Gdzie się znajduje?
Duszniki-Zdrój to miasto uzdrowiskowe w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, graniczące z Czechami (niedaleko, w Kudowej, jest przejście graniczne). Położone w dolinie rzeki Bystrzycy Dusznickiej, oddzielającej Góry Orlickie od Gór Bystrzyckich. W historycznym ujęciu Duszniki-Zdrój należą do hrabstwa kłodzkiego, a teren ten z powodu różnych zawirowań historycznych przechodził od ziemi polskiej przez czeską po pruską i niemiecką, a po 1945 roku na powrót jest ziemia polską. Dlatego też Duszniki mają również swoją nazwę po czesku Dušníky i po niemiecku Bad Reinerz.
Dojazd/dojście
Do Dusznik-Zdroju można dojechać samochodem, autobusem (są połączenia bezpośrednio z kilku większych miast w Polsce) jak i koleją. Tu z reguły najpierw trzeba dotrzeć do Wrocławia, a stamtąd pociągiem na Kudowę-Zdrój – do Dusznik jedzie tak ponad 2 godziny. Dojście z dworca kolejowego do centrum uzdrowiska – Pijalni Wód Mineralnych, zajmie około 30 minut (nieco ponad 2 km).
Historia
Na przełomie X i XI wieku w rejonie miasteczka wzniesiono drewnianą warownię, później drewnianą budowlę zastąpiono murowanym zamkiem z wysoką wieżą. Pierwsze wzmianki o samym mieście pochodzą z 1324 roku. W 1346 roku Duszniki otrzymały prawa miejskie w wyniku lokacji na prawie niemieckim. Zyski czerpało głównie z handlu i prawa składu towarów przewożonych szlakiem z Czech na Śląsk oraz wydobyciu rud żelaza. W 1477 roku miasto zostało włączone w obręb hrabstwa kłodzkiego.
Z XV wieku pochodzą pierwsze wzmianki o istnieniu źródła leczniczego „Zimny Zdrój”. W okresie wojen religijnych zamek został zajęty i utrzymany przez husytów. Opuszczony w 1560 roku popadł w ruinę. W połowie XIV wieku w Dusznikach rozwinęło się hutnictwo żelaza, złoża rud wyczerpały się jednak dość szybko. Pod koniec XVI wieku gwałtownie rozwijał się dusznicki handel oraz przemysł: tkacki i papierniczy, wzniesiono murowany kościół pod wezwaniem św. Piotra i Pawła. W 1584 roku został wzniesiony ratusz, a w 1562 roku (lub wcześniej) wybudowano budynek działającego do dzisiaj młyna papierniczego.
W drugiej połowie XVII wieku, miasto stało się ważnym ośrodkiem tkactwa, produkcji papieru i handlu suknem, a także uzdrowiskiem. 17 sierpnia 1669 roku, po abdykacji w drodze do Francji, w Dusznikach zatrzymał się były król Polski Jan Kazimierz.
W 1748 roku przeprowadzono pierwsze badania źródeł mineralnych. Od 1769 roku Duszniki stały się oficjalnym uzdrowiskiem poprzez wpisanie „Zimnego Zdroju” na listę źródeł leczniczych ówczesnych Prus. W 1777 roku we Wrocławiu opublikowano broszurę pt. Publiczne Uwiadomienie Zdroiów Zdrowych lub wód mineralnych leczących na Śląsku w Kodowie, Reynercu, Altwasser, Szarlotenbrun, Salcbrun i Flinsbergu się znaydujących, w której zawarto informacje obejmujące m.in. wyniki przeprowadzonych analiz, skład chemiczny wód oraz medyczne ich zastosowanie.
