Plac św. Marka w Wenecji

Gdzie się znajduje?

Wenecja to miasto położone na licznych bagnistych wyspach na Morzu Adriatyckim. Wokół Wenecji znajduje się Laguna Wenecka. Z tego względu jest to miasto kanałów – w większości transport odbywa się drogą wodną lub pieszo.
Połączenie z lądem
W XIX wieku wyspę połączono linią kolejową i drogą szybkiego ruchu. Turyści, jednak najczęściej przypływają tutaj statkami wycieczkowymi. Statki najczęściej cumują na nabrzeżu w pobliżu Placu św. Marka. I to właśnie ten plac jest z reguły pierwszym miejscem zwiedzanym w Wenecji. Później można pozwiedzać inne zabytki. Można również wynająć gondolę lub tramwaj wodny (vaporetto) i podziwiać Canal Grande.

Historia

Początkowo patronem Wenecji był święty Teodor, którego szczątki były przechowywane w Konstantynopolu, więc Wenecjanie stwierdzili, że chcą mieć patrona, który będzie czuwał nad miastem na miejscu. Aby się to spełniło się w IX wieku dwóch kupców o imionach Rusticus i Bonus, dotarło do Aleksandrii, by wykraść ciało św. Marka. Według historii Św. Marek Ewangelista zginął śmiercią męczeńską w Egipcie, gdzie głosił ewangelię i został pochowany w Aleksandrii, w której pełnił funkcję biskupa. Sprawa kradzieży relikwii do dziś jest owiana tajemnicą. Najbardziej znana teoria głosi, że aleksandryjscy strażnicy obwiniali tamtejszego króla o bezczeszczenie  zwłok św. Marka i sami pomogli weneckim kupcom w kradzieży. Natomiast z celnikami kupcy poradzili sobie ukrywając zwłoki pod wieprzowym mięsem, którego muzułmanie, zgodnie z zasadami ich religii, nie mogą dotykać.
Jednak jakkolwiek było naprawdę, ciało św. Marka znalazło się w Wenecji i został on wybrany na patrona miasta. W 832 roku wybudowano dla niego godne miejsce pochówku. Niestety, kościół ten wraz z przylegającym pałacem dożów w 976 roku uległ zniszczeniu w pożarze. Świątynię odbudowywano w latach 1063 – 1094 i nadano jej status bazyliki.  W tym czasie plac ograniczał się do niewielkiego obszaru znajdującego się w bezpośrednim sąsiedztwie bazyliki. Przez teren obecnego placu przepływał jeden z kanałów weneckich, dzieląc go na dwie części, z których jedną zajmował sad klasztoru św. Zachariasza. Pod koniec XII wieku plac został powiększony do obecnych rozmiarów. Przebudowa wiąże się ze spotkaniem papieża Aleksandra III z cesarzem Fryderykiem I Barbarossą.
Plac od samego początku był miejscem wielu ważnych wydarzeń i uroczystości. Od czasów doży Pietro II Orseolo obchodzono na nim uroczystość „zaślubin z morzem” podczas świąt Wniebowstąpienia.

Architektura obiektów

Bazylika św. Marka
Projekt bazyliki wzorowany był na konstantynopolitańskim Kościele Św. Apostołów. Doża Domenico Selvo panujący w latach budowy bazyliki nakazał każdej wyprawie powracającej z dalekich krajów przywozić dary, które posłużą do wystroju wnętrza. To zdecydowało o bardzo różnorodnym charakterze świątyni łączącym wiele stylów i wpływów w jej detalach. Kościół został zaprojektowany na planie krzyża greckiego, jednak kształt ten jest wręcz niemożliwy do rozpoznania z Placu św. Marka. Bazylika posiada pięć kopuł wzniesionych na linii ramion krzyża. Fasadę bazyliki stanowią dwa poziomy arkad. Wmurowano w nią kolumny sprowadzone z Ziemi Świętej i Syrii, a w półkolistych tympanonach znajdują się przepiękne mozaiki przedstawiające sceny biblijne. Nad głównym wejściem do bazyliki, przed środkową kopułą góruje pomnik św. Marka a poniżej jego symbol – lew. Górna część fasady to balkon zwany Loggia dei Cavalli, czyli Loża Koni. Jest to punkt widokowy, z którego można zobaczyć cały Plac Św. Marka i panoramę Wenecji. Wchodząc na górę można obejrzeć z bliska rzeźbę koni z brązu, której wykonanie datuje się na II wiek p.n.e. Została przywieziona przez cesarza Teodozjusza II z Grecji.
Wnętrze Bazyliki św. Marka zapiera dech w piersiach. Wrażenie już robi jej ogrom, a także mozaiki pokrywające ściany, posadzki i sklepienia kopuł. Z początku wykonywali je sprowadzeni artyści z Konstantynopola, jednak późniejsze mozaiki są już dziełami wielkich malarzy, między innymi  Tycjana, Tintoretto czy Veronese. Mozaiki w przedsionku przedstawiają sceny ze Starego Testamentu Biblii, zaś w głównej części Bazyliki – z Nowego, czyli życie Jezusa Chrystusa, Maryi Panny i Dwunastu Apostołów. Miłośnicy sztuki zapewne  dostrzegą wpływy Bizancjum – kolorowe kamyki oraz malarstwo miniatur. W prezbiterium pod baldachimem możemy zobaczyć najcenniejszy skarb świątyni – złoty ołtarz Pala d’Oro. Oprócz tego w Bazylice znajduje się wiele cennych przedmiotów zwożonych latami przez kupców i żeglarzy, które przechowywane są w skarbcu bazyliki, który położony jest po prawej stronie transpeptu – krótszej nawy przecinającej wszystkie nawy boczne .

