Gdzie się znajduje?
Katowice to stolica województwa śląskiego, największe miasto Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Jest siedzibą Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.
Katowice leżą na trasie głównych szlaków krajowych i międzynarodowych zarówno drogowych (A1 i A4), jak i kolejowych. Jest też możliwy przylot samolotem – funkcjonuje międzynarodowy port lotniczy Katowice-Pyrzowice.
Dojazd/dojście
Katedra wznosi się w południowej części Śródmieścia Katowic, w prostokącie zamkniętym ulicami Powstańców, Wita Stwosza, Jordana i Plebiscytową. Od dworca kolejowego jest to około jednego kilometra.
Historia
Dwa lata po erygowaniu diecezji katowickiej, 5 czerwca 1927 roku, ówczesny biskup śląski Arkadiusz Lisiecki, symbolicznym wykopaniem ziemi pod fundamenty, rozpoczął uroczyście budowę katedry, według projektu Zygmunta Gawlika i Franciszka Mączyńskiego. Miejsce pod budowę kościoła i kurii biskupiej, o powierzchni 90 tys. m², objęło teren dawnej cegielni. Odpowiedzialność za budowę katedry, jako magister fabrice przejął ks. prałat Emil Szramek. Prace ziemne i przy zakładaniu fundamentów trwały do 1931 roku. 4 września 1932 roku wmurowano kamień węgielny. W uroczystości uczestniczyli: abp Adam Stefan Sapieha, bp Antoni Szlagowski, bp Bernard Dembek, nuncjusz abp Francesco Marmaggi, wojewoda Michał Grażyński i członkowie kapituły katedralnej. W roku 1934 mury osiągnęły wysokość 6 do 8 metrów. Wtedy to wszystkie wysiłki skupiono na budowie prezbiterium, którą zakończono w roku 1938. 5 maja tegoż roku, erygowano kurację z tymczasowym kościołem, którym było właśnie nowo wybudowane prezbiterium. W czasie wojny nie kontynuowano budowy. Okupanci nie zezwolili nawet na prowizoryczne zabezpieczenie istniejących murów i krypty. Po wojnie w maju 1946 roku podjęto dalszą budowę Katedry. Budową kierował ks. dr Rudolf Adamczyk. Niestety, nasilający się stalinizm i programowa niechęć władz do budowy obiektu takiego jak katedra, zaczęły coraz widoczniej odbijać się na budowie. W 1948 r. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach zażądało obniżenia wysokości kopuły katedry o 40 m, aby nie dominowała w pejzażu Katowic, jednak ks. Adamczyk to żądanie odrzucił. W latach pięćdziesiątych, kiedy z diecezji wysiedlono biskupów, uwięziono ks. Adamczyka, kierownictwo budowy przejął narzucony przez władze komunistyczne wikariusz kapitulny, ks. Jan Piskorz. Pod wpływem żądań władz musiano dokonać najistotniejszej zmiany w kształcie architektonicznym katedry: zrezygnować z budowy bębna i kopuły w kształcie zakładanym w przedwojennym projekcie. Zygmunt Gawlik w 1954 roku zaprojektował nową jej formę, którą ostatecznie zrealizowano. Na bardzo niskim bębnie, wznosi się spłaszczona, pozbawiona podziałów i dekoracji czasza, zamknięta smukłą latarnią, której kształt nawiązuje do pierwotnego projektu – skutkiem czego m.in. obecna kopuła jest o 38 metrów niższa od projektowanej, co zdecydowanie niekorzystnie zmieniło sylwetkę kościoła katedralnego. Dzięki ogromnemu wysiłkowi całej diecezji, pracy społecznej wielu ludzi, także kleryków Śląskiego Seminarium Duchownego, doprowadzono do konsekracji katedry. Dokonał jej 30 października 1955 roku, podczas trwającego wysiedlenia biskupów katowickich, biskup częstochowski Zdzisław Goliński. Po powrocie Biskupów, przy nowej świątyni 20 grudnia 1957 roku erygowano parafię. Pierwszym jej proboszczem został ks. prałat Rudolf Adamczyk. Dnia 20 czerwca 1983 w katowickiej katedrze gościł papież Jan Paweł II. Dziewięć lat później w obecności biskupów śląskich odczytano w niej bullę Totus Tuus Poloniae Populus z 25 marca 1992, erygującą metropolię katowicką i tworzące archikatedrę. W archikatedrze wręczana jest każdego roku nagroda Lux ex Silesia. W krypcie Archikatedry Chrystusa Króla w Katowicach pochowani zostali śląscy biskupi: Arkadiusz Lisiecki, Stanisław Adamski oraz Herbert Bednorz.
W 2020 roku w podziemiach katedry zainicjowano Panteon Górnośląski. Jego celem jest zachowywanie i upowszechnianie wiedzy o historii Górnego Śląska, jego powrotu do Polski oraz o osobach dla niego zasłużonych.
