Gdzie się znajduje?
Toszek jest położony w południowej Polsce, w zachodniej części województwa śląskiego, na Wyżynie Katowickiej nad rzeką Potok Toszecki. Historycznie leży na Górnym Śląsku.
Dojazd/dojście
Chcąc dojechać samochodem do Toszku, od strony Gliwic, należy kierować się na Pyskowice i stamtąd odbić na Toszek. Można też dojechać od strony Tarnowskich Gór – najkrótsza trasa wynosi 26 km.
Przez Toszek przebiega trasa kolejowa z Gliwic do Opola – pociągi Regio kursują tak mniej więcej co 2 godziny. Dworzec jest jednak nieco oddalony od Rynku i trzeba liczyć około pół godziny na dojście (1,8 km). Można też dojechać autobusem ZTM, z Gliwic jedziemy z przesiadką, najpierw linią 71 lub 677 do Pyskowic i tam przesiadamy się na autobus 207. Od przystanku do rynku jest niecałe 500 m, 7-8 minut pieszo.
Historia
Toszek należał do nielicznych miast księstwa opolsko-raciborskiego, które posiadały zachowane mury obronne. Do miasta prowadziły dwie bramy miejskie: wschodnia – Pyskowicka i południowa – Strzelecka. Bramy miały duże znaczenie w układzie fortyfikacyjnym, pełniąc rolę wjazdu do miasta, musiały jednocześnie zapewnić jego obronę. Część murów obronnych wraz z bramami została rozebrana w 1767 roku, a kamień wykorzystano do budowy nowego, murowanego ratusza. Miasto miało zabudowę drewnianą, jeszcze w 1787 r.: na 137 domów tylko 5 było krytych dachówką, a pozostałe gontem.
W Toszku na rynku na pewno znajdowały się ławy piekarskie, rzeźnicze, szewskie, krawieckie, kowalskie i solne, bowiem przedstawiciele tych rzemiosł mieszkali i pracowali w mieście, np. w 1534 roku było 26 szewców.
Najważniejszym obiektem na rynku był ratusz jako siedziba władz miejskich. Śląskie ratusze wyróżniały się swoim kształtem – budynek założony był zwykle na planie prostokąta, a najważniejszym akcentem budowli była wysoka wieża na planie kwadratu przylegająca jako odrębny fragment. Podobny budynek był na toszecki rynku, choć informacje o dwupiętrowym, murowanym ratuszu mamy dopiero z 1767 roku. Jak podaje J. Chrząszcz: „88 furmanek kamienia ze starych murów miejskich zużyto przy budowie nowego ratusza”.
Stojący na Rynku pomnik św. Jana Nepomucena ufundował hrabia Christoph Leopold Colonna. Figura została wykonana z piaskowca prawdopodobnie w Pradze, na rynku toszeckim ustawiono ją w 1725 roku. Święty trzyma w rękach postać Zbawiciela, w środkowej części pomnika widnieje napis: – Świętemu Janowi Nepomucenowi, który za zachowanie tajemnicy spowiedzi został zrzucony z praskiego mostu, niech będzie chwała i sława. W czasie pożaru miasta w1833 r. pomnik został mocno uszkodzony, odnowiony zdobił rynek. W 1852 roku postument został otoczony niewysokim kutym ogrodzeniem.
Zabudowa rynku
Toszek zachował średniowieczne założenie. Centrum zabytkowego układu urbanistycznego Toszka stanowi czworoboczny rynek o wymiarach 100×60 m; z narożników tego placu wybiegają albo dwie, albo jedna ulica. Zabudowa pierzei rynkowych pochodzi z XIX i XX wieku – przeważają w niej dwukondygnacyjne kamienice. Przy wschodniej pierzei wznosi się klasycystyczny ratusz z roku 1836. Niezwykle interesującą budowlą jest, znajdujący się pomiędzy Rynkiem a zamkiem, barokowy kościół parafialny św. Katarzyny Aleksandryjskiej.
Na rynku, w części północno-zachodniej, na kamiennym cokole, stoi figura św. Jana Nepomucena. Jest to częsty element śląskich miast – patron ten ma chronić miasto przed powodzią. Idąc dalej od tego naroża Rynku, ul. Zamkową, możemy dojść do położonego niedaleko Zamku w Toszku.
W 2007 roku toszecki rynek otrzymał główną nagrodę w konkursie na Najlepszą Przestrzeń Publiczną Województwa Śląskiego, organizowanym corocznie przez Marszałka Województwa Śląskiego.
Ciekawostki
Toszecka legenda głosi, że figura świętego obraca się, a głowa Jana Nepomucena zwrócona jest zawsze w stronę pożaru.
