Gdzie się znajduje?
Kraków jest stolicą województwa małopolskiego. Od roku 1320 był stolicą polski, miastem królewskim z siedzibą króli na Wawelu. W roku 1609 król Zygmunt III Waza przeniósł stolicę do Warszawy.
Do Krakowa można dostać się samochodem, pociągiem czy nawet samolotem.
Dojazd/dojście
Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej i klasztor Augustianów (OSA) znajduje się na krakowskim Kazimierzu. Jest położny przy ul. Skałecznej, tej samej co klasztor paulinów, tylko że na początku. Droga z dworca PKP, a jednocześnie autobusowego, do tego kościoła wynosi około 2,3 km (pieszo około 30 min.). Można też skorzystać z komunikacji miejskiej – tramwajem 10, 72 lub 3.
Historia
Augustianie przybyli do podkrakowskiego Kazimierza z Czech w 1342 roku. W roku 1363 Kazimierz Wielki nadał im ziemie pod kościół i klasztor, dostarczył środki finansowe. Rozpoczęto budowę. W piętnaście lat później zakończono budowę prezbiterium, nawy wznoszono do roku 1426. W XV i XVI wieku spadało na klasztro wiele nieszczęść i ciągle trzeba było go odbudowywać. W 1443 roku na skutek trzęsienia ziemi runęło sklepienie, jego odbudowa trwała do 1505 roku. W 1543 roku Wisła zalała cały kompleks, a dnia 5 maja 1556 roku wybuchł pożar, który zniszczył go ponownie. Lata dwudzieste i trzydzieste XVII wieku to okres odbudowy materialnej i duchowej klasztoru. W tym okresie był on siedzibą nowicjatu dla Małopolski, powstała biblioteka i założono studium filozoficzno-teologiczne, mające kształcić przyszłych kaznodziejów.
Niestety, rok 1655 przyniósł kolejną katastrofę. Szwedzi nałożyli na klasztor kontyngent, kościół zamienili w lazaret, a zabudowania klasztorne splądrowali. Z tych zniszczeń augustianie podnieśli się bardzo szybko. Okres przełomu wieków XVII i XVIII to czas ponownego rozkwitu klasztoru.
Rozbiory i edykt józefiński (na mocy edyktu prawie wszystkie majątki klasztoru przeszły na własność króla) praktycznie pozbawiły mnichów środków do życia. Władze postanowiły zlikwidować klasztor. Próby uratowania go, podjęte dzięki staraniom przeorów w latach 1827 i 1837, zakończyły się niepowodzeniem. Kompleks uratowała zbiórka pieniędzy, która umożliwiła w 1864 roku ponowne otwarcie kościoła. Do połowy XX wieku klasztor znajdował się na granicy przetrwania. Zamieszkiwało go od kilku do kilkunastu zakonników, żyjących w ciężkiej sytuacji materialnej. 1 maja 1950 roku biskup Adam Sapieha zlikwidował klasztor augustianów. Reaktywowano go dopiero w 1990 roku.
Augustianie, zawsze bardzo wykształceni, w planach króla Kazimierza Wielkiego mieli stanowić naturalne zaplecze dla planowanej uczelni wyższej. Pod tym kątem dobrano również i patronkę kościoła. Św. Katarzyna Aleksandryjska czczona była wówczas jako patronka studiów wyższych. Dodatkowo zakonnicy mieli zająć się duszpasterstwem. Z ich szeregów wyszli liczni profesorowie uczelni krakowskiej, m.in. Jan z Krakowa czy bł. Izajasz Boner. Klasztor był ważnym ośrodkiem artystycznym; skupiał malarzy, rzeźbiarzy, iluminatorów oraz kopistów. Sławna na całe królestwo była uprawiana tam sztuka muzyczna.
Kult Rity rozwinął się natychmiast po jej śmierci (1457 r.), natomiast formalny proces beatyfikacyjny rozpoczął się 150 lat później. W 1900 r. papież Leon XIII zaliczył ją w poczet świętych. W Polsce miejscem jej kultu jest klasztor sióstr augustianek w Krakowie i augustiański kościół św. Katarzyny.
Co możemy zobaczyć
Kościół św. Katarzyny łączy w sobie dwa style architektoniczne: gotyk nadwiślański z charakterystycznym dla niego zastosowaniem ciosów kamiennych do wykończenia detali z wymaganiami teologii augustiańskiej. Według niej w kościele nie ma miejsca na cokolwiek, co mogłoby odwracać uwagę od ołtarza i ambony. Jest to kościół bazylikowy trójnawowy, bez transeptu.
Nawa główna ma jedynie cztery przęsła, co jest efektem zaniechania budowy planowanego przęsła piątego. Obecne sklepienie nawy głównej nakryte jest drewnianym sklepieniem pozornym, imitującym sklepienie krzyżowo-żebrowe, zaprojektowanym w połowie XIX wieku przez Karola Kremera.