Co możemy zobaczyć
Katedrę zaprojektowano w stylu klasycyzującym. Jest pozbawiona zbędnych ozdób i mało rozczłonkowana, ale nadano jej kolosalne rozmiary: długość katedry od wejścia do prezbiterium wynosi 89 m, szerkość między wejściami bocznymi – 53 m, wysokość od poziomu terenu do szczytu kopuły wynosi 59 m, szerokość schodów wynosi 20 m, rozpiętość kopuły we wnętrzu 28 m. Jej wysokość zewnętrzna wraz z latarnią miała wynieść 95 m. Ogólna powierzchnia katedry obliczona była na 8750 m² przy kubaturze 115 852 m³. Archikatedra Chrystusa Króla jest największą archikatedrą w Polsce. Zbudowana jest w konstrukcji żelbetowej na planie dwóch przecinających się krzyży greckich, zamkniętych w kwadracie z półkoliście zamkniętym prezbiterium. Zewnętrzne okładziny ścian wykonano z dolomitu wydobywanego i obrabianego w kamieniołomach Imielina (woj. śląskie). Fasadę katedry tworzy monumentalna kolumnanda, nad którą umieszczono złocony napis: Soli Deo honor et gloria – Jedynie Bogu cześć i chwała. Na dachu, pod niewidocznym z dołu zadaszeniem, umieszczono pięć dzwonów odlanych w Passau. Wśród nich największy – Jubileuszowy waży 3,5 tony. Nad całą masywną bryłą katedry góruje kopuła zwieńczona latarnią z krzyżem, wspartą na wewnętrznym ośmiobocznym tamburze przeprutym prostokątnymi oknami. Od południowego-zachodu do zewnętrznej części prezbiterium przylega budynek zakrystii, od południowego-wschodu zaś probostwo z pomieszczeniami katechetycznymi. W środku między nimi, od strony Kurii Metropolitalnej, znajduje się wejście do krypty, gdzie mieści się Kościół Akademicki, zaś za nim krypta grobowa z grobowcami biskupów katowickich. Główny portal katedry tworzy troje potężnych drzwi, z których środkowe są zdobione płaskorzeźbami o treści millenijnej projektu Jerzego Kwiatkowskiego. Płaskorzeźby wykonał Stefan Gaida. Oprócz wejścia głównego katedra ma jeszcze dwa portale boczne. Wyposażenie i aranżację wnętrza zaprojektował w 1973 roku arch. Mieczysław Król, a elementy rzeźbiarskie Jerzy Egon Kwiatkowski, realizację ukończono w 1987. Ołtarz główny jest ozdobiony płaskorzeźbą J. Kwiatkowskiego przedstawiającą od strony katedry biskupiej Wesele w Kanie Galilejskiej, od strony nawy Ostatnią Wieczerzę, nad nim umieszczony jest monumentalna postać Chrystusa Króla, wpisana jest w okrągły nimb. Prezbiterium zamykają od przodu dwie ambony w podobnym sobie kształcie. Plastycznym dopełnieniem przestrzeni prezbiterium są organy chórowe zainstalowane w katedrze 19 listopada 1977 roku. Prospekt organów projektował Mieczysław Król. Jest to 17 głosowy instrument o mechanicznej trakturze, wykonany w Krems (Austria) przez Gregora Hradetzky’ego. Po przeciwnej stronie, na chórze znajdują się 43-głosowe organy o trakturze mechanicznej. W centralnym miejscu kaplicy Najświętszego Sakramentu znajduje się oryginalne tabernakulum, jako Krzew Gorejący. Posiada ona niezwykły dar Benedykta XVI, który jako kardynał Joseph Ratzinger, arcybiskup Monachium, zafascynowany katedrą (podczas odwiedzin w niej 13 września 1980 r.), na prośbę bpa Herberta Bednorza ufundował w 1980 roku mozaikę do kaplicy Najświętszego Sakramentu ad maiorem Dei Gloriam. Trzy lata później, tutaj modlił się Jan Paweł II. Kaplica Najświętszego Sakramentu stała się więc niezwykłą pamiątką dwóch papieży, przyjaciół i współpracowników: Jana Pawła II i Benedykta XVI. W kaplicy Chrztu Świętego, nazywaną kaplicą Ducha Świętego, centralne miejsce zajmuje chrzcielnica z paschałem. Na ścianach bocznych umieszczone są rzeźby kamienne świętych śląskich – św. Jacka, św. Jadwigi i bł. Bronisławy. W witrażu widoczny jest wizerunek Matki Boskiej Piekarskiej. W lewej nawie katedry znajduje się kaplica z figurą Matki Boskiej Fatimskiej, poświęcona w 1982 roku w Fatimie przez Ojca Świętego Jana Pawła II, umieszczoną na wykonanym przez katowicką rzeźbiarkę Teresę Michałowską-Rauszer Drzewie Fatimskim. Rzeźba ta przedstawia piętnaście tajemnic Różańca Świętego. W lewej nawie znajduje się też kaplica z figurą Serca Jezusowego i obrazem Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. W kaplicy św. Barbary centralne miejsce zajmuje rzeźba Patronki górników, wykonana przez Gerarda Grzywaczyka. Jest tam też ołtarz z bryły węgla i monumentalny pomnik poległych górników, oraz tablice upamiętniające znamienitych Ślązaków: bł. ks. Emila Szramka i ks. prał. Rudolfa Adamczyka, budowniczych katedry, ks. Adama Kocura (przedwojennego prezydenta Katowic), Józefa Rymera, pierwszego Wojewody Śląskiego i Wojciecha Korfantego, przywódcy Chrześcijańskiej Demokracji. Jest też tablica upamiętniająca ofiary III Powstania Śląskiego, a kolejna poświęcona Orlętom Lwowskim. W prawej nawie znajduje się kaplica z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej w ołtarzu i z tablicą ufundowaną na pamiątkę pobytu Ojca św. Jana Pawła II w Katowicach. Jest też obok kaplica św. Antoniego i zejście do krypty grobowej biskupów katowickich. Stacje Drogi Krzyżowej na dużych filarach, wykonane z brązu, tworzą jakby koronę dla Chrystusa Króla. Większość witraży katedralnych została zaprojektowana przez Stanisława i Krystynę Pękalskich z Wrocławia. Realizacja tych witraży trwała od 1954 do 1972.
