Gdzie się znajduje?
Uzdrowisko Polanica-Zdrój jest położone w zachodniej części Ziemi Kłodzkiej, na wysokości ok. 380 m n.p.m., u wylotu Piekielnej Doliny, nad którą dominują szczyt Wolarza (850 m n.p.m.) oraz pokryta lasami Kamienna Góra (704 m n.p.m.). Przez centrum miejscowości płynie rzeka Bystrzyca Dusznicka, prowadząca swe wody ze źródeł w Górach Orlickich. Uzdrowiskowo-wypoczynkowa część Polanicy – Zdroju zajmuje nasłonecznione, łagodne południowowschodnie zbocza pierwszych wzniesień Gór Stołowych. Ich wyższe partie pokrywają lasy ciągnące się wzdłuż całego pasma i łączące się z olbrzymim kompleksem leśnym Gór Bystrzyckich. Te dwa pasma górskie oddziela od siebie głęboka Piekielna Dolina (obszar chroniony Natura 2000) z płynącą pośród głazów Bystrzycą Dusznicką.
Dojazd/dojście
Do uzdrowiska Polanica-Zdrój można dojechać samochodem, autobusem (są połączenia bezpośrednio z kilku większych miast w Polsce) jak i koleją. Tu z reguły najpierw trzeba dotrzeć do Wrocławia, a stamtąd pociągiem na Kudowę-Zdrój – do Polanicy jedzie tak około 2 godzin. Dojście z dworca kolejowego do centrum uzdrowiska – Pijalni Wód Mineralnych, zajmie niecałe 20 minut (1,5 km). Natomiast od dworca autobusowego jest bliżej – 5 minut (400 m).
Historia
Polanica-Zdrój leży na starym szlaku handlowym, uczęszczanym od starożytności, zwanym szlakiem bursztynowym, łączącym południową z północną Europą. Początki osady sięgają 2-giej połowy XIV wieku. Do 1596 roku osadą zarządzały rody rycerskie von Glaubitz, von Lazan i Henryka Starszego Podiebradowicza, księcia ziębickiego, który przekazał ziemie zakonowi augustianów z Kłodzka. Następnie dobra te, a wśród nich Polanicę, przejmują kłodzcy jezuici.
W tym czasie tryskało w Polanicy 7 źródeł. Niektóre z nich były już dobrze znane. W 1630 roku jezuici drogą zakupów powiększyli swój polanicki folwark i zbudowali drewniany dwór. W 1645 roku szwedzkie wojska spaliły polanickie zabudowania jezuitów. W 1650 zakonnicy wznieśli na zboczu dol. Bystrzycy pałacyk w rodzaju pensjonatu, który znacznie rozbudowali po pożarze w 1699. W latach 1706–1707 zakon jezuitów wybudował okazały dwór z kaplicą, który zaczął służyć pierwszym kuracjuszom, docierającym do Polanicy od połowy XVIII w. Kiedy w 1773 roku papież Klemens XIV rozwiązał zakon jezuitów, ich polanicka część stała się własnością skarbu pruskiego. O źródłach mineralnych w tamtym czasie zapomniano. Znaczną część Polanicy nabył w 1827 roku kupiec kłodzki Józef Grolms. Już w roku następnym wzniósł on pijalnię nad źródłem „Józefa“, a obok drewniane, ośmiokabinowe łazienki. Tak więc 1828 rok można uważać za początek polanickiego, otwartego dla gości uzdrowiska.
W 1873 zdrój wraz z przyległymi terenami nabył wrocławski przemysłowiec Wenzel Hoffmann i w następnym roku postawił dom inspektora zdroju i inne urządzenia. Od tego momentu datuje się ożywiony rozwój Polanicy jako renomowanego uzdrowiska. W wyniku starań nowego właściciela powstał rozległy park, zbudowano nową pijalnię wód, dom zdrojowy i teatr. W 1875 było już około 131 kuracjuszy. Od 1879 zaczęto wykorzystywać miejscowe złoże borowiny. Już w 1880 było około 300 kuracjuszy, a w 1890 – 726. Rozpoczęto butelkowanie wody mineralnej ze źródła Jerzy i jej wysyłkę.
Istotne znaczenie dla zwiększenia napływu gości, a co za tym idzie dla rozwoju uzdrowiska, miało doprowadzenie do Polanicy w 1890 roku linii kolejowej.
