Gdzie się znajduje?
Częstochowa to miasto na prawach powiatu położone w północnej części województwa śląskiego, znana jest przede wszystkim z klasztoru paulinów na Jasnej Górze, który jest głównym polskim ośrodkiem kultu maryjnego i pielgrzymowania.
Dojazd/dojście
Częstochowa jest na tyle znanym miastem, że dojazd tutaj nie stanowi problemu – zarówno samochodem, autobusem jak i koleją.
Droga od dworca kolejowego (i autobusowego) na Jasną Górę wynosi nieco ponad pół kilometra, czyli około 5-10 minut pieszo. Od dworca idziemy idziemy w przeciwną stronę, jak na Jasną Górę, w kierunku ul. Mielczarskiego.
Historia
Przez stulecia jedynym kościołem parafialnym w Częstochowie była świątynia pod wezwaniem św. Zygmunta. W XIX wieku, po połączeniu Starej i Nowej Częstochowy, w wyniku industrializacji rosła liczba ludności miasta. W prawdzie powstały dwie nowe parafie: św. Barbary (1891) i św. Józefa (1910), ale rozwiązywały one tylko częściowo problemy duszpasterskie miasta. Nadal główny problem stanowiła ogromna liczebnