Gdzie się znajduje?
Florencja jest miastem w środkowych Włoszech, jest stolicą Toskanii. W latach 1865–1871 była stolicą Włoch . W roku 2006 liczyła 366 tys. mieszkańców.
Dojazd/dojście
Dostać się do Florencji możemy zarówno samochodem (autobusem), pociągiem (główna stacja to Firenze Santa Maria Novella, jak i samolotem (lotnisko Florencja-Peretola). Ze stacji kolejowej do katedry jest około 3 min (250 m), natomiast z lotniska to 5 km, można skorzystać z tramwaju T2.
Historia
Do XIII wieku mieszkańcom miasta służyło baptysterium San Giovanni i kilka małych kościołów. Dopiero w 1296 roku podjęto decyzję o budowie katedry według projektu architekta Arnolfa di Cambio. Prace pod jego kierunkiem rozpoczęto 8 września 1296, wznosząc nową świątynię wokół istniejącego kościoła Santa Reparata, w którym sprawowano liturgię aż do 1375 roku, gdy kościół ten zburzono. Po śmierci di Cambio (w 1302) pracami kierowali: Giotto di Bondone, Andrea Pisano, Francesco Talenti. W opracowanym przez di Cambio projekcie konstrukcyjnym wprowadzono kilka zmian Wiele z nich dotyczyło wschodniej części kościoła. Dopiero specjalna komisja w 1368 roku uzgodniła projekt, który był odtąd realizowany. W 1379 roku ukończono czteroprzęsłowy korpus, zaś w 1398 roku. zbudowano filary skrzyżowania naw. W 1416 roku ukończony został ośmioboczny bęben o średnicy wewnętrznej wynoszącej 42 metry, który stanowić miał podstawę kopuły. W 1420 roku pracę nad wznoszeniem kopuły powierzono Filippo Brunelleschiemu, który przedstawił najtańsze i najlepsze rozwiązanie, polegające na użyciu ruchomych pomostów, podnoszonych wraz z postępem prac. Brunelleschi zaprojektował dwuwarstwową kopułę należącą do najwspanialszych inżynierskich osiągnięć nie tylko renesansu ale w całych dziejach architektury. W 1436 roku po ukończeniu kopuły, katedra została uroczyście poświęcona. Dopiero latach 1445–1461 nad sklepieniem zbudowano latarnię zwieńczoną złocistą kulą. Jeszcze dłużej trzeba było czekać na ukończenie zachodniej fasady, która powstała po 1871 roku Najpóźniej została ukończona fasada. W 1578 zburzono nigdy nieukończoną elewację zaprojektowaną przez Arnofla di Cambio i ogłoszono konkurs na projekt nowej fasady. Nie został on rozstrzygnięty. Przez blisko 300 lat organizowano kolejne konkursy i odrzucano napływające rozwiązania. Dopiero w 1871 roku projekt Emilia de Fabris zyskał akceptację. Prace trwały do 1887 i tym samym ukończono – budowaną z przerwami przez blisko 600 lat – katedrę Santa Maria del Fiore.
Co możemy zobaczyć
Katedra Matki Bożej Kwietnej we Florencji, zwana przez Włochów Il Duomo, zbudowana w miejscu wcześniejszego kościoła katedralnego Santa Reparata z IV w.
Sama katedra ma imponujące rozmiary. Wnętrze ma długość 153 m, szerokość w korpusie (szerokość naw) – 38 m, na wysokości prezbiterium wraz z przyległymi apsydami – 90 m. Natomiast wysokość kopuły, z latarnią ma 107 m. Stojąca obok dzwonnica ma 84,75 m. Zarówno na dzwonnicę, jak i kopułę (do poziomu latarni) można wejść i podziwiać panoramę miasta.
Katedra złożona jest z czteroprzęsłowego trójnawowego korpusu bazylikowego oraz z części prezbiterialnej, na którą składają się trzy apsydy, tworzące ramiona transeptu i prezbiterium, między którymi wznosi się olbrzymia ośmioboczna dwuwarstwowa kopuła z latarnią, wsparta na również ośmiobocznym tamburze z owalnymi oknami, rozświetlającymi jej wnętrze. Boczne elewacje katedry pokrywa okładzina z kolorowych marmurów o geometrycznych wzorami. Fasada katedry została zaprojektowana i wykonana w stylu gotyckim. Obecny wygląd zawdzięcza dziewiętnastowiecznym przeróbkom w stylu neogotyckim. Do jej wykonania użyto takich samych marmurów, które stosowano podczas budowy wcześniejszej struktury kościoła. Z Carrary sprowadzono biały marmur, z Prato zielony, a różowy z Maremmy. Kolorowy kamień, ułożony przede wszystkim w geometryczne wzory zdobi wszystkie elewacje katedry. W najstarszej części, od strony południowej, znajduje się portal zwany Porta della Mandorla. Nad wejściem, w owalnym obramowaniu, znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca Wniebowzięcie Marii, dzieło Nanniego di Banco datowane na ok. 1420 rok.
Wewnętrzny podział na trzy nawy został zaakcentowany przez umieszczenie w fasadzie czterech pilastrów ozdobionych marmurem ułożonym w mozaikę imitującą biforia. W niszach, tuż powyżej górnej linii drzwi wejściowych umieszczono rzeźby. Pomiędzy pilastrami znajdują się trzy portale ze scenami z życia Marii Panny w tympanonach. Nad nimi umieszczono wimpergi ozdobione sterczynami, które wzbogacono, podobnie jak obramowania portali, kolejnymi rzeźbami. Tympanon nad środkowym portalem zdobi płaskorzeźba przedstawiająca Madonnę z patronami miasta, a tympanony boczne – figury: Miłosierdzia (po lewej stronie) i Wiary (po stronie prawej). Nad środkowym portalem, centralne pole fryzu z figurami Apostołów zajmuje postać Marii z Jezusem. Wyżej, nad fryzem, w środkowej części fasady znajduje się rozeta, a nad nią tympanon ozdobiony płaskorzeźbą przedstawiającą Ojca Wiekuistego. Dwie inne rozety umieszczono nad bocznymi portalami poniżej fryzu z Apostołami.
Rzut bazyliki swoim kształtem przypomina plan krzyża łacińskiego, w którym miejsce transeptu zajmuje ośmiokątne prezbiterium otoczone trzema apsydami. W każdą z nich wbudowano od wewnątrz pięć niewielkich apsyd. W prezbiterium umieszczono ołtarz główny, a nad nim wznosi się potężne sklepienie. Wnętrze oglądane z miejsca przed ołtarzem głównym przypomina budowlę wzniesioną na planie centralnym. Jednak za plecami znajduje się pozostała część kościoła – trójnawowa bazylika (w przewodnikach to prezbiterium wraz z bocznymi apsydami zazwyczaj nazywane jest transeptem). Nawy boczne od nawy głównej oddzielają lekko zaostrzone łuki arkad wspartych na masywnych filarach umieszczonych po trzy w każdym rzędzie. Krzyżowo-żebrowe sklepienia naw opierają się na tych samych filarach i pilastrach umieszczonych w ścianach zewnętrznych. Nad nawami bocznymi znajdują się galerie otwarte do wnętrza kościoła.
W przestronnym wnętrzu zgromadzona zabytki rzeźby i malarstwa. Na wewnętrznej ścianie fasady bezpośrednio nad głównym wejściem znajduje się wielki zegar ozdobiony malowidłami Paolo Uccelo z 1443 roku. Poniżej w tympanonie portalu głównego znajduje się fresk Koronacji Maryi, przypisywany Gaddo Gaddi. Arkady po bokach wypełniają anioły namalowane przez Santi da Tito pod koniec XVI w. Na prawo od portalu na ścianie zawieszony jest pomnik nagrobny biskupa Antonio d’Orso (zm. 1343), wykonany przez Tino di Camaino. W południowej nawie znajduje się wejście do krypt, gdzie możemy zobaczyć skromny nagrobek Filippo Brunellelschiego (zm. 1446). Na ścianie północnej nawy umieszczone są dwa freski przedstawiające konne pomniki wojskowych dowódców z Florencji: pierwszy z nich Giovanni Accuto, namalowany został przez Paolo Uccello w 1436 roku, a drugi Niccolò da Tolentino, jest dziełem Andrea del Castagano z 1458 roku. Przy końcu nawy północnej znajduje się malowidło przedstawiające Dante Aligheri i Boską Komedię, namalowany przez Domenico Di Michelino w 1465 roku. Uwagę zwraca też dekoracja malarska kopuły wykonana przez Giorgio Vasariego i Federico Zuccariego w latach 1572-1579, która powstała wbrew zamierzeniom Brunelleschiego. W oknach zachował się cenny zespół witraży, których część wykonał w końcu XIV wieku Agnolo Gaddi.
Baptysterium św. Jana (San Giovanni ) znajduje się ma przeciwko wejścia do katedry. Pierwsza budowla powstała w okresie wczesnego chrześcijaństwa w IV–VI wieku niedaleko bram ówczesnego miasta, przed wejściem do znajdującej się dawniejszej katedry Santa Reparata.
Baptysterium zostało zaplanowane jako budowla centralna, na planie ośmioboku z półkolistą absydą. W XI–XIII wieku, w okresie romańskim została przebudowana uzyskując zachowany do dnia dzisiejszego wygląd. Ściany zewnętrzne zostały pokryte okładziną z białego i zielonego marmuru. Na każdej z nich wprowadzono podział na trzy pola zwieńczone półkolistymi arkadami, oddzielone od siebie pilastrami. Podział poziomy na dwie wewnętrzne kondygnacje odzwierciedla poziome belkowanie. Pod łukami arkad osadzono okna doświetlające wnętrze. Budynek przykrywa namiotowy dach z 1128 roku zwieńczony latarnią z 1150 roku. W 1202 dobudowano prostokątne prezbiterium. Do wnętrza prowadzi troje drzwi z brązu:
- od południa dzieło Andrei Pisano, ozdobione scenami z życia św. Jana Chrzciciela (20 kwater) i alegoriami cnót (8 kwater) umieszczonych w 28 kwaterach. Drzwi zostały wykonane ok. 1330 r.
- od północy dzieło Lorenzo Ghibertiego, wykonane w latach 1402–1425 zdobi 20 scen z Nowego Testamentu, a dolne 8 kwater przedstawia Ewangelistów i czterech Doktorów Kościoła (w sumie 28 kwater). Wygrał on w konkursie na wykonanie tych drzwi z Filippem Brunelleschim.
- od wschodu, najbardziej znane Drzwi Raju, dzieło wykonane także przez Lorenzo Ghibertiego zdobi 10 scen ze Starego Testamentu oraz postacie biblijne i artystów żyjących w czasach twórcy, wykonane zostały w latach 1425–1450.
W środku baptysterium zbudowano otwarte do wnętrza empory oparte na kolumnach o gładkich trzonach i kanelurowanych filarach. Dwudzielne, arkadowe okna umieszczono pomiędzy pilastrami. Głowice kolumn, pilastrów i filarów wzorowane są na porządku korynckim. Powierzchnie ścian i posadzkę zdobią barwne płyty kamienne ułożone w geometryczne wzory. Łuk tęczowy i wewnętrzną powierzchnię dachu zdobią mozaiki z XIII wieku. Jedną z powierzchni sklepienia zdobi postać Chrystusa na tronie, w sąsiednich polach umieszczone są sceny ze Starego Testamentu. Pozostałe pięć pól podzielono na sześć pasów. Pas najbliżej latarni wykonano na wszystkich ośmiu polach, zdobią go postacie Chóru Anielskiego z dekoracyjnym ornamentem z wici roślinnej. Niżej ukazano sceny ilustrujące Księgę Rodzaju z postaciami Adama i Ewy, Kaina i Abla, Noego z rodziną, dalej z życia św. Józefa, poniżej z życia Jezusa Chrystusa i Marii, najniżej z życia św. Jana Chrzciciela.
W baptysterium znajduje się nagrobek antypapieża Jana XXIII, dwa sarkofagi rzymskie oraz sarkofag biskupa Ranieri.
Dzwonnica Giotta to typowy przykład kampanili (wł. campanile), czyli dzwonnicy kościelnej charakterystyczna dla architektury włoskiej, wyodrębniona z bryły kościoła i budowana obok niej, inaczej niż w krajach Europy zachodniej i środkowej, w których dzwonnica zespolona była z kościołem. Ta, we Florencji została zaprojektowana przez Giotta na planie kwadratu o boku długości 16 m z graniastymi wzmocnieniami w narożnikach. Rozpoczętą przez Giotto w 1334 budowę kontynuował po jego śmierci w 1337 Andrea Pisano. Po nim od 1348 do 1359 budową kierował Francisco Talenti. On też zaprojektował okno na najwyższej kondygnacji.
Jej elewacje zostały obłożone kolorowymi płytami marmuru: białego z Carrary, zielonego z Prato i różowego z Monsummano Terme, Sieny i Stazzemy z Maremmy w pobliżu Sieny (obecnie częściowo zastąpionego wapieniem), ułożonego w geometryczny wzór. Dolny pas płyt ozdobiony jest sześciokątami, w których przedstawiono sceny Stworzenia i pracy ludzkiej. Wyższy pas zdobią romby z płaskorzeźbami autorstwa Andrea Pisano oraz Luca della Robbia i jego uczniów przedstawiającymi 7 Planet (od Jowisza w narożniku od strony północnej), Cnoty, Sztuki i rzemiosła (m.in. astronomię, budownictwo, medycynę, tkactwo) i 7 Sakramentów. Nad nimi, w niszach, znajduje się 16 posągów przedstawiających proroków izraelskich, Sybillę i św. Jana Chrzciciela. Obecnie w niszach znajdują się kopie rzeźb, oryginały umieszczono w muzeum – Museo dell’Opera del Duomo.
