Gdzie się znajduje?
Sucha Beskidzka to miasto w południowo-zachodniej części województwa małopolskiego, położone jest w niewielkiej kotlinie na skraju Beskidu Makowskiego i Beskidu Małego.
Dojazd/dojście
Do Suchej Beskidzkiej można dojechać samochodem, czy to od strony Krakowa, Bielska czy Katowic. Z tych miast kursują też autobusy dalekobieżne. Sucha Beskidzka ma stację kolejową, na trasie do Zakopanego, zarówno od strony Bielska, czy Katowic, jak i od strony Krakowa (Warszawy). Kursują pociągi Regio i IC. Z dworca kolejowego do zamku jest około 1,5 km, czyli około 20 minut drogi.
Historia
Historia zamku Suchej Beskidzkiej rozpoczyna się w roku 1553 kiedy to niejaki Kasper Castiglione złotnik z Florencji przybyły do Polski z dworem królowej Bony ożenił się z Jadwiga córką Stanisława Słupskiego. Dzięki temu małżeństwu wszedł w posiadanie wsi Suchej. Od jej nazwy przyjął nazwisko Suski a wkrótce otrzymał także polskie szlachectwo i herb Szoszor. Około roku 1554 przystąpił do wznoszenia u podnóża góry Jasień obronnego dworu. Była to niewielka oskarpowana budowla o grubych murach z wieżą w narożniku płn-wsch.
Na początku XVI wieku ziemię suską objął w posiadanie Krzysztof Komorowski właściciel ogromnego majątku ziemskiego w dolinie Skawy. W roku 1608 po podziale dóbr Sucha przypadła jego synowi Piotrowi Komorowskiemu. Nowy właściciel przystąpił do przebudowy dworu w okazały renesansowy zamek o charakterze rezydencjonalnym. W wyniku trwających do roku 1614 prac powstały dwa skrzydła w kształcie litery „L” z krużgankami od strony dziedzińca i wieżą zegarową mieszcząca na piętrze kaplicę. Autorem wzorowanej na Wawelu przebudowy był architekt Paweł Baudarth.
Po bezpotomnej śmierci Pawła Komorowskiego w roku 1640 właścicielem Suchej zostaje jego bratanek Krzysztof Komorowski który jednak umiera kilka lat później w wieku zaledwie 29 lat. Dziedziczką pozostaje jego maleńka w chwili śmierci córka Konstancja Krystyna. Po dojściu do pełnoletności w roku 1665 wychodzi za mąż za Jana hrabiego Wielopolskiego. Dzięki temu małżeństwu suski zamek na dwa wieki przechodzi w ręce tego możnego rodu.
Wdowa po Janie Kazimierzu Wielkopolskim Anna Konstancja Lubomirska była inicjatorką kolejnej przebudowy i modernizacji obiektu w latach 1707-08. Zamkowy dziedziniec został od północy i wschodu zamknięty przez dwie oficyny. Do skrzydła południowego zostały dobudowane dwie wieże flankując jego południową elewację. Zgodnie z ówczesna modą zamkowe wnętrza zyskały bogaty barokowy wystrój. Z tego okresu pochodzi wspaniała sala marszałkowska z kasetonowym sufitem w skrzydle zachodnim. Od strony południowej założony został barokowy ogród skupiony wokół stawu.
W roku 1851 Jan Kanty Wielopolski sprzedał dobra suskie wraz z zamkiem Aleksandrowi Branickiemu. Za panowania Branickich w latach 1882-87 miała miejsce ostatnia przebudowa zamku. Zmieniony został wystrój rezydencji oraz zburzona brama wjazdowa z warownym murem kurtynowym zamykającym dziedziniec od wschodu. Braniccy zgromadzili w Suchej bogate zbiory sztuki oraz założyli wspaniałą bibliotekę liczącą 30 tysięcy ksiąg 18 tysięcy rycin rysunków i miniatur. W roku 1922 dobra suskie drogą wiana przeszły na Tarnowskich. Ostatni z rodu Juliusz Tarnowski był właścicielem zamku do II wojny światowej. Po wojnie obiekt przeszedł na własność państwa i był siedziba wielu często przypadkowych instytucji.
Co możemy zwiedzać
Zamek w Suchej Beskidzkiej stanowi obecnie tak jak i w historii centrum kultury, sztuki i nauki dla całego regionu. Mieści się tutaj Muzeum Miejskie Suchej Beskidzkiej (powstało w 2007 r. jako samorządowa instytucja kultury Gminy Sucha Beskidzka) wraz z Punktem Informacji Turystycznej działającym w ramach Małopolskiego Systemu Informacji Turystycznej (MSiT), Miejski Ośrodek Kultury-Zamek z Galerią Sztuki oraz Wyższa Szkoła Turystyki i Ekologii. Na dziedzińcu i w salach zamkowych
odbywają się wystawy, koncerty i uroczystości miejskie, działa tu także hotel i restauracja „Kasper Suski”.
