Gdzie się znajduje?
Aggtelek to wieś i gmina w północno-wschodniej części Węgier, leży na obszarze Średniogórza Północnowęgierskiego, zaledwie kilka kilometrów od granicy ze Słowacją.
Dojazd/dojście
Najlepiej tam dotrzeć indywidualnie – samochodem lub autokarem – zorganizowaną wycieczką. Jakoś tak, o publicznych środkach transportu w to miejsce nie słyszałem, no i raczej nie znam węgierskiego, żeby ryzykować taką podróż. Z Budapesztu w 3 godziny można dotrzeć na parking przy jaskini w Aggtelek, to jakieś 236 km.
Historia odkrywania jaskini
Jaskinia Baradla powstała w wapieniach triasowych powstałych 200-230 mln lat temu. Obszar ten w okresie triasowym pokryło stopniowo pogłębiające się morze, w którym, w zależności od odległości od głębin i lądu, osadzały się osady wapienne o różnej jakości ze szczątków żyjących, a następnie ginących zwierząt wapiennych. Po triasie morze cofnęło się, osady wapienne uległy zestaleniu, a obszar wypiętrzył się. Woda z przepływających potoków wyrzeźbiła jamy i jaskinię w wapieniu, a następnie przez wytrącanie wapna ze skapującej wody powstały stalaktyty, stalagmity i stalagnaty lub różne inne kształty, które do dziś zachwycają zwiedzających.
Według literatury jaskinia Baradla była znana, co najmniej w XV w., w którym to niejaki Werhehera opisał ją w Bazylei. Później kolejni naukowcy zgłębiali wiedzę o całym systemie jaskiniowym.
W XIX wieku jaskinią zainteresował się cesarz. Na jego polecenie wyruszyła ekipa pod dowództwem palatyna Józefa. Keresztély Raisz. Owocem ekspedycji było wydanie w 1802 roku planu powierzchni oraz mapy jaskini.
W 1825 roku grotę odwiedził znany badacz Imre Vass, który wyeksplorował miejsce o nazwie „Żelazna Brama” (do tej pory uznawane za koniec jaskini). Odkrył nowe ciągi i wielką komnatę, którą nazwał „Salą Teatralną”. XX wiek to czas kolejnych odkryć. Odnaleziono wejście do jaskini od strony wioski Jósvafo. Za sprawą Huberta Kesslera połączono jaskinie Baradla z Domicą, dzięki czemu znacząco (o ponad 5 000 metrów) powiększono system jaskiniowy.
Dokładne badania archeologiczne przeprowadzone zostały dopiero na przełomie XVIII i XIX wieku. Wykazały one, że jaskinia zamieszkiwana była przez okoliczne plemiona osadników już w epoce brązu. W czasie wykopalisk odkryto także wiele prehistorycznych narzędzi i przedmiotów codziennego użytku, oraz ludzkie szkielety.
Co zobaczymy w jaskini?
Długości Jaskini Baradla, wynosi 25 km, jest ona połączona z Jaskinią Domica w Słowacji o długości 5,6 km. Główny korytarz jaskini ma długość około 6,5 km i w przeszłości stanowił koryto dla podziemnego potoku. Przez wielki strumień wody wyżłobił monumentalny skalny tunel o przekroju 10 na 8 metrów. Korytarz ten posiada wiele odnóg oraz rozległych sal w których napotkać można wiele podziemnych strumieni i potoków (nasilających się mocno w okresie wiosennym), dwa główne podziemne strumienie to Acheron i Styks. Kiedyś było też jezioro, po którym pływało się łódką, teraz jest za bardzo zamulone. Przez cały rok w grocie panuje stała temperatura około 10°C przy wilgotności przekraczającej 95%. Pod koniec XX wieku w jaskini zamontowane zostało spektakularne oświetlenie.
Do jaskini prowadzą w sumie cztery wejścia. Trzy znajdują się po węgierskiej stronie w miejscowościach Aggtelek (główne wejście), Jósvafo i Vörös-tó i jedno po słowackiej (Jaskinia Domica). Obecnie każdego roku jaskinia odwiedzana jest przez blisko 200 tysięcy turystów.
Najczęściej odwiedzaną częścią jaskini jest trasa wycieczki rozpoczynająca się od słynnej ściany skalnej Aggtelek, gdzie zainteresowani mogą odbyć 1-godzinny podziemny spacer na odcinku o długości 1 km z betonowymi chodnikami, schodami i mostami. Wewnątrz groty podziwiać możemy także przepiękne formacje naciekowe w postaci licznych kolorowych kamiennych kurtyn, koronek, smoków czy tortów lodowych. Mają one swoje nazwy jak np. Sowa, Stóg Siana, więty Mikołaj, Sowi Zamek, Organy, Minaret z Egeru, Sosnowy Las, Głowa Słonia czy Chińskie Pagody.
Największą atrakcją jest charakteryzująca się niesamowitą akustyką Sala Koncertowa w której bardzo często organizowane są koncerty często także połączone z pokazem świateł.
Są też inne, bardziej rozbudowane trasy, nawet takie przewidziane na 5 godzin zwiedzania.
W 1995 roku system jaskiń Baradla-Domica został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Cały system jaskiń i zlewnie – wraz z pobliskimi mokradłami Domicával o znaczeniu międzynarodowym zostały objęte ochroną w 2001 roku.
CIEKAWOSTKI
Stalaktyt, stalagmit i stalagnat są to formy naciekowe spotykane w jaskiniach. Woda opadowa nasycona dwutlenkiem węgla w atmosferze i w górnych warstwach powierzchni terenu, po zetknięciu ze skałą wapienną rozpuszcza ją. Strużki wody infiltrując w głąb masywu łączą się w strumienie i potoki, które z kolei wymywają coraz większe korytarze i komory. W tych komorach, niejednokrotnie olbrzymich powstają stalaktyty – wiszące u góry komory i stalagmity tworzące się jako słupy w dolnych częściach komór. Wolno spływające krople wody nasycone węglanem wapnia tworzą wiszące formy stalaktytów. Jest to proces bardzo powolny –przyrost 1 mm na długości trwa od kilku do kilkudziesięciu lat. Podczas spływu po stalaktycie, kropla wody, która nie odparowała spada na dno jaskini. W ten sposób zaczyna się powolny proces narastania i budowy stalagmitu poprzez wytrącanie kalcytu. Oba te twory rosnąc zbliżają się do siebie i jeśli w trakcie tego procesu wzrostu nie nastąpi jego przerwanie, w końcu połączą się ze sobą tworząc stalagnat.
