Pałac Charlottenburg w Berlinie

Gdzie się znajduje?

Berlin to obecna stolica Niemiec. Po 2. wojnie światowej i Niemcy były podzielone na część zachodnią i wschodnią, a Berlin, mimo że należał do wschodnich Niemiec, to jego zachodnia część była wydzielona i należała do RFN-u
Dojazd/dojście
Pałac Charlottenburg jest położony w zachodniej części Berlina. Dojechać tam można autobusem M45, 109 (Luisenplatz/Schloss Charlottenburg) lub 309 (Schloss
Charlottenburg). Autobus M45 rusza spod Dworca Zoologischer Garten, a na 309 można przesiąść się na stacji metra U2 Sophie-Charlotte-Platz. Jeśli jedziemy metrem, to linią S41, S42 lub U7 – wysiadamy na stacji Jungfernheide. Ze stacji do pałacu jest około 15 minut spacerem.

Historia

W roku 1695 na terenach położonych w zakolu Sprewy nieopodal miejscowości Lutzow, na północny zachód od Berlina, rozpoczęto budowę letniej rezydencji Hohenzollernów. Barokowa budowla, wznoszona według projektu niderlandzkiego architekta Johanna A. Neringa, była prezentem elektora Brandenburgii, margrabiego Fryderyka III Hohenzollerna dla jego żony Zofii Charlotty. Budowę centralnej części założenia (tzw. Stary Pałac lub Stary Zamek) ukończono w 1699, natomiast prace nad kopułą trwały do 1712. Przebywając z wizytą u swojej kuzynki, księżnej Orleańskiej, Zofia Charlotta zapoznała się z „francuskim” stylem urządzania ogrodów, którego przedstawicielem był Le Nôtre. Zachwycona nową modą, w 1697 zleciła jego uczniowi, Siméonowi Godeau, zadanie zaaranżowania w tym stylu parku pałacowego w Charlottenburgu.
Gdy w 1701 elektor przybrał tytuł króla Prus jako Fryderyk I, nowa rezydencja okazała się zbyt skromna dla królewskiego dworu. Pod kierunkiem szwedzkiego architekta Johanna F. E. von Göthe przeprowadzono w latach 1701-1713 jej rozbudowę. Nawiązując do wzorów wersalskich, do głównego korpusu dostawiono od frontu dwa prostopadłe skrzydła, tworząc w ten sposób dziedziniec honorowy. Natomiast w 1709 dobudowano po lewej stronie skrzydło tzw. Nowej Oranżerii. Zofia Charlotta zmarła w 1705 w wieku zaledwie 37 lat. Pragnąc uczcić jej pamięć Fryderyk nazwał swą rezydencję „Charlottenburgiem”.
Po śmierci Fryderyka I dalsze prace przy obiekcie zostały wstrzymane. Jego następca Fryderyk Wilhelm I swe zainteresowania skupiał na gospodarce i sztuce wojennej, a nie na architekturze; dopiero jego syn, a wnuk Fryderyka I, Fryderyk II Wielki – intelektualista, miłośnik sztuki, literatury i filozofii, po wstąpieniu na tron pruski zlecił rozbudowę Charlottenburga. W latach 1740-1746 pod kierunkiem Georga W. von Knobelsdorffa powstał tzw. Nowy Pałac, usytuowany symetrycznie względem skrzydła Nowej Oranżerii, utrzymany już w stylu rokoko.
Bratanek i następca Fryderyka Wielkiego, Fryderyk Wilhelm II kontynuował rozbudowę zespołu. Kazał m.in. wyposażyć część pomieszczeń w ogrzewanie, by można było mieszkać w nich również w zimie. Na jego polecenie Carl Gotthard Langhans wzniósł przed pałacem tzw. Małą Oranżerię, w przedłużeniu Nowej Oranżerii – teatr, zwany dziś Teatrem Langhansa, a w parku nad Sprewą gustowny, klasycystyczny Belweder (1788-1790).
Po śmierci królowej Luizy w 1810 jej mąż, kolejny władca Prus Fryderyk Wilhelm III postanowił wznieść jej mauzoleum w ukochanym przez nią Charlottenburgu. Pierwotny budynek zbudowany został wg projektu Karla F. Schinkla. Ten sam architekt zaprojektował wzniesiony w 1825 letni dom dla Fryderyka Wilhelma III u skraju Nowego Pałacu – tzw. dziś Pawilon Schinkla. Również na początku XIX w. część ogrodów pałacowych przekształcono w park w stylu angielskim.
Charlottenburg służył królom Prus do śmierci Fryderyka Wilhelma IV w 1861. Później opustoszały pałac znacjonalizowano. 9 listopada 1918 w jego salach proklamowano powstanie Republiki Weimarskiej. Podczas II wojny światowej zarówno zabudowania jak i park znacznie ucierpiały na skutek bombardowań. Odbudowę zakończono dopiero w 1966, natomiast pieczołowita rekonstrukcja poszczególnych komnat trwała do początków XXI wieku. Obecnie znaczna część budowli przeznaczona jest na cele muzealne. Do zwiedzania udostępnione są Stary i Nowy Pałac, Pawilon Schinkla, Belweder i Mauzoleum Królowej Luizy.

Co możemy zwiedzić w kompleksie Charlottenburg

Cały kompleks składa się aż z 5 obiektów możliwych do zwiedzenia. Najważniejszymi atrakcjami są Stary Pałac oraz Nowe Skrzydło w Pałacu Charlottenburg (obie części zwiedzamy niezależnie) oraz stojący tuż obok pałacyk nazywany Nowym Pawilonem.
Oprócz nich do odwiedzenia możliwe są jeszcze dwa budynki znajdujące się na terenie ogrodów. Są to Belweder (dawny dom herbaciany, dziś muzeum porcelany) oraz Mauzoleum rodu Hohenzollernów. Wszystkie obiekty zwiedzamy samodzielnie i bez przewodnika. Wejście na teren pałacowych ogrodów jest darmowe. Pozostałe atrakcje są biletowane. Można wykupić bilet tylko na jeden z tych obiektów, ale też bilety łączone. Żeby na spokojnie odwiedzić wszystkie obiekty i bez pośpiechu pospacerować po ogrodzie powinniśmy na wizytę zaplanować przynajmniej pięć godzin. Kompleks jest naprawdę spory, a w obu częściach pałacu do zobaczenia jest kilkadziesiąt apartamentów i sal. W pałacu dostępny jest darmowy przewodnik audio w języku polskim.
Stary Pałac (Altes Schloss)
Najstarszą, centralną częścią kompleksu jest barokowy Stary Pałac, który charakteryzuje się wysoką wieżą zwieńczoną kopułą oraz zamkniętym z trzech stron dziedzińcem. Na dziedzińcu ustawiona jest rzeźba konną z brązu przedstawiająca elektora Brandenburgii Fryderyka Wilhelma (1620-1688). Na szczycie kopuły umieszczona jest złota statua bogini Fortuny.
Podczas zwiedzania wnętrz Starego Pałacu przejdziemy przez ponad 20 sal i apartamentów. Wśród nich zobaczymy m.in.:

• pełen przepychu Gabinet z Porcelaną, który ozdabia 2700 porcelanowych naczyń oraz innych obiektów,
• bogato zdobioną kaplicę, co jest pewnym ewenementem, ponieważ kościoły ewangelickie kojarzą się raczej z prostotą niż z barokowym przepychem,
• Salę Przodków z wywieszonymi portretami pruskich władców, namalowanych w XVIII i XIX wieku,
• salę audiencyjną królowej, w której znajdziemy dwa polskie akcenty – na jednym z obrazów obok Fryderyka stoi polski król Stanisław Leszczyński, a inny przedstawia spotkanie trzech królów: Augusta II Mocnego, Fryderyka I Pruskiego oraz Fryderyka IV Oldenburga z Danii,
• monumentalną salę audiencyjną króla, z wykonanymi w Brukseli gobelinami przedstawiającymi sceny z życia Rzymian i Greków,
• na pierwszym piętrze poznamy dzieje dynastii Hohenzollernów.