Dzwonnica św. Marka
Campanile czyli dzwonnica bazyliki św. Marka góruje nie tylko nad placem, ale i całym miastem, stanowiąc jego symbol i jednocześnie najlepszy punkt widokowy w Wenecji. jest wysoka na 98,6 metrów. Ze szczytu (a można tam wejść za opłatą) widać całe miasto jak na dłoni.
Budowa wieży została rozpoczęta w IX wieku za panowania doży Pietra Tribuna, a ukończona w XII stuleciu przez dożę Vitale II Michiela. Między XII a XIV wiekiem dzwonnica była kilkakrotnie przebudowywana. Powodem do interwencji budowlanych były głównie pożary, niszczące jej drewniany szczyt, które wywoływały zwłaszcza pioruny.
W XVI wieku do wieży dobudowano komorę dzwonną, zwieńczoną urządzeniem przypominającym ruchomą platformę, z posągiem archanioła Gabriela, służącym jako wiatrowskaz.
Po uderzeniu pioruna w 1745 roku wzdłuż całej wysokości dzwonnicy powstała rozległa rysa. Uszkodzenia były głębokie, a konstrukcja budowli została poważnie naruszona. W 1902 roku dzwonnica zawaliła się. Pozostał po niej stos gruzu, nad którym unosiła się ogromna chmura pyłu. Podjęto decyzję o odbudowie dzwonnicy dokładnie w takim kształcie, jak przed zawaleniem się i w 1912 roku, w święto patrona bazyliki, gotową dzwonnicę oddano do użytku.

Prokuracja Stara (Procuratie Vecchie) i Prokuracja Nowa (Procuratie Nuove) to dwa imponujące budynki usytuowane wzdłuż Placu św. Marka, po lewej i prawej stronie od bazyliki.
Prokuracja Stara została wzniesiona w XII wieku. Znajdowały się w niej apartamenty prokuratów – najważniejszych po doży urzędników Republiki Weneckiej. Po 1500 roku znacznie powiększono budynek Prokuracji i przebudowano według stylu renesansowego. Obecnie budowla składa się z parteru i dwóch pięter. Na poziomie parteru znajdują się przejścia, przez które można się dostać na ulice miasta.
Prokuracja Nowa powstawała na przełomie XVI i XVII wieku. Leży po przeciwnej stronie Placu św. Marka. Pierwotnie służyła za siedzibę urzędów prokuratorskich, a w czasach Napoleona Bonaparte  przebywał tam gubernator.  Po zjednoczeniu Włoch w budynku Nowej Prokuracji znajdowała się rezydencja królów. Obecnie są tam apartamenty prezydenckie. Kompleksy obu Prokuracji są połączone przez Ala Napoleonica, budowlę wzniesioną na polecenie Napoleona. Dziś znajdują się tam muzea.

Muzeum Correr
Można tu obejrzeć kolekcję dzieł sztuki zgromadzoną przez XIX wiecznego opata weneckiego Teodoro Correr. Najważniejszymi eksponatami są prace rzeźbiarza z czasów klasycyzmu Antonio Canovy. Jeden bilet wstępu uprawnia do zwiedzenia  Museo Correr (ze zbiorami dotyczącymi historii Wenecji, są to kolekcje monet, map, broni, starodruków), Quadreria (z kolekcją obrazów szkoły weneckiej od XIII do końca XV wieku) i Museo Archeologoco (z kolekcją starożytnych rzeźb greckich i rzymskich). Jednakże, wszystko trzeba zaliczyć w ciągu jednego dnia.