Pięcioprzęsłowe prezbiterium, zakończone jest pięciobocznie; nakryte jest późnogotyckim sklepieniem gwiaździstym sprawionym po trzęsieniu ziemi w 1443 roku z fundacji Jana z Bobrka Ligęzy. Na łuku tęczowym znajduje się XVII-wieczny krucyfiks otoczony aniołami dzierżącymi narzędzia męki pańskiej (rzeźby wykonane w okresie II wojny światowej przez Karola Muszkieta). Wzdłuż ścian ustawiono stalle w stylu neogotyckim oraz ganek muzyczny z 2 poł. XIX wieku.
W prezbiterium możemy podziwiać trójkondygnacyjny ołtarz główny, powstały w 1634 roku, wykonany z bogato złoconego drewna lipowego. W środkowym polu umieszczono obraz przedstawiający Mistyczne zaślubiny św. Katarzyny pędzla Andrzeja Wenesty (z roku 1674, namalowany na podstawie ryciny Paula Pontiusa według obrazu van Dycka). Obraz ufundował Maciej Kazimierz Treter, burmistrz miasta. Po bokach stoją figury św. Augustyna i św. Tomasza z Villanova.
Wyposażenie kościoła jest bardzo skromne, co podkreśla czystość linii architektonicznych. Najcenniejszym dziełem sztuki jest znajdujący się w nawie południowej późnorenesansowy (ok. 1603) nagrobek Wawrzyńca Spytka Jordana, pochodzący z warsztatu Santiego Gucciego. W nawie południowej znajdują się ponadto renesansowy (ok. 1588) obraz alegoryczny Koło Śmierci, a także przedstawienie Matki Boskiej Kotwicznej. W nawie północnej wisi cykl barokowych obrazów augustiańskich, przedstawiających sceny z życia św. Augustyna i jego cuda. Ich autorem jest Zachariasz Dzwonowski (uczeń Tomasza Dolabelli), który malował je między rokiem 1631 a 1636. Od 1944 roku w kościele znajduje się figura św. Rity, zaprojektowana przez Adolfa Szyszko-Bohusza, a wykonana przez Wojciecha Maciejowskiego.
W kościele znajduje się dwoje cennych XIX-wiecznych organów. Mniejsze (9-głosowe), na emporze w prezbiterium, zostały ukończone w 1867 przez krakowskiego organmistrza Ignacego Wojciechowskiego, większe (28-głosowe), na emporze zachodniej w szafie zaprojektowanej przez Karola Knausa są ukończonym w 1896 dziełem lwowskiego organmistrza Jana Śliwińskiego.
Od południa przylega do kościoła późnogotycka kruchta z dwoma portalami o bogatej kamiennej dekoracji rzeźbiarskiej.
Gotycka, surowa kaplica św. Moniki przylega do nawy od strony zachodniej. Została wzniesiona około 1402-1422 z fundacji Ścibora ze Ściborzyc jako kaplica grobowa. Od początku XVI wieku była nazywana kaplicą Węgierską. Nakryta gotyckim sklepieniem wspartym na ośmiobocznym filarze. Od 1727 roku kaplica służy jako oratorium dla sióstr augustianek – posiadają one dom zakonny po drugiej stronie ul. Skałecznej, połączony z tą kaplicą krytym gankiem nad ulicą (wybudowanym w 1728). Jest to kaplica klauzurowa i dostępna jest tylko raz w roku (26 IV – święto MB Dobrej Rady). Przed wejściem do kaplicy znajduje się obraz Matki Boskiej Kotwicznej z 1647 roku. Przy zachodniej ścianie kaplicy znajduje się manierystyczny ołtarz z ok. 1630 roku z figurą Matki Bożej; przy ścianie północnej m.in. barokowo-klasycystyczny ołtarz z obrazem Matki Boskiej Dobrej Rady (Leopold Nowotny, 1861) oraz obrazy Wizja św. Moniki i Modlitwa św. Moniki. W kaplicy znajdują się 5-głosowe organy wybudowane w 1880 roku przez Jana Śliwińskiego.
Od północy sąsiaduje z kościołem gotycki klasztor augustianów z wirydarzem i krużgankami. Na krużgankach zachował się zespół renesansowych i gotyckich fresków, a wśród nich Misericordia Domini (ok. 1470, przemalowany w XVI w., otoczony kultem), Św. Augustyn nadaje regułę augustianom (ok. 1425), Ukrzyżowanie (poł. XVI w.). Jednak najcenniejszym freskiem jest gotycko-renesansowy, cudowny i otoczony szczególnym kultem, wizerunek Matki Boskiej Pocieszenia, znajdujący się w wydzielonej z krużganków kaplicy. Jest to prawdopodobnie najstarszy cudowny wizerunek maryjny w Polsce. Do krużganków przylega również gotycka kaplica św. Doroty, będąca najstarszą częścią kompleksu klasztornego.