Nowe Skrzydło (Neuer Flügel)
W roku 1740 Fryderyk Wielki wstąpił na tron i niemal od razu zlecił Georgowi Wenzeslaus von Knobelsdorffowi dobudowanie nowego skrzydła do istniejącego Pałacu Charlottenburg. Nowy władca nie szczędził środków – miała być to jego pierwsza oficjalna rezydencja. Podobnie jak w przypadku Starego Pałacu, tak i tu pomieszczenia są pełne przepychu, ale charakteryzuje je rokokowy styl. Za największe skarby tej części pałacu uchodzą dwie bogato zdobione sale bankietowe.
Służąca za jadalnię Biała Sala od razu przyciąga wzrok mnogością ornamentów, choć niestety jej wygląd różni się od tego przedwojennego – przede wszystkim brakuje malowidła sufitowego przedstawiającego scenę wesela Peleusa i Tetydy. Zdjęcie sali w oryginalnym wyglądzie z 1910 roku zobaczymy na jednej z tablic.
Druga z sal bankietowych, długa na 42 metry Złota Galeria, uważana jest za jeden z najpiękniejszych przykładów rokoko w Europie. Wijące się ornamenty ozdabiają zarówno ściany, jak i sufit.
Część apartamentów wyróżnia się klasycystycznym wystrojem. 
Nowy Pawilon (Neuer Pavillon)
Stojący tuż obok głównego pałacu Nowy Pawilon na pierwszy rzut oka nie imponuje rozmiarem, choć sympatyków architektury włoskiej na pewno urzeknie jego willowy styl. Ten charakterystyczny budynek wzniesiono na zlecenie króla Fryderyka Wilhelma III w latach 1824-1825. Pałac miał służyć władcy jako miejsce odpoczynku oraz ucieczki od trudów dworskiego życia. Za projekt bryły budynku oraz wnętrz odpowiadał jeden z najbardziej znanych berlińskich architektów, Karl Friedrich Schinkel, który wprowadził do Prus klasycystyczną architekturę. Do zwiedzenia jest około 20 pomieszczeń. W Nowym Pawilonie (nazywanym też Pawilonem Schinkla) zobaczymy:

• odbudowane apartamenty na parterze, które zaprojektował Schinkel,
• ścienne malowidła w stylu pompejańskim dekorujące westybul,
• kolekcję obrazów oraz obiektów codziennego użytku (m.in. krzesła, meble) autorstwa Schinkla,
• kolekcję obrazów Eduarda Gaertnera, w tym trzyczęściowe malowidło przedstawiające panoramę Kremla oraz pejzaże Paryża i Berlina,
• obrazy pędzla Caspara Davida Friedricha.
• romantyczne obrazy pędzla Carla Blechena,
• grupę obrazów przedstawiających dawny Berlin – w tym ulicę Unter den Linden,
• obrazy nawiązujące do historii Zakonu Krzyżackiego – na jednej z nich przedstawiono szturm Polaków na zamek w Malborku, a na innej założenie Torunia,
• rzeźby autorstwa Christiana Daniela Raucha.

Mauzoleum rodu Hohenzollernów (Mausoleum im Schlossgarten)
Po przedwczesnej śmierci ukochanej żony Luizy Pruskiej w 1810 roku król Fryderyk Wilhelm III zlecił budowę okazałego mauzoleum w pałacowym ogrodzie, w którym mógłby pochować swoją ukochaną. Luiza w Pałacu Charlottenburg spędziła ostatni rok życia i pozostawiła po sobie klasycystyczny wystrój w części apartamentów. Projekt mauzoleum powierzono urodzonemu we Wrocławiu Heinrichowi Gentzowi, a ten ze wsparciem wspomnianego wcześniej Karola Friedricha Schinkla wzniósł klasycystyczną budowlę z piaskowca w formie świątyni doryckiej.Po śmierci Fryderyka Wilhelma III rozbudowano mauzoleum i dobudowano do niego drugie pomieszczenie w formie apsydy, w którym umieszczono monument nagrobny króla oraz gdzie przeniesiono grobowiec królowej Luizy.

Belweder (Belvedere im Schlossgarten)
Drugim z budynków wzniesionych na terenie pałacowych ogrodów jest trzypiętrowy, błękitny pałacyk (nazywany Belwederem), który powstał w 1788 roku. Był to tzw. dom herbaciany, czyli miejsce odpoczynku dla królowej i jej gości/dwórek. Obecnie w pałacu działa muzeum porcelany. Na trzech piętrach wystawiono kolekcję porcelany. Wśród eksponatów przeważają wazy, talerze oraz filiżanki. Na szczególną uwagę zasługuje największa istniejąca kolekcja porcelany wyprodukowanej w berlińskiej fabryce KPM (Königlichen Porzellan-Manufaktur). Oprócz porcelany wyprodukowanej w Berlinie na miejscu zobaczymy też wyroby z innych niemieckich fabryk.