Wieża Zegarowa (Torre dell’Orologio) to renesansowa budowla zaprojektowana przez Mauro Codussiego. Powstawała w latach 1496 – 1499 po lewej stronie Placu, obok budynku Starej Prokuracji. Składa się z trzech kondygnacji. Na pierwszym piętrze znajduje się wielka, zdobna złoceniami tarcza zegarowa wskazująca godziny, fazy księżyca i znaki zodiaku czyli kalendarz słoneczny. Zegar został zaprojektowany i wykonany przez zegarmistrza Gian Carlo Rainieri w 1499 roku. Nad tarczą zegara, na drugim piętrze widzimy figurę Matki Boskiej z Dzieciątkiem wykonaną z brązu. Po jej lewej i prawej stronie są dwa okienka pokazujące aktualną godzinę. W dniu święta Trzech Króli i  Wniebowstąpienia Pańskiego o pełnych godzinach z lewego okienka wychodzi anioł wraz z orszakiem mędrców. Klękają oni przed Maryją i znikają w prawym okienku. Na trzecim piętrze znajduje się skrzydlaty lew z księgą, symbol św. Marka. Stoi on na ciemnoniebieskim tle ze złotymi gwiazdami. Nad nim, na szczycie wieży zobaczymy dwie figury z brązu przedstawiające pasterzy zwanych Maurami Weneckimi. Uderzają oni kijami w wielki dzwon wybijając godziny, jednak jeden z nich, starszy uderza dwie minuty przed pełną godziną, co symbolizuje czas miniony. Drugi, młody, uderza dwie minuty po czasie, co symbolizuje przyszłość. Wieża zegarowa jest znanym punktem widokowym Wenecji. Rozpościera się z niej przepiękna panorama. 

Pałac Dożów (Palazzo Ducale) to gotycka siedziba władców i rządu Wenecji. Początkowo budowla miała charakter obronny. Powstała na miejscu bizantyjskiego zamku w 814 roku. Zniszczył ją pożar wywołany podczas powstania przeciwko doży w 976. Odbudowana w XI wieku, była wielokrotnie rozbudowywana i przebudowywana. Doża Sebastiano Ziani wprowadził wiele radykalnych zmian. Zmienił układ funkcjonalny pałacu Dożów m.in. polecił zbudować osobny budynek tzw. Starej Prokuracji przy placu św. Marka, do którego przeprowadzono wyższych rangą urzędników.
W 1340 roku wzdłuż wybrzeża rozpoczęto dobudowę gmachu Wielkiej Rady (Maggior Consiglio). Uroczyste poświęcenie odbyło się w 1419, a trzy lata później rozpoczęły się prace nad przedłużeniem budynku w głąb Piazzetty. Nowy budynek uzyskał fasadę z dwukondygnacyjnymi, ażurowymi arkadami.
Główne wejście do pałacu Porta della Carta znajduje się przy budynku bazyliki św. Marka. Prace nad jego budową doża Francesco Foscari powierzył Bartolomeowi i Giovanniemu Buonom w 1438 r. Prace ukończono w 1442 w gotyckim stylu flamboyant. Nad wejściem umieszczono postać doży klęczącego przed lwem.
Pałac Dożów to trzykondygnacyjny budynek obejmujący z trzech stron wewnętrzny, renesansowy dziedziniec (dziedziniec zamyka bazylika św. Marka). Od strony nadbrzeża i Piazzetty na parterze i I piętrze posiada arkadowe loggie. Ściana II piętra jest ozdobiona płytami dwukolorowego kamienia. W środkowej części elewacji, pomiędzy oknami, umieszczono płaskorzeźby nawiązujące do wystroju architektonicznego Porta della Carta. Całość wieńczy ażurowa attyka.

Libreria Sansoviniana jest siedzibą biblioteki narodowej Biblioteca Nationale Marciana. Dzieło Jacopa Sansovina ukończone w 1591 r. Część pomieszczeń została udostępniona zwiedzającym. Można w nich zobaczyć pomieszczenia ozdobione stiukami i freskami takich mistrzów jak: Andrea Palladio, Jacopo Tintoretto, Paolo Veronese a nawet Tycjana. Do budynku Libreria Sansoviniana, od strony wybrzeża, przylega gmach mennicy Zecca, zaprojektowany także przez Sansovina. Budynek został zbudowany w połowie XVI wieku, na miejscu poprzedniej mennicy – Wenecjanie bili własne monety.