Pałac w Wilanowie w Warszawie

Gdzie się znajduje?

Warszawa to stolica Polski i zapewne jest znana każdemu Polakowi. Dojazd też nie stanowi problemu, bo jak to się mówi „Wszystkie drogi prowadzą do …” do stolicy. Zarówno samochodem, autobusem, koleją czy nawet samolotem.
Dojazd/dojście
Pałac znajduje się na terenie Wilanowa w odległości ok. 10 km od centrum Warszawy, na końcu historycznego Traktu Królewskiego prowadzącego od Starego Miasta z Zamkiem Królewskim do rezydencji wilanowskiej.
Jeśli udamy się tam samochodem, to w pobliżu są płatne, niestrzeżone parkingi: wzdłuż ul. Cendrowskiego oraz przy Stanisława Kostki Potockiego 6A, wjazd od ul. Vogla – czynne codziennie całą dobę.
Do Wilanowa można dojechać liniami autobusowymi komunikacji publicznej nr: 116, 130, 131, 139, 163, 164, 180, 200, 251, 264, 317, 339, 379, 519, E-2. 

Historia

Początkowo, w latach 1677–1680 była to typowa podmiejska rezydencja magnacka, w kształcie dworu polskiego z alkierzami. Projekt rozbudowy i dekoracji powierzono prawdopodobnie Tylmanowi z Gameren. Kierownictwo robót objął Augustyn Locci. W latach 1692–1696 centralna część pałacu otrzymała drugie piętro, a wieże pałacowe zwieńczono miedzianymi hełmami. W kształcie z 1696 reprezentuje charakterystyczny typ barokowej rezydencji podmiejskiej entre cour et jardin. W latach 1720–1728 dobudowano skrzydła boczne (autor projektu: Giovanni Spazzio – główny architekt Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej).
Po śmierci Sobieskiego (1696) pałac, zgodnie z układem podpisanym w 1699 przez trzech jego synów, stał się sukcesją Aleksandra i Konstantego. W 1720 Konstanty Sobieski sprzedał pałac Elżbiecie Sieniawskiej, która w kolejnych latach rozbudowała pałac, m.in. dodając skrzydła boczne. Prace na jej zlecenie prowadził Józef Fontana. Po śmierci Elżbiety w 1729 r. dziedziczką została jej córka, Maria Zofia Denhoffowa, późniejsza żona wojewody ruskiego, księcia Augusta Aleksandra Czartoryskiego. Ta oddała pałac w dożywotnią dzierżawę (tj. do 1733) następcy Jana III, królowi Augustowi II Mocnemu. Kolejną dziedziczką została ich córka, Izabela Lubomirska, i działając szeroko na polu artystycznym wzbogaciła pałac o wiele dzieł sztuki oraz wzniosła na terenie dziedzińca nowe budowle.
W 1799 r. właścicielem został jej zięć, Stanisław Kostka Potocki. Z jego inicjatywy w 1805 w części pałacu powstało jedno z pierwszych publicznych muzeów w Polsce. Obok prezentacji bogatych zbiorów sztuki europejskiej i dalekowschodniej, część centralną pałacu poświęcono pamięci Jana III i wspaniałej przeszłości narodowej. W 1836 na terenie przedpałacowym Aleksander Stanisław Potocki wzniósł mauzoleum upamiętniające jego rodziców, zaprojektowane przez Henryka Marconiego.
W 1892 pałac przeszedł do rąk Ksawerego Branickiego i pozostał w rodzie do 1945 r. Ostatnim właścicielem był Adam Branicki.
14 maja 1926, w trakcie przewrotu majowego, Stanisław Wojciechowski podpisał w pałacu rezygnację ze stanowiska Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Podczas II wojny światowej Niemcy i Węgrzy zagrabili ok. 80% wyposażenia wnętrz pałacu, zniszczono także ogród pałacowy.
Przejęty po ostatniej wojnie na własność państwa, po gruntownych pracach konserwatorskich i rewaloryzacyjnych oraz rewindykacji znacznej części zbiorów wywiezionych przez Niemców, został udostępniony publiczności w 1962 roku.
Od 1995 pałacem i zespołem pałacowo-parkowym zarządza Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie (do 2013 noszące nazwę Muzeum Pałac w Wilanowie). W 2004 przeprowadzono renowację dzięki pomocy norweskiego wkładu finansowego w stowarzyszenie EEAGrants.