Obecnie zamek ma kształt podkowy otwartej od wschodu z prostokątnym dziedzińcem otoczonym arkadowymi krużgankami. W narożniku pomiędzy skrzydłem zachodnim i północnym znajduje się wieża zegarowa. Zachowały się również wieże skrzydła południowego w tym najstarsza północno-wschodnia z czasów Kacpra Suskiego.
Na parterze skrzydła południowego, znajduje się wejście do muzeum. Zobaczyć możemy m.in. ekspozycję poświęconą sądownictwu w „państwie suskim” w XVIII w. oraz dawnym narzędziom tortur i kar (na parterze) oraz komnaty pierwszego piętra, gdzie prezentowana jest wystawa poświęcona historii Suchej i okolicy. Niestety wskutek dewastacji, jakim uległ zamek podczas II wojny światowej i w pierwszych latach powojennych, nie zachowały się niemal żadne oryginalne elementy wyposażenia wnętrz, warto jednak zwrócić uwagę na dwa XVIII-wieczne barokowe kominki, jeden w Sali Rycerskiej, wykonany z kamienia kararyjskiego – odbywały się tu wielkie uroczystości dworskie. A drugi w pomieszczeniach zajmowanych obecnie przez Muzeum, z herbem Starykoń Wielopolskich.
Z innych wnętrz zamkowych na uwagę zasługuje kaplica zamkowa, znajdująca się w wieży zegarowej.
Kaplicę ufundował Piotr Komorowski, który w okresie renesansowej rozbudowy rezydencji w 1. poł. XVII w. i poświęcił swojemu patronowi, św. Piotrowi Apostołowi. We wnęce ołtarzowej, w której początkowo znajdował się wizerunek przedstawiający ukrzyżowanie św. Piotra, mieści się dzisiaj XIX-wieczny obraz „Złożenie do grobu”, pędzla krakowskiego artysty Wojciecha Grzywińskiego, nawiązujący do stylistyki późnego renesansu. Najcenniejszym elementem kaplicy jest odsłonięta fragmentarycznie polichromia, przedstawiająca Tajemnice Mszy Świętej według Żywota Pana Jezusa, będąca jednym z niewielu zachowanych przykładów późnogotyckiego malarstwa ściennego w Polsce. Dziś jest nie tylko interesującym obiektem dla turystów, ale pełni ponownie swoją funkcję liturgiczną – podczas niektórych świąt kościelnych oraz przy okazji miejskich uroczystości odprawiane są tutaj msze święte.
Zamek od południa otacza XIX-wieczny Park Zamkowy z oranżerią. Za czasów Kaspra Suskiego istniał niewielki ogród włoski z kwiatami i warzywami, który poszerzyła Anna Wielopolska na początku XVIII wieku. Miał on wówczas formę ogrodu barokowego z geometrycznie formowanymi krzewami. Za jej czasów zbudowano również oranżerię. W 2015 znajdowała się w złym stanie technicznym. Na początku XIX wieku park przekomponowali Wielopolscy, nadając mu charakter parku krajobrazowego. Ostatecznego kształtu romantycznego parku krajobrazowego nadali mu Braniccy, którzy zasadzili nowe gatunki drzew i krzewów, przebudowując także oranżerię w stylu neogotyckim (obecnie w bardzo złym stanie). Całość otoczono wtedy kamiennym murem stojącym do dziś.
W parku przeważają typowe dla Polski drzewa: jesiony, dęby, lipy oraz graby. Spośród sprowadzonych do parku innych gatunków roślin przyjęły się: platan klonolistny, dąb czerwony, sosna wejmutka i buk czerwony. Środek parku zajmuje rozległa łąka, a za nią niewielki staw. Między drzewami przepływa kilka strumyków, nad którymi przerzucono kamienne mostki.
Niedaleko oranżerii wznosi się wydłużony, otynkowany na biało budynek, to tzw. „Domek Ogrodnika” z przełomu XVIII i XIX w., jeden z zachowanych obiektów, tworzących niegdyś gospodarcze zaplecze zamku. Działała tutaj dział etnograficzny Muzeum Miejskiego. Można tu obejrzeć interesującą ekspozycję, poświęconą kulturze materialnej i duchowej Górali Babiogórskich i Żywieckich, grup etnograficznych, zamieszkujących
okolice Suchej.