W 1797 roku w prowizorycznie wzniesionej szopie w 6 wannach rozpoczęto leczenie kuracyjne w podgrzanej wodzie z „Zimnego Zdroju”. W tym samym roku odkryto „Letni Zdrój”, znany obecnie pod nazwą „Pieniawa Chopina”. Wkrótce za miastem wybudowano pawilony. Budynek dawnego teatru zdrojowego w Dusznikach
powstał w 1802 roku z całym zespołem zdrojowym trzech innych obiektów skupionych wokół placu zdrojowego. Autorem projektu tego kompleksu był królewski architekt, nadinspektor budowlany C. H. Geisler. Do końca 1805 roku wykonano wszystkie zaplanowane elementy uzdrowiska łącznie z parkiem zdrojowym i aleją wiodącą od zdroju do miasta. Na początku XIX wieku Duszniki stały się jednym z najznaczniejszych uzdrowisk w regionie. W 1817 roku odkryte zostało kolejne źródło „Źródło Ulryki”, obecnie znane jako „Jan Kazimierz”. W sierpniu 1826 roku na kurację, wraz z matką i siostrami, przybył 16-letni Fryderyk Chopin, który dał dwa koncerty. Dochód z nich przeznaczony został na utrzymanie sierot. Koncerty te uważa się za pierwsze zagraniczne występy młodego Fryderyka Chopina. W 1862 roku zostały wybudowane nowe łazienki (obecnie Zakład Przyrodoleczniczy), a w 1877 roku oddano do użytku palmiarnię wraz z salą koncertową (obecnie Pijalnia Zdrojowa). W 1897 roku (inne źródła podają 1896 roku) w 60. rocznicę pobytu w Dusznikach Fryderyka Chopina odsłonięty został obelisk z jego wizerunkiem na medalionie z brązu, wykonanym prawdopodobnie według rzeźby Stanisława Romana Lewandowskiego.
Wybudowana w latach 1890–1905 linia kolejowa ze stacją kolejową do Kudowy przyspieszyła rozwój Dusznik-Zdroju. W pierwszym etapie uruchomiono odcinek do Szczytnej (1890), w grudniu 1902 otwarto odcinek do Dusznik, w trzecim do Kudowy-Zdroju (lipiec 1905 roku). Między innymi istniejące źródła zostały w latach 1909–1910 pogłębione poprzez wykonanie odwiertów.
Po II wojnie światowej Duszniki przyznano Polsce. Dotychczasowa ludność miasta została wysiedlona do Niemiec. Jako że Duszniki uniknęły zniszczeń wojennych, już w 1946 roku zorganizowano tu I Międzynarodowy Festiwal Chopinowski w Dusznikach-Zdroju, a dawne pensjonaty i hotele znacjonalizowano. W latach 1958–1962 zrekonstruowano stare ujęcia wód mineralnych (Pieniawa Chopina i Jan Kazimierz), wybudowano nowe oraz przeprowadzono remont kapitalny pijalni wód mineralnych. W następnych latach nadal pracowano nad nowymi odwiertami źródeł (lata 1965–1973). Najgłębszy dotychczas odwiert tzw. Nr 39 został wykonany w 1993 i ma głębokość 180 metrów.
Co tutaj się leczy?
Uzdrowisko Duszniki-Zdrój przyciąga kuracjuszy łagodnym, podgórskim klimatem, dostępem do źródeł wody mineralnej oraz bogatą bazą zabiegową i medyczną. Leczenie obejmuje schorzenia układu oddechowego, przewodu pokarmowego, ortopedyczno-urazowe, reumatologiczne, osteoporozę, choroby kardiologiczne i nadciśnienie oraz choroby kobiece. W uzdrowisku wykonywane są zabiegi przyrodolecznicze takie jak naturalne kąpiele mineralne i igliwiowe, zabiegi z wykorzystaniem borowiny (okłady, kąpiele, tampony czy fasony borowinowe), zabiegi z zakresu hydroterapii, elektroterapii, inhalacje solankowe, masaże lecznicze, gimnastyka lecznicza. Dostępne są też wody mineralne – jest tutaj aż pięć podziemnych ujęć. Dusznickie wody to szczawy alkaliczne o dużym zmineralizowaniu, doskonałe w leczeniu schorzeń układu krążenia, pokarmowego, oddechowego. Samo miasto to doskonałe miejsce pobytu dla miłośników aktywnego wypoczynku: sąsiedztwo gór sprzyja pieszym wycieczkom oraz uprawianiu białego szaleństwa w sezonie zimowym.