W 1906 roku otwarto nowoczesny Dom Zdrojowy, obecnie sanatorium „Wielka Pieniawa“, o 130 pokojach, posiadających własny zakład przyrodoleczniczy. Otrzymał on, podobnie jak otaczający go park zdrojowy, oświetlenie elektryczne. Wybudowano nową kolumnadę z pijalnią (1906), powstał kompleks mieszczący pijalnię, salę spacerowo-koncertową i kawiarnię zdrojową, były tu także pokoje dla kuracjuszy. W 1909 ukończono budowę sanatorium kardiologicznego – dzisiaj szpital uzdrowiskowy „Zdroje”.
Na początku I wojny światowej uzdrowisko zamknięto, a w domu zdrojowym urządzono szpital, ale już w 1915 wznowiono działalność zdroju. Specjalnie dla polskich kuracjuszy, w 1915 wydano przewodnik w języku polskim i do 1933 prowadzono takiż pensjonat.
We wczesnych latach międzywojennych liczba kuracjuszy dochodziła do 10 000. Z ważniejszych inwestycji okresu międzywojennego wymienić należy teatr zdrojowy na 700 miejsc, otwarty w 1925 i nowe łazienki z 1930. Wcześniejszą salę zamieniono na kasyno, zmodernizowano i rozbudowano urządzenia lecznicze oraz rozległy park. W tym też okresie zbudowano tor saneczkowy i skocznię narciarską. Polanica była najnowocześniejszym uzdrowiskiem w Sudetach, i jednym z takich w całych Niemczech. W latach 30. miejscowość stała się modna, zajmując wiodącą pozycję wśród kłodzkich kurortów.
W czasie II wojny światowej rozbudowa uzdrowiska została zahamowana, sanatoria ponownie zamieniono na szpitale wojskowe. W miejsce kuracjuszy pojawili się ranni żołnierze niemieccy.
Po wojnie, już 16 czerwca 1945 przybyli tu pierwsi polscy urzędnicy, uprzedzając wcielenie Dolnego Śląska do Polski, i nadając miejscowości nazwę Puszczyków Zdrój. Stacja kolejowa nosiła natomiast nazwę Wrześniów. Obie nazwy przetłumaczono z wieloznacznej niemieckiej nazwy Heide (puszcza, step, wrzosowisko) i stosowano je do maja 1946, kiedy to polska Komisja Ustalania Nazw Miejscowości zmieniła je na Polanica-Zdrój. Ponieważ miejscowość nie doznała zniszczeń wojennych, uzdrowisko wkrótce zaczęło przyjmować polskich kuracjuszy. Gośćmi kurortu byli m.in. Maria Dąbrowska, Mieczysław Fogg, Janusz Gniatkowski, a później znani arcymistrzowie szachowi, uczestnicy Memoriału Akiby Rubinsteina.
Co tutaj się leczy?
Łagodny, podgórski klimat oraz obfite źródła wód mineralnych stwarzają doskonałe warunki do wypoczynku, leczenia chorób układu krążenia i przewodu pokarmowego, a także zwalczania nałogu palenia tytoniu. W uzdrowisku Polanica-Zdrój leczy się głównie dwa rodzaje schorzeń: kardiologiczne (zmiany zwyrodnieniowe mięśnia sercowego, choroba wieńcowa serca, nadciśnienie tętnicze), gastronomiczne (choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, stany zapalne pęcherzyka żółciowego i trzustki oraz nieżyty żołądka i jelit). Wspomaga się tu również leczenie chorób ortopedyczno-urazowych, chorób reumatologicznych, chorób dróg moczowych i nerek, chorób dróg oddechowych, chorób endokrynologicznych, otyłości i cukrzycy. Zespół uzdrowiskowy tworzą: sanatorium „Wielka Pieniawa” (z 1906 roku), stary dom zdrojowy (zbudowany w 1892 roku), szpital kardiologiczny (z początku XX w.), szpital gastrologiczny (z lat 1914–1920), sanatorium dziecięce Leśny Domek (z 1910 roku). Część uzdrowiskową otacza piękny park, pełen starych drzew i egzotycznych krzewów: różnokolorowych azalii, rododendronów i magnolii.
Oprócz dobrej bazy leczniczo-wypoczynkowej miasto ma takie urządzenia rekreacyjne i kulturalne jak: trzy kryte baseny kąpielowe, letni tor saneczkowy, korty tenisowe, teatr zdrojowy, bibliotekę miejską, kluby bilardowe oraz bardzo duże zaplecze gastronomiczne. Uzdrowisko jest ulubionym miejscem wypraw weekendowych mieszkańców Dolnego Śląska.
