
Zamek w Gliwicach jest jednym z najstarszych obiektów w mieście. Gotycką budowlę sięgającą początkami XIV wieku łączyć należy z powstaniem w Gliwicach murów obronnych. Obecny kształt obiekt zyskał w wyniku przebudowy w XVI wieku, dokonanej przez ówczesnego dzierżawcę miasta Fryderyka Cetrycza.
Gdzie się znajduje?
Gliwice to jedno z największych miast Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii (ponad 180 tys. mieszkańców), położone w zachodniej części województwa śląskiego i konurbacji górnośląskiej, na Wyżynie Katowickiej, nad rzeką Kłodnicą.
Dojazd/dojście
Dojazd raczej nie stanowi problemu, jadąc samochodem, Gliwice są na przecięciu dwóch autostrad A4 i A2. Można też dojechać autobusem czy koleją. Wiele tras pociągów dalekobieżnych ma przystanek w Gliwicach, a jakby co, można dostać się do Katowic, i stamtąd pociągiem (lub autobusem) dotrzeć do Gliwic.
Droga od dworca kolejowego, prowadzi ulicą Zwycięstwa, do rynku, a za nim, nieco dalej jest Zamek, zajmnie to tak niecałe 20 minut pieszo.
Historia
Zamek w Gliwicach (według historyków prawidłowa nazwa to Dwór Cetrycza) jest przykładem budowli dworskiej, o charakterze obronno-mieszkalnej, z cechami gotyku. Wybudowano go w latach 1558-61 dla Fryderyka Zettritza, wówczas właściciela Gliwic, z wykorzystaniem dwóch baszt wybudowanych po 1431 r., połączonych ścianą kurtynową, łącząc w sobie pierwotny styl gotycki i późniejszy renesansowy.
Około II połowy XIX wieku rozebrano basztę wschodnią i wzniesiono skrzydło wschodnie, wraz z trzecią kondygnacją części mieszkalnej w postaci łącznika między skrzydłami. W latach 1952-61 nadbudowano basztę zachodnią, przekrywając ją dachem namiotowym. Niektórzy badacze historii i średniowiecznej architektury Gliwic twierdzą, iż budynek ten, to dawny zamek książęcy, z analizy niektórych badaczy układu cegły gotyckiej i kamienia, skłoniły ich do nadania budowli przydomka „piastowski”. Jednak inni naukowcy znów uważają, iż właściwa lokalizacja zamku to okolice plebanii kościoła pw. Wszystkich Świętych.
Zamek, oprócz pierwotnych funkcji obronnych i mieszkalnych, w ciągu wieków pełnił także funkcję słodowni, więzienia i cytadeli (twierdzy). W latach 1952-61 i 1983-88, poddano zamek gruntownym pracom budowlanym i restauratorskim. W tych latach przebudowano wnętrza nadając im historycznego wystroju.
Co możemy zwiedzać
Zamek w Gliwicach jest budowlą murowaną, z kamienia łamanego i nieregularnej cegły gotyckiej, częściowo otynkowany. Bryłę budowli urozmaicają wyraźnie wyodrębnione skrzydła: wschodnie i zachodnie z wieżą. Dzisiejsza bryła zamku to efekt ewolucji form architektonicznych: od wybudowania za czasów Fryderyka Zettritza między basztami dwukondygnacyjnego budynku mieszkalnego, poprzez liczne przebudowy w XVIII i XIX wieku, aż do czasów po II wojnie światowej, kiedy to dokonano odnowy obiektu.
Obecnie w budynku zamku swoją siedzibę ma oddział Muzeum w Gliwicach, w którym znajdują się całkiem ciekawe zbiory. W dziale archeologicznym znajdują się między innymi zabytki pozyskane z wykopalisk przeprowadzonych na terenie miasta i ziemi gliwickiej, m. in. fragment betonowy przedwojennej autostrady z lat 30. XX wieku, a także fragment mamuta znalezionego na terenie ziemi gliwickiej. W dziale historycznym znajdują się materiały związane z dziejami Gliwic, począwszy od wieku XIII. Są tam m. in. stroje mieszczańskie ówczesnych mieszkańców Gliwic z czasów średniowiecza lub renesansu, pamiątki cechowe, militaria, eksponaty z okresów Powstań Śląskich z lat 1919-21 i Plebiscytu z 1921 roku, a ponadto duży wybór fotografii zabytkowych, o tematyce przemysłowej wschodnich terenów Górnego Śląska (również dzisiejszej części GOP). We wnętrzach można zobaczyć jeszcze ciekawą wystawę stałą, obejmującą szeroki zakres historii Gliwic. Muzeum w Gliwicach zostało ono powołane do życia w 1905 roku, jako Muzeum Górnośląskie, a od 1945 roku działa pod dzisiejszą nazwą – Muzeum w Gliwicach. Placówka ma jeszcze dwa oddziały: na terenie Gliwickiej Radiostacji przy ulicy Tarnogórskiej i Muzeum Odlewnictwa Artystycznego przy ulicy Bojkowskiej, na terenie dawnej kopalni „Gliwice”.
Po południowej stronie zamku w roku 2016 odsłonięto pomnik władcy Siedmiogrodu i króla Polski Stefana Batorego. Monument jest wyjątkowym darem dla Gliwic od węgierskiego miasta Salgótarján. Oba miasta łączy współpraca partnerska. Rzeźbę wykonał artysta Erdei Sandor. Pomnik ma około 2,5 metra wysokości, stoi na 1,5 metrowym cokole. Warto wspomnieć, że oryginał identycznego pomnika stoi na Węgrzech, na jednym z głównych placów miasta Salgótarján.
Niedaleko Zamku znajduje się gliwicki Rynek, a więcej wiadomości o Rynku znajdziesz tutaj.
Warto nieco przyjrzeć się historii rodu Czettritzów. Czettritzowie pochodzili z dzisiejszego terenu Dolnego Śląska. Nazwisko rodowe ulegało częstym zmianom. Najpierw pisano je w formie „Zettritz”, potem „Czettritz”. W czeskich i polskich dokumentach pisownia tego nazwiska figuruje w postaci „Cetrys”. Według rodowej legendy, Czettritzowie wywodzili się z książąt słowiańskich. Zgodnie z tą legendą, Jan Zettritz miał zginąć w bitwie z Tatarami, pod Legnicą, w 1241 roku. Jego brat Konrad prawdopodobnie towarzyszył późniejszej świętej, Jadwidze zwanej Śląską (patronka całego polskiego historycznego Śląska) w ucieczce przed mongolskimi najeźdźcami do Krosna Odrzańskiego. Pierwsze zapiski informacyjne o przedstawicielach rodu pochodzą z XIII wieku. Później ród Zettritzów lub Czettritzów podzielił się na liczne rodowe linie, z których część osiadła na Górnym Śląsku, gdzie występują w dokumentach od XVI wieku.
oraz zamki w innych miastach: Będzinie, Budapeszcie, Golubiu, Kórniku, Krakowie, Krasiczynie, Książu, Lublinie, Łagowie, Malborku, Miszkolcu, Niedzicy, Nowym Wiśniczu, Oświęcimiu, Poznaniu, Pradze, Pszczynie, Suchej Beskidzkiej, Toszku i Warszawie