Gdzie się znajduje?
Świerklaniec jest niewielką miejscowością na Górnym Śląsku, położoną w powiecie tarnogórskim, w dolinie rzeki Brynicy.
Dojazd/dojście
Do wejścia głównego świerklanieckiego parku można dojechać samochodem (na miejscu jest parking) lub lokalnym autobusem (z Tarnowskich Gór, albo nawet z Katowic). Już po terenie parku poruszamy się pieszo.
Historia powstania
W 1876 niedaleko starego zamku Guido Henckel von Donnersmarck wybudował jako prezent dla swojej żony Blanki de Paiva – nową rezydencję w stylu Ludwika XIII zwaną popularnie „Małym Wersalem”. Pałac zaprojektował Hector Lefuel. Zamek i pałac zostały splądrowane i podpalone w 1945 i ostatecznie zniszczone w czasach PRL. Nadający się budulec uzyskany z ruin oraz marmury i kamienne bloki posłużyły do budowy Pałacu Kultury Zagłębia w latach 1951-1958. W 1962 bez wiedzy ówczesnego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków wysadzono resztki ruin zamku. Z zespołu pałacowego do dzisiaj ocalały baseny, tarasy i fontanny, Dom Kawalera oraz kościół z grobowcami rodziny. Autorem rzeźb na tarasie, które ocalały do dziś, był Emmanuel Frémiet. Dwie pochodzące z parku pałacowego rzeźby lwów znajdują się w Zabrzu (zdobią wejście do parku przy ulicy 3 Maja), natomiast brama do pałacu zdobi dziś wejście do ogrodu zoologicznego w chorzowskim parku rozrywki.
Dom Kawalerów zbudowano dla nieżonatych gości rodziny, a przede wszystkim dla świty cesarza Wilhelma II, mającego przyjechać do Świerklańca w związku z obchodami sześćdziesięciolecia objęcia przez Guida Henckel von Donnersmarck własności rodowej i pozycji głowy rodziny. Uroczystości jubileuszowe odbyły się we wrześniu 1908 roku. Równocześnie z Domem Kawalerów wzniesiono w parku mauzoleum rodzinne, dobudowane do kaplicy zamkowej, powstałej w latach 1896–1897. Autorem projektów, zarówno kaplicy
jak i mauzoleum, był Juliusz Raschdorff, pochodzący z Pszczyny architekt berliński, znany jako twórca katedry w Berlinie. Budowy świerklanieckie prowadził w obu wypadkach syn projektodawcy – Otto Raschdorff.
Po odrestaurowaniu Dom Kawalerów służył jako ośrodek szkoleniowy dla górnictwa. Obecnie jest w nim trzygwiazdkowy hotel i restauracja. Wraz z otaczającym go zabytkowym parkiem tworzy Zespół Pałacowo-Parkowy, będący częścią Gminnego Ośrodka Rekreacji w Świerklańcu.
Architektura
Dom Kawalerów został wzniesiony w latach 1903–1906 według projektu berlińskiego architekta
von Ihne. Powstał na planie zbliżonym do kwadratu. Ceglana elewacja budynku wykonana jest dwubarwnie: czerwone ściany i białe narożniki. W centralnej części obiektu znajduje się reprezentacyjny, owalny hall z marmurowo-lustrzaną klatką schodową, wyposażony był m.in. w posadzki z istryjskiego marmuru, amerykańskie wanny „Royal” z jednego kawałka fajansu, obrazy mistrzów itd. Na frontonie pałacu jest wyryty napis „Memento vivere”(Pamiętaj o życiu), który miał zachęcać odwiedzających go gości i kawalerów (zwłaszcza) do zabawy.
Przed elewacją ogrodową pałacu umieszczone były klomby kwiatowe, rzeźby ogrodowe Emanuela Frémieta, fontanny i sadzawka. Część z tych rzeźb i architektury ogrodowej jest zachowana, jednak po pałacu pozostało tylko lekkie podwyższenie.
CIEKAWOSTKIRodzina Henckel von Donnersmarck była jedną z najstarszych i najbardziej rozgałęzionych rodzin arystokratycznych na Śląsku, mająca dwie główne linie – ewangelicką, rezydującą w Świerklańcu i katolicką z główną siedzibą w Siemianowicach. Historia tej rodziny na Śląsku sięga początku XVII wieku, kiedy Łazarz I uzyskał w zastaw za pożyczkę dla cesarza Rudolfa II dobra tzw. państwa bytomskiego i bogumińskiego. Cesarz długu nie spłacił i w 1629 roku rodzina uzyskała tytuł własności dóbr oraz godność baronów, a następnie hrabiów.
W latach 1924–1937 w pałacu mieszkał przewodniczący Górnośląskiej Komisji Mieszanej Felix Calonder. Komisja zajmowała się ustaleniem zasad podziału Górnego Śląska po powstaniach śląskich.