Wybrane obiekty
Park Zdrojowy w uzdrowisku Polanica-Zdrój znajduje się w centrum miasta i ma powierzchnię prawie 13 ha. Powstał w roku 1906. Jest bardzo kolorowy, a wiosną szalenie kwietny. Znajdziecie tutaj sporo ławek oraz liczne fontanny. Park składa się z pięciu części. Najstarsza z nich i zarazem najbardziej atrakcyjna to Park Centralny. Wraz z główną promenadą ciągnie się od Pijalni Wód „Wielka Pieniawa” do obelisku Adama Mickiewicza. Ponadto w jego skład wchodzą także Park Leśny, Park Józefa, Park Szachowy i park wokół centrum kardiologicznego. W pierwszej dekadzie XX w. wybudowano nowy Dom Zdrojowy i halę spacerową. Na terenie Parku znajdziecie przedstawicieli 28 rodzin botanicznych. Znajdują się tutaj drzewa rosnące na co dzień na dalekowschodnich rubieżach Azji czy w Ameryce Północnej.
Park Leśny będący swego rodzaju przedłużeniem Parku Zdrojowego jest częstym miejscem spaceru zarówno kuracjuszy, jak i turystów. Warto tam zajrzeć ze względu na znajdujący się tam pomnik niedźwiedzia (postawiono go w 1910 roku, a miejsce w którym stoi przypomina o granicy do której dotarł skandynawski lądolód, podczas ostatniego zlodowacenia) oraz głaz z tablicą pamiątkową poświęconą Przewodnikom Sudeckim i Pionierom Ruchu Turystycznego. Dodatkową atrakcją parku jest Ścieżka Edukacyjna z tablicami opisującymi dane gatunki roślin.
Park Szachowy jest oczywiście częścią Parku Zdrojowego, jednak warto o nim wspomnieć osobno. Główną atrakcją Parku Szachowego są sporych rozmiarów szachy. Figury szachowe mierzą 1,4 metra wysokości, a szachownica ma powierzchnię 100 m². Ilekroć przechodziliśmy obok, to prawie zawsze ktoś rozgrywał swoja partię szachów. Park ten powstał w roku 1911.
Pijalnię Wód Mineralnych Wielka Pieniawa, czyli Łazienki Heleny, wybudowano w latach 1911-13. Budynek był dziełem dwóch architektów – Paula Rothera oraz Felixa Wilda i reprezentuje styl klasycystyczny z wyraźnymi elementami secesyjnymi. Natomiast źródło, którego wód można tutaj skosztować, wypływa z głębokości 34 metrów i dowiercono się do niego w roku 1904. Woda ma właściwości korzystne przy chorobach przewodu pokarmowego, wspomaga procesy trawienne i poprawia odporność. Pijalnia Wód Mineralnych mieści również źródła Staropolanki (niegdysiejsze źródło Józef) oraz halę spacerową.
Z pijalnią sąsiaduje Teatr Zdrojowy wybudowany w roku 1925. Nieopodal znajdziecie też Nowy Dom Zdrojowy „Wielka Pieniawa”. Powstał on na początku XX wieku. Aktualnie współtworzy Zakład Przyrodoleczniczy „Wielka Pieniawa”.
Wzdłuż rzeki Bystrzycy Dusznickiej, będącej dopływem Nysy Kłodzkiej, widzie z obu stron miejski deptak. Znajdziecie tutaj sporo restauracji oraz kramy z pamiątkami. Stary deptak został zdewastowany podczas powodzi tysiąclecia, a dziś odbudowywany, wygląda już bardzo przyjemnie. Ciekawostką jest Aleja Gwiazd Koszykówki, która powstała w roku 2007. W Polanicy-Zdroju działa aż siedemnaście fontann. Najbardziej znana jest Kolorowa Fontanna – położona przy głównej alei parkowej. Jej nazwa bierze się stąd, iż jest podświetlana kolorowymi reflektorami. Dodatkowo, fontanna „tańczy” do odtwarzanych utworów muzycznych, a woda tryska z ponad 700 dysz aż na 12 metrów. Pokaz ten można podziwiać od maja aż do końca października. Dla zwiększenia efektu świetlnego pokaz następuje po zmroku.
Nad deptakiem góruje kościół Wniebowzięcia NMP, który został wybudowany w latach 1911-1912, jest on budowlą jednonawową z jedna wieżą, wybudowany w stylu neobarokowym z elementami secesyjnymi.
