie XXI wieku to bałtyckie zalewy i zatoki z ujściowymi odcinkami Odry i Wisły. W głębi lądu kilkunastoosobnicze zimowiska w tym okresie znajdowały się na zbiornikach Włocławskim, Turawskim, Jeziorsko i Stawach Milickich. W drugiej połowie lat 80. XX w. zimowało w Polsce po około dwustu osobników, a w drugiej dekadzie XXI w. średnio 357 osobników. W tym drugim okresie stanowiło to ok. 4% europejskiej populacji zimującej.
Polska jest trzecim w Europie krajem pod względem liczby gniazdujących osobników tego gatunku (po Norwegii i Rosji). W pierwszej dekadzie XXI wieku w Polsce główne lęgowiska bielików znajdowały się na zachodzie kraju (głównie w dolinie Odry), na wybrzeżu, Mazurach oraz przy wschodnich granicach kraju. Odbudowywanie populacji wiązało się z wkraczaniem w regiony podgórskie i górskie.
Na terenie Polski prawną ochronę bielika wprowadzono w 1952 roku. Gatunek jest objęty ochroną ścisłą. Umieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt i Załączniku Dyrektywy Ptasiej. Miejsce gniazd jest chronione tajemnicą. Wokół gniazd bielików obowiązuje strefa ochronna: przez cały rok w promieniu do 200 m, a okresowo (od 1 stycznia do 31 lipca) – w promieniu do 500 m od gniazda.
Na początku XX wieku bielik był w Polsce na krawędzi wymarcia. Od tego czasu jego liczebność sukcesywnie rośnie, szacuje się, że w naszym kraju występuje 1-1,4 tys. par tego gatunku.
Wbrew pozorom, bielik nie jest orłem, choć za takiego jest powszechnie uważany. W rzeczywistości nie należy do grupy orłów, czyli ptaków z rodzaju Aquila i Hieraaetus, ale do rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae).
