Rynek Staromiejski  w Toruniu

Gdzie się znajduje?

Toruń jest jednym z najstarszych miast Polski (prawa miejskie uzyskał w 1232 roku). W czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów Toruń był jednym z najbogatszych i zarazem jednym z czterech największych miast Królestwa Polskiego, miastem królewskim i hanzeatyckim, które uzyskało w 1365 roku prawo składu. Miastem posiadającym autonomiczne uprawnienia polityczne, w tym m.in. prawo do czynnego uczestnictwa w akcie wyboru króla.
Dojazd/dojście
Do Torunia łatwo dotrzeć. Miasto od zawsze położone jest na skrzyżowaniu ważnych, wielkich szlaków komunikacyjnych, które decydowały o jego pomyślnym rozwoju. Toruń jest jednym z ważniejszych w krajów węzłów drogowych. Poza dojazdem indywidualnie, można też znaleźć połączenia autobusowe.
Do Torunia docierają bezpośrednio pociągi ze wszystkich większych miast Polski. W Toruniu są trzy dworce kolejowe, jednak najważniejszy jest Toruń Główny. Jest on jednak oddalony od Starego Miasta o jakieś 2 km, chcąc się tam dostać, najlepiej wsiąść w autobus linii 22 lub 27.

Historia

Pierwotnie plac rynkowy Torunia wytyczono w pobliży kościoła farnego, dziś katedry świętych Janów. Jednak miasto bardzo szybko rozwijało się i trzeba był mu większego miejsca (to przy kościele szybko zabudowano). Około roku 1259 wyznaczono nowy plac i wtłoczono między istniejącą już zabudowę – dlatego nie jest idealnie prostokątny. Pierwsze domy przy Rynku musiały być drewniane, ale wkrótce – a to dzięki bardzo szybkiemu bogaceniu się mieszczan na wiślanym handlu – zastępowały je murowane. Przyspieszenie tego procesu nastąpiło jeszcze przed rokiem 1280, gdy Toruń stał się członkiem związku handlowego miast Europy Północnej zwanego Hanzą i oczywiście później aż do wybuchu wojen polsko-krzyżackich w XIV wieku. Jego ludność wzrosła wtedy do ok. 20 tysięcy. Domy coraz bardziej okazałe, jednak ze względu na cenne miejsce przy rynku, były ściśle do siebie przylegające i wszystkie ustawione szczytami. Fasady domów były bogato zdobione, a tym bardziej im pozycja społeczna właścicieli i możliwości finansowe były wyższe.
Rynek był równocześnie głównym placem targowym. Poszczególne jego części miały dawniej swoje określone przeznaczenie i nazwy w zależności od sprzedawanych tam towarów. Istniał więc targ rybny, ziołowy, zbożowy i inne. Równolegle do zachodniej pierzei i prostokątnie do ul. Franciszkańskiej z północno-zachodniej narożnika Rynku wybiegał wąski pasaż: ławy śledziowe. W pobliżu Rynku, przy ul. Szerokiej (dawniej Wielkiej), mieściły się jatki mięsne. Handel nabiałem odbywał się przy ul. Kurzej (obecnie północny odcinek ul. Żeglarskiej).
Począwszy od roku 1259 w centralnym punkcie placu zaczęła narastać zabudowa śródrynkowa (sukiennice oraz kramy i ławy chlebowe, połączone murami kurtynowymi) – dająca w konsekwencji wielu przebudów początek dzisiejszemu ratuszowi. Znany nam kształt zaczął przybierać od roku 1391 roku, włączając w jego mury zbudowaną ponad wiek wcześniej wieżę, a burząc sukiennice i kramy. Po wielu przebudowach od manierystycznej, barokowej do neogotyckiej (w 1869 r.) nabrał dzisiejszego kształtu.
W części zachodniej Rynku, obszerniejszej od pozostałych, zwanej niegdyś placem turniejowym, odbywały się zgromadzenia mieszczan oraz igrzyska, turnieje rycerskie związane z tradycją arturiańską. W późniejszych czasach, gdy ta część dawnych Prus krzyżackich weszła w granice Polski (czyli od połowy XV w.), zaczęły się tu odbywać uroczystości na cześć polskich królów. Pierwszym tak przyjmowanym władcą był Kazimierz IV Jagiellończyk, który inkorporował Prusy do Polski i zwyciężył Zakon w wojnie trzynastoletniej (1454-1466). W 1454 roku król odebrał uroczystą przysięgę wierności panów ziemi chełmińskiej oraz starszyzny Chełmna i Torunia.
Również na Rynku w dawnym Toruniu ogłaszano wyroki i wykonywano egzekucje. W okolicy miejsca, gdzie od 1853 r. stoi pomnik Mikołaja Kopernika stał pręgierz i studnia z basenem z bieżącą wodą (druga studnia stała po przekątnej – w północno-zachodniej części Rynku), którą doprowadzano wodociągami z Bielan.
Zachodnia pierzeja rynku została niemal doszczętnie zniszczona w trakcie szwedzkiego ostrzeliwania Torunia w 1703 r., a na miejscu dawnych 9 kamienic pobudowano w XVIII w. kolejne obiekty, m.in. barokowy kościół Świętego Ducha.

