Pałac w Wersalu

Gdzie się znajduje?

Wersal jest położony zaledwie ok. 20 km od centrum Paryża. Więc dojazd musimy zaplanować ze stolicy Francji.
Dojazd/dojście
Jest kilka możliwości dojazdu z Paryża do Wersalu. Najbliżej pałacu znajduje się stacja kolejki podmiejskiej RER C (Gare de Versailles Château Rive Gauche), a nieco dalej znajduje się stacja kolejowa Versailles – Rive Droite. Pierwsza stacja jest skomunikowana z liniami metra w Paryżu, a na drugą dojedziemy pociągiem z dworca Saint-Lazare w stolicy Francji. Z okolic Wieży Eiffla kursuje także autobus Versailles Express. Na dojazd z centrum Paryża do Wersalu trzeba przeznaczyć około godziny (z dotarciem pod bramę pałacu).

Historia

Według części źródeł jedną z motywacji, dla których Ludwik XIV zdecydował się na tak kosztowną inwestycję, jak Wersal była kobieta, jednak jest to stwierdzenie na wyrost. Mowa tutaj o pannie de La Valliére, z którą w okolicy, w której później powstał pałac spędzał czas. Znajdował się tam już co prawda zbudowany z cegieł mały zamek, pałacyk myśliwski, wzniesiony jeszcze za panowania Ludwika XIII, do którego Ludwik XIV przyjeżdżał od 1664 roku ze wspomniana panną de La Valliére, jednakże zapewniał on ówczesnemu królowi Francji zdecydowanie za mało miejsca. Plan budowy Wersalu prawdopodobnie zrodził się w głowie króla w latach 60. XVII wieku, przy czym oprócz pełnienia funkcji rekreacyjnej pałac miał także być w stanie pełnić rolę ośrodka władzy. Zamierzenia budowy Wersalu nie sprowadzały się jednak tylko i wyłącznie do powstania nowego pałacu. Jeszcze w 1671 roku, 22 maja, wydany został w Dunkierce dekret na mocy którego osoby zamierzające budować się w Wersalu miały uzyskać do tego stosowne tereny. W planach był nie tylko pałac, ale w zasadzie całe miasto. Przy tworzeniu planów wersalu uczestniczył słynny francuski architekt Louis Le Vau, który został później zastąpiony przez Julesa Hardouina-Mansarta, w roku 1670 Le Vau bowiem zmarł.
Za budowę ogrodów odpowiadać miał André Le Nôtre. Zakładanie ich zaczęło się w 1662 roku. Aby zrealizować zamysły Ludwika XIV na teren przyszłych ogrodów przesadzono 25 000 drzew. W latach 1668-1671 Le Vau wybudował w okolicy pałacyku myśliwskiego kilka budynków, w których mogli przebywać król i Rada.
W latach 70. i 80. do budowy Wersalu zaprzęgnięto tysiące pracowników różnych profesji. Byli to murarze, kamieniarze, kowale, hydraulicy, cieśle, szklarze i stolarze.
Ludwik XIV w planowaniu przyszłej budowli przedkładał estetykę nad praktyczność. Nie żałował przy tym pieniędzy na budowę, pomimo sugestii ze strony chociażby ministra Jeana-Baptiste Colberta, według którego fundusze te powinno się przeznaczyć chociażby na dokończenie budowy Luwru. Sam Colbert uważał, że pałac przysłuży się nie tyle chwale króla, ile jego bieżącym przyjemnościom i rozrywkom. Instrukcje co do projektu pałacu, jak i fundusze król przekazywał nawet w trakcie działań wojennych. Nawet w późniejszych latach pomimo działań wojennych (klęska pod Ramilles, wojna hiszpańska) na terenie Wersalu prowadzone były prace mające na celu ten kompleks jeszcze ulepszyć. Po raz pierwszy Ludwik XIV wprowadził się do pałacu w Wersalu 6 maja 1682 roku, przenosząc tam stopniowo dwór królewski. To najważniejsza w tym kontekście data. Kompleks nie był on jeszcze wtedy ostatecznie ukończony. Przy pracach wykończeniowych zatrudnionych było nadal około 36 000 ludzi oraz 6000 koni. Wiele z prac wykończeniowych dotyczyło ogrodów. Aby możliwe stało się ich stworzenie w formie tak okazałej ogrodów potrzebne było przede wszystkim doprowadzenie odpowiedniej ilości wody. Plan na rozwiązanie tego problemu był następujący: zgodnie z sugestią osób z Akademii Nauk zmieniono bieg Clagny, co pozwoliło na utworzenie „wielkiego kanału”. Same ogrody w 1682 roku zaczęły już nabierać realnych kształtów.

Architektura  i wystrój pałacu

Pałac w Wersalu (château de Versailles) jest jedną z najznakomitszych budowli baroku klasycznego i stanowił inspirację dla architektów i artystów późniejszych lat.
Przed pałacem znajduje się liczący prawie 6 ha półkolisty plac (Place d’Armes), który zaprojektowano z myślą o rewiach wojskowych. Plac ma podstawę 350 m oraz szerokość 220 m i stanowi unikatowy przykład planu promienistego. Na placu d’Armes zbiegają się trzy szerokie aleje (o szerokości 93,60 m, 78 m, 70 m): Avenue de Saint-Cloud, Avenue de Paris, Avenue de Sceaux.
Pałac posiada trzy dziedzińce: Cour des Ministres (Dziedziniec Ministrów), Cour Royale (Dziedziniec Królewski) z konnym posągiem Ludwika XIV i Cour de Marbre (Dziedziniec Marmurowy) z częścią zabudowań stanowiących część zameczku myśliwskiego Ludwika XIII z białego kamienia i czerwonej cegły. Najsłynniejsza wśród pałacowych fasad ma 560 m długości i wychodzi na pięknie rozplanowany ogród. Wysunięta część środkowa pałacu jest dziełem Le Vau, natomiast dwa cofnięte skrzydła powstały według Hardouin-Mansarta. Pałac składa się z dwóch kondygnacji, dolnej zakończonej łukami i górnej z pasem filarów, pilastrów i wysokich okien. Całość wieńczy balustradowa attyka, w której znajdowały się mieszkania członków ogromnego dworu królewskiego. Król i książęta zamieszkiwali część środkową i skrzydła pałacu.
Z Cour Royale poprzez Skrzydło Ludwika XIV, dochodzi się do wnętrza pałacu, gdzie mieści się Muzeum Historyczne, którego jedenaście komnat prezentuje epokę Ludwika XIII i Ludwika XIV.
Z Muzeum można przejść do Opery zaprojektowanej przez Gabriela w 1770 r. z okazji zaślubin Ludwika XVI z Marią Antoniną. Sala jest udekorowana rzeźbionymi w drzewie i pozłacanymi ornamentami na błękitnym tle.
Na piętrze pałacu znajduje się Kaplica Królewska zbudowana w latach 1698–1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami.
Na tym samym piętrze mieści się sześć wielkich komnat Grand Appartement – gdzie władca przyjmował swych dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem. Są też apartamenty królowej Marii Antoniny.
Najświetniejszym pomieszczeniem pałacu jest Galeria Zwierciadlana, do której wchodzi się przez Salon Wojny. Galeria zbudowana pod nadzorem Hardouina-Mansarta ma 74 m długości i 10 m szerokości. Jej sklepienie zdobią malowidła Le Bruna, przedstawiające wielkie francuskie zwycięstwa. Galeria zawdzięcza swą sławę siedemnastu ogromnym oknom wychodzącym na park i odbijającym się w takiej samej liczbie luster na przeciwległej ścianie.
Ogród wersalski
Park wersalski zajmuje obszar o powierzchni 800 ha. Znajduje się w nim ogród zaprojektowany przez André Le Nôtre’a o powierzchni 250 akrów, który jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie rozplanowanie i dekoracje. Został zaprojektowany jako dopełnienie pałacu.
W północnej części parku znajdują się pałacyki Grand Trianon, Petit Trianon, kolejne ogrody oraz Hameau de la Reine, czyli mała ferma wybudowana dla królowej Marii Antoniny. W południowej części parku położona jest domena La Lanterne, użytkowana w piątej republice przez francuskich premierów, od 2007 pełniąca funkcję rezydencji pomocniczej prezydentów Francji.
Ogród powstał na planie geometrycznym, jednak nie można mówić o jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie Latony znajduje się arcydzieło Mary’ego ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą. Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa aleja Tapis-Vert (zielonych dywanów), która prowadzi do basenu solarnego bóstwa – Apollina. Rydwan ciągnięty przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś trytony dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Jean-Baptiste Tuby’ego stanowi niejako symbol okresu największej świetności Wersalu.
Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, który w połowie przecina mały kanał. Basen Apollina na rysunku z 1887 W 1672 r. w parku funkcjonowało około 1000 efektów wodnych. Natomiast po roku 1682, kiedy rozpoczęła pracę stacja pomp, zasilająca ogrody wodą z Sekwany – ponad 2400 efektów (do dziś przetrwało około 600). W okresie świetności, w czasie trzygodzinnego pokazu, zużycie wody zasilającej fontanny w parku sięgało 6300 m³ na godzinę. W okresie „zwykłego funkcjonowania” zużycie spadało do 1100 m³ (tylko dla fontann widocznych z okien pałacu od 8 rano do 8 wieczór).
W dniu 26 grudnia 1999 r. gwałtowna burza powaliła 18 500 drzew w parku wersalskim. W celu odtworzenia stanu poprzedniego zorganizowano finansowaną częściowo przez osoby prywatne akcję „10 000 drzew dla Wersalu”, w ramach której na nowo zostanie obsadzana lipami między innymi „gwiazda królewska” (l’Étoile Royale) na końcu Wielkiego Kanału.