Wybrane obiekty
Część uzrowiskowa leży uboczu Dusznik-Zdroju i rozłożona jest na terenie Parku Zdrojowego. Jest to park lipowo-bukowo, kasztanowy, który ozdobiony jest przez liczne dywany kwiatowe. Roślinność parku jest bardzo urozmaicona, rośną tu zarówno gatunki rodzime jaki aklimatyzowane. Na terenie parku występują okazy objęte ochroną pod postacią pomników przyrody. Ciekawostką parku jest ogród fenologiczny, podzielony jest on na cztery “pory roku” ze względu na czas kwitnienia roślin. Całość parku otoczona jest kompleksami leśnymi o charakterze parkowym, stanowią one korzystna izolacje od części miejskiej. Zajmuje powierzchnię 5,4 hektara.
Pijalnia Wód Mineralnych – zbudowana w I połowie XIX w. przyciąga kuracjuszy bogatą ofertą leczniczych wód mineralnych Pieniawa Chopina, Jan Kazimierz, Zdrój Zimny i Agata. Obok Pijalni wód znajduje się źródełko wody mineralnej „Pieniawa Chopina” o temperaturze 18°C.
W Parku Zdrojowym usytuowany jest Dworek im. Fryderyka Chopina, który był miejscem spotkań towarzyskich od 1802 roku. Odbywają się tu liczne koncerty zdrojowe, koncerty fortepianowe (w 1826 roku koncertował sam mistrz Fryderyk Chopin), przedstawienia teatralne, wieczory z muzyką lekką, łatwą i przyjemna.
W Dusznikach-Zdroju znajdują się obiekty uzdrowiskowe. Sanatorium „Jan Kazimierz” mieści się w Parku Zdrojowym, nieopodal Pijalni Wód Mineralnych. Przy Dworku Chopina znajduje się budynek sanatorium „Jan Kazimierz”. Po drugiej stronie ul. Zielonej usytuowane jest sanatorium „Chopin”. Natomiast sanatorium „Moniuszko” zlokalizowane jest poza Parkiem, podobnie jak sanatoria „Chemik”, „Ziemowit” czy „Belweder”.
Kolorowa fontanna – jedna z trzech fontann Parku Zdrojowego i niewątpliwie jedna z największych atrakcji uzdrowiska. Dzięki podświetleniu kolorowymi reflektorami, regulacji wysokości strumienia wody oraz zmianom jego kształtu można oglądać efektowne widowisko. Pokazy „Kolorowej Fontanny” odbywają się we wszystkie dni wolne od pracy od maja do września oraz codziennie w czasie trwania Międzynarodowego Festiwalu Chopinowskiego.
W centrum miasta atrakcją jest prostokątny, mocno pochyły, renesansowy Rynek z zabytkowymi kamieniczkami. Na Ratuszu jest płaskorzeźba z patronem miasta św. Piotra.
W 1669 roku, udający się do Francji po abdykacji z tronu polskiego król Jan Kazimierz, spędził noc w zajeździe „Pod czarnym niedźwiedziem”. Lokal ten znajdował się przy dusznickim Rynku, w obecnej kamienicy nr 1.
W centrum Rynku usytuowany został pręgierz z kajdanami – rekonstrukcja średniowiecznego pręgierza, który był ustawiony w tym samym miejscu. Na rynku znajduje się też figura Matki Bożej z Dzieciątkiem – stoi tu od 1725 roku, została ufundowana w podzięce za uratowanie od zarazy.
Interesujący jest też renesansowo-barokowy kościół śś. Piotra i Pawła z bogatym wystrojem wnętrz, warto zobaczyć tam ambonę z 1730 roku w kształcie wieloryba, a do tego są tam aż dwie ambony.
Niedaleko kościoła znajduje się Muzeum Papiernictwa – młyn papierniczy, który szerzej zaprezentowany jest tutaj.