Zabudowa rynku

Na środku Rynku stoi Ratusz Staromiejski. Należy do najbardziej imponujących obiektów tego typu w Polsce i jest jednym z największych na świecie. Ratusz dawniej był głównym ośrodkiem handlu oraz życia zarówno politycznego, jak i społecznego miasta. Wciąż jest ważnym obiektem w Toruniu. Mieści się tutaj Muzeum Okręgowe, organizowane są liczne uroczystości oraz wydarzenia kulturalne. Dodatkową atrakcją jest wieża z platformą widokową, skąd rozpościera się atrakcyjny widok na miasto.
Obok Ratusza, na płycie Rynku stoi pomnik Mikołaja Kopernika (jest jednym z najważniejszych symboli miasta, a stoi w tym miejscu od 1853 roku) oraz fontanna Flisaka Iwo. Przy ul. Żeglarskiej ustawiono rzeźbę osiołka, który choć wydaje się uroczy i przyjazny służył do… wymierzania kar nieposłusznym żołnierzom. Dostawali oni rozkaz siedzenia na drewnianym zwierzęciu pokrytym blachą.
Rynek otaczają dziś trzy pierzeje kamienic, z których wiele w czasie destrukcyjnych przebudów w XIX i na początku XX wieku zatraciło niestety swoje wyjątkowe cechy stylowe gotyckie i manierystyczne, większość jednak nadal kryje w swoich wnętrzach cenne zabytki wyposażenia i malarstwa gotyckiego, renesansowego i barokowego.
W pierzei zachodniej jest barokowy kościół Świętego Ducha i neogotycki budynek Poczty Polskiej. Kościół jezuicki wybudowano w XVIII wieku, ale ze względu na brak pieniędzy wieża powstała dopiero 200 lat później. Wewnątrz znajduje się bogato zdobiony baldachim nad amboną, zegar szafkowy, obrazy i freski.
W pierzejach Rynku znajdują się znamienite zabytki oraz liczne patrycjuszowskie kamienice gotyckie, renesansowe, barokowe m.in.:

• nr 3 – gotycka, przebudowana w XIX w. z elewacją klasycystyczną;
• nr 4 – do 2011 roku mieściła tutaj się najstarsza w Europie i druga na świecie nieprzerwanie działająca apteka – Apteka Królewska została założona w 1389 roku za zgodą Rady Miejskiej Torunia przez aptekarza Alberta, który przybył z Wrocławia. 
• nr 5 – Kamienica Schotdorffów (Pod Turkiem) pochodzi XIII/XIV w. istnieje do dziś (Rynek Staromiejski 5, po sąsiedzku z Dworem Artusa), jednak jak wiele innych została destrukcyjnie przebudowana i zniekształcona w XIX wieku (1885 r.) z renesansowej na eklektyczną. Przez to zatraciła swoje cechy stylowe (m.in. została pozbawiona szczytu). Nazwa jej pochodzi od figury Turka z fajką (obecnie w Muzeum Okręgowym). Od 1578 r. była to kamienica toruńskiego rodu patrycjuszowskiego Schotdorffów.
• nr 6 – Dwór Artusa pochodzi z 1891 roku. W Dworze spotykali się mieszkańcy Torunia, którzy  chcieli nawiązywać do tradycji rycerskich i zwyczajów odwołujących się do postaci króla Artura.  Bywalcy Dworu Artusa łączyli się w bractwa. Dobierano się według pochodzenia ze wspólnego kraju lub regionu, zawodu czy zainteresowań. Dwór Artusa w Toruniu ma swojego „brata” w Gdańsku. To dziś jedyne takie obiekty na świecie.
• nr 7 – Pałac Meissnera jest to dawny pałac burmistrza toruńskiego i burgrabiego królewskiego Jakuba Meisnera. Zbudowany w 1739 r. w stylu późnego baroku, przebudowany na klasycystyczny pod koniec XIX w. Należał do najwspanialszych osiemnastowiecznych pałaców, jakie znajdowały się w Toruniu, był budowlą reprezentacyjną, zajmującą kilka parcel. 
• nr 9 – najbardziej, spośród kamienic w Rynku, zachowująca fasadę gotycką, z ok. 1400 r.
• nr 10 – dawna Komendantura Twierdzy Toruń z 1819 r.
• nr 17 – jedna z najstarszych kamienic (2. poł. XIII w.), przebudowana w XVII i XIX w. W końcu XIV w. właścicielem kamienicy był rajca Tidemann Hitfeld. W 1702 roku był siedzibą rodziny patrycjuszowskiej Wachschlagerów, u której miał swoją kwaterę przebywający wówczas w Toruniu król August II Mocny.
• nr 19 – późnorenesansowa z ok. 1600 r., przebudowana w XIX w.
• nr 20 – kamienica gotycka z ok. 1266 r., trójosiowa (trzy rzędy okien), przebudowana w XIX w.
• nr 21 – Zajazd Pod Trzema Koronami, obecnie nazywany po prostu Trzy Korony; działa nieprzerwanie od XV wieku, a w jego progach gościło wiele znakomitych gości m.in. królowa Maria Kazimiera zwana Marysieńką czy car Piotr Wielki.
• nr 22, 23, 25 – gotyckie, przebudowane w XIX w. z elewacją klasycystyczną;
• nr 29 – Kamienica Zimmermanna (Pod Aniołem);
• nr 30 – gotycka, gruntownie przebudowana w 1897 r.
• nr 31 – z wczesnobarokowym szczytem kamiennym z 1653 r.
• nr 33 – gotycka, przebudowana w XIX w. z elewacją klasycystyczną; miejsce urodzenia Samuela Thomasa Sömmerringa, anatoma i fizjologa, wynalazcy telegrafu;
• nr 35 – Kamienica Pod Gwiazdą, jedna z najcenniejszych kamienic patrycjuszowskich w Europie północnej. W dobie gotyku przebudowywano ją wielokrotnie, kamienica zaś trafiała z rąk do rąk. Jednym z jej właścicieli był Filip Kallimach, a tak właściwie Filippo Buonaccorsi – włoski poeta i humanista, sekretarz króla Kazimierza IV Jagiellończyka. Kamienica ta zmieniła się ponownie w XVII wieku. Nabrała wtedy barokowego charakteru, umieszczono bogato zdobiony portal, fasadę zaś ozdobiono licznymi dekoracjami z motywem kwiatów i owoców. Od roku 1970 w Kamicy Pod Gwiazdą mieści się Muzeum Sztuki Dalekiego Wschodu.  Ekspozycja sztuki dalekowschodniej powstała dzięki kolekcjonerowi Tadeuszowi Wierzejskiemu
• nr 36 – dawniej Kamienica Pod Lwem (prawdopodobne miejsce urodzenia Mikołaja Kopernika), obecnie Dom Towarowy PDT z 1880 roku.