Architektura  i wystrój pałacu

Architektura pałacu w Wilanowie o jednopiętrowej elewacji skrzydeł z półkolumnami i pilastrami, łączy sztukę budownictwa europejskiego z tradycjami staropolskiego dworu. Apartamenty królewskie mieszczące się w części centralnej, utrzymane są w stylu barokowym. Wnętrza w skrzydle południowym prezentują styl wieku XVIII. Skrzydło północne urządzone zostało w XIX wieku przez Potockich, ówczesnych właścicieli wilanowskich posiadłości. Piętro przeznaczono na Galerię Portretu Polskiego od XVI do XIX wieku. Na płótnach artyści utrwalili między innymi wizerunki monarchów, przedstawicieli wielkich rodów magnackich, wybitnych ludzi kultury i postaci zasłużonych dla kraju. Wystrój sztukatorski i malarski pałacu jest dziełem takich twórców jak Józef Szymon Bellotti, Jerzy Siemiginowski-Eleuter, Michelangelo Palloni, Claude Callot, Jan Reisner (obraz plafonowy Jutrzenka w Gabinecie Zwierciadlanym), Johann Samuel Mock (obrazy Augusta II Mocnego w Gabinecie Holenderskim). Dekoracje w tarczach elewacji wykonał Francesco Fumo. Ornamentyka regencyjna (lata 20. i 30. XVIII w.) jest dziełem Pietro Innocente Comperetiego. Autorem rzeźby gabinetowej jest pochodzący z płd.-wsch. Polski (Puławy) z rodziny rzeźbiarzy działających dla Lubomirskich – Eliasz Hofmann.
Apartamenty królewskie, z racji czasu powstania, charakteryzują się wyraźnym wpływem stylu barokowego. Wiąże się on ściśle z dziwnością i przepychem – czyli, delikatnie rzecz ujmując, z lekkim bałaganem. Wnętrza jednak, mimo wyraźnego natłoku elementów wystroju, nie odstraszają, a właśnie przyciągają kuriozalnymi połączeniami barw, faktur i kształtów. Kunsztownie zdobione meble, ręcznie malowane kominki, chińska porcelana czy grube, ciężkie zasłony wykonane z drogich materiałów oferują namiastkę królewskiego luksusu w zamian za chwilę kontemplacji.
Apartamenty królewskie umieszczone są w centralnej części pałacu. Dominuje w nich złoto i purpura – czyli barwy kojarzące się bezpośrednio z władzą. Na szczególną uwagę zasługują widoczne pod sufitami płaskorzeźby i malowidła plafonowe, będące najprawdopodobniej jednym z najcenniejszych dobytków barokowych w Polsce. Dzięki nim wnętrza tętnią życiem, historią i mistycyzmem, który sprawia, że przemierzanie kolejnych pałacowych korytarzy nabiera innego znaczenia. Ma się wręcz wrażenie, że odbywa się nieplanowaną podróż w czasie. 
Wspomniane wcześniej malowidła plafonowe koncentrują się w czterech pomieszczeniach królewskich apartamentów. Podziwiane oddzielnie zniewalają, ale na szczególną uwagę zasługuje fakt, iż stanowią one część jednego cyklu, którego motywem przewodnim są cztery pory roku. Na suficie w sieni królowej przedstawiona jest jesień, zaś w sypialni – wiosna. Z kolei w pokojach króla sufit zdobi malowidło prezentujące zimę i lato. Autorem tych fascynujących malowideł był polski artysta Jerzy Eleuter Szymonowicz-Siemiginowski.
Ważnym pomieszczeniem jest również Wielka Sień. Za czasów panowania króla Jana III pełniła ona rolę jadalni, w której zwykli gromadzić się biesiadnicy. Elementem centralnym była rzeźba konna samego króla, powstała na cześć zwycięskiej bitwy pod Wiedniem. Choć aktualnie wystrój nieco odbiega od tego sprzed lat, rzeźba zachowała się w stanie nienaruszonym. Ze względów logistycznych została jednak przeniesiona. Aktualnie zwiedzający mogą oglądać ją tuż przy wejściu do muzeum.
Ponadto na użytek zwiedzających udostępnione są inne pomieszczenia – Sala Biała, Biblioteka Króla, Salon Malinowy czy Sień Dolna. Każdy z tych pokoi ma coś innego do zaoferowania. Dla przykładu Sala Biała jest miejscem, w którym zgromadzone są portrety doczesnych właścicieli posiadłości. W zbiorach znajduje się chociażby malowidło przedstawiające samego Stanisława Kostkę Potockiego na koniu, będące jedną z cenniejszych dostępnych pozycji. Do plejady prezentowanych na płótnie osobistości zalicza się również sam król Jan III Sobieski i jego synowie.
Wchodząc na pałacowe tereny, zwiedzający widzi na prawo od bramy głównej, klasycystyczne budynki tak zwanej starej kuchni i kordegardy wzniesionej w latach 1775-1776 przez Zuga. Za nimi stajnie zbudowane w latach 1848-1850 przez Lanciego.
Otoczenie pałacu stanowi dwupoziomowy zróżnicowany stylowo ogród. Przypałacowy park ma charakter francuskiego parku geometrycznego z XVII i XVIII wieku, część parku nad stawem utrzymana jest w angielskim krajobrazowym charakterze. Ozdobę stanowią rzeźby, fontanny i mała architektura parkowa.