Gdzie się znajduje?
Lublin to miasto we wschodniej Polsce, stolica województwa. Dziewiąte co do wielkości populacji miasto w Polsce, drugie w Małopolsce (prawie 340 tys. mieszkańców).
Dojazd/dojście
Do Lublina można dojechać samochodem, autobusem czy koleją.
Rynek znajduje się w obrębie Starego Miasta i graniczy z Zamkiem. Niedaleko Zamku jest dworzec autobusowy. Natomiast dworzec kolejowy jest nieco dalej – do Rynku jest około 2 kilometrów, wiec może lepiej poszukać jakiegoś połączenia autobusowego.
Historia
Wytyczenie Rynku Starego Miasta w miejscu, gdzie znajduje się obecnie, można łączyć dopiero z czasem nadania Lublinowi prawa magdeburskiego przez Władysława Łokietka w 1317 roku. Pierwotnie zabudowa przyrynkowa była drewniana lub drewniana na podmurówce. Dopiero w drugim dziesięcioleciu wieku XVI możemy mówić o pojawianiu się wzmianek źródłowych o murowanych domach. Początkowo działki były dość wąskie, co widać po zachowanych po dziś dzień kamienicach, nawiązujących bryłą do dawnej zabudowy gotyckiej.
W XIV wieku na środku rynku został wzniesiony drewniany ratusz, o formie gotyckiej. Posiadał dwie wieże oraz zewnętrzne schody, zajmował mniejszą powierzchnię niż obecnie istniejący obiekt. Po pożarze Lublina w 1389 roku pozostały z niego tylko zgliszcza. Kolejny budynek w tym miejscu był murowany w stylu gotyckim. Po przebudowie z 1 połowy XVI wieku nadano mu renesansowy wygląd.
Po pożarze Lublina w 1575 roku, wówczas uległa uszkodzeniu – częściowemu bądź całkowitemu – znaczna część domów Starego Miasta. Wtedy też niewielkie działki były łączone przez przedstawicieli zamożnych rodzin kupieckich, którzy przebudowywali istniejące już, uszkodzone domy w okazałe rezydencje. Nastąpiła też kolejna przebudowa ratusza.
Od 1578 roku, decyzją króla Stefana Batorego, budynek pełnił funkcję Trybunału Koronnego. W latach 80. XVII wieku miała miejsce kolejna, tym razem barokowa przebudowa Trybunału. Budynek nie długo pozostawał w tej formie gdyż w latach 1781–1787 został przebudowany według projektu nadwornego architekta królewskiego Dominika Merliniego. Nadano mu wtedy klasycystyczny charakter, który nieco zmonumentalizował budowlę. W tympanonie umieszczono płaskorzeźbę przedstawiającą symbol sprawiedliwości, którą w 1977 roku zrekonstruowano.
W XVII wieku większość kamienic posiadała już nadbudowane piętra oraz była podpiwniczona. Jednakże ulegały one stopniowemu niszczeniu, czemu sprzyjało rozdrobnienie własności. Dziewiętnasty wiek nie przyniósł znaczących zmian w przyrynkowej zabudowie. Stan kamienic stopniowo pogarszał się w związku z czym część z nich została poddana remontom.
W okresie dwudziestolecia międzywojennego rynek wyglądał zupełnie inaczej niż moglibyśmy to sobie teraz wyobrazić. Przed budynkiem Trybunału Koronnego znajdował się niewielki zielony skwer, na którym umieszczono pomnik Jana Kochanowskiego. Natomiast wzdłuż bocznych ścian ogromnego gmachu rosły okazałe drzewa. Lata II wojny światowej przyniosły bardzo duże zniszczenia południowej pierzei rynku. Całkowicie zrujnowany został ciąg kamienic od Rynku 16 do Rynku 20. Ponadto poważnym uszkodzeniom uległy pozostałe nieruchomości tej strony rynku, oraz – znajdujące się na pierzei wschodniej – budynki Rynek 11 oraz Rynek 13. Obiekty zostały odbudowane po II wojnie światowej pod nadzorem architektów, m.in. inż. Jana Ogórkiewicza i inż. Ignacego Kędzierskiego. W 1954 roku przeprowadzono remonty elewacji części budynków Starego Miasta, w tym kamienic przy rynku.
Zabudowa rynku
Rynek lubelski jest centralną częścią Starego Miasta. Odchodzą od niego główne staromiejskie ulice (kolejno od Bramy Krakowskiej): Bramowa, Olejna, Rybna, Grodzka, Złota, oraz Gruella. Rynek nie posiada regularnego kształtu. Przypomina trapez o wymiarach: 62 × 72 m, w którym równoległe krawędzie są nieco wygięte po łuku (wynika to z otaczającymi było Stare Miasto murami obronnymi).
Na środku Rynku stoi Trybunał Koronny, wzniesiony na planie prostokąta o bokach 30 × 25 metrów. Posiada trzy kondygnacje i poddasze o łącznej wysokości około 20 metrów. Pierwsza kondygnacja jest pięcioosiowa, ma masywny cokół, ponad którym znajduje się boniowanie. Ściany pierwszej i drugiej kondygnacji są również pięcioosiowe, rozczłonkowane pilastrami i gzymsami. We wszystkich elewacjach dominują piony, symetria i linie proste, co nadaje wrażenie harmonijności całemu założeniu.
Obecnie w budynku dawnego Trybunału Koronnego mieści się Pałac Ślubów, a w Wielkiej Sali odbywają się koncerty i spotkania. W podziemiach mieści się Lubelska Trasa Podziemna, gdzie można zobaczyć m.in. makiety obrazujące rozwój przestrzenny Lublina oraz multimedialną inscenizację obrazu Pożar Miasta Lublina
.
W zachodniej pierzei rynku znajduje się kamienica numer 2, zwana kamienicą Klonowiców, natomiast w kamienicy numer 3 zachował się późnogotycki portal, z nadprożem wyprofilowanym w „ośli grzbiet”. Kamienica numer 4 posiadała kiedyś ciekawe malowidło – historię legendy o czarciej łapie. Kamienica pod numerem 5 to dawna siedziba rajcy lubelskiego – Macieja Zessa. W XVII wieku budynek należał do rodziny Konopniców i wtedy otrzymał wspaniałą attykę, rozebraną wraz z Bramą Rybną.
Brama Rybna została nadbudowana nad ulicą Rybną, aby zamknąć arkadą ulicę wiodącą do placu, gdzie handlowano rybami i połączyła dwie kamienice. Pochodzącą z połowy XV wieku bramę przebudowano w okresie renesansu, lecz mimo to miała niejednolity charakter. Zburzona podczas działań wojennych, została ponownie zrekonstruowana w 1945 roku. Kamienicą łączącą się z bramą jest kamienica przy ulicy Grodzkiej 2.
W pierzei wschodniej (tzw. pierzei Lubomelskich) w kamienicy przy Rynku 6 odkryto fragmenty późnogotyckich obramień okiennych. Po 1630 roku budynek stał się własnością Chociszewskich stąd jej popularna nazwa kamienica Chociszewska. Kolejna, to kamienica Lubomelskich, znajdująca się pod numerem 8. Należała do rodziny Lubomelskich prawie od początku XVI wieku.
We wschodniej pierzei rynku, zwanej pierzeją Konopniców znajduje się kamienica numer 9 z około 1600 roku została przebudowana w stylu renesansowym, oprócz attyki ozdobiono ją trzema kutymi w kamieniu lwami – stąd jej nazwa „Pod Lwami”. Nieco dalej jest wspaniała kamienica z numerem 12 – to słynna kamienica Konopniców uważana za jeden z najpiękniejszych zabytków Lublina. Manierystyczna kamieniarka wskazuje na pochodzenie z warsztatów pińczowskich.
W zachodniej pierzei rynku, zwanej stroną Wieniawskiego pierwszym budynkiem jest gotycka kamienica z numerem 14. Następna kamienica, Rynek 16, była własnością Stanisława Mężyka, rajcy lubelskiego. Ze względu na dekorację zyskała nazwę kamienicy Muzyków, gdyż zdobi ją fryz z postaciami grajków. Poświęcona jest Janowi z Lublina, twórcy tabulatury organowej – największego w XVI wieku w Europie zbiorowi pieśni i tańców na organy. Na budynku znajduje się także medalion Henryka Wieniawskiego. Natomiast następna kamienica pod numerem 17, to kamienica Wieniawskich, która w latach 1834–1849 była własnością Tadeusza Wieniawskiego, doktora medycyny i chirurgii. Tutaj też przyszedł na świat w 1835 roku nasz wybitny skrzypek Henryk Wieniawski. Kolejna kamienica, nr 18, pierwotnie składała się z dwóch kamienic, które połączono, nadając jedną fasadę. W trakcie restauracji w 1965 roku odsłonięto fragmenty ceglanych, gotyckich murów, ale także wspaniale zachowany manierystyczny portal z początku XVII wieku. W czasie II wojny światowej zrujnowana podczas bombardowania. Kamienica została odbudowany po II wojnie światowej pod okiem inż. Jana Ogórkiewicza, a także została przyozdobiona dekoracją malarską wykonaną przez Helenę i Jana Cybisów.
Na rogu, przy ulicy Bramowej, stoi kamienica Rynek 20, zwana jest kamienicą Cukierników, z powodu dekoracji fryzu. Po spaleniu podczas wojny, odbudowano ją niemal w tym samym stylu. Teraz znajduje się tam m.in. kawiarnia „Czarcia Łapa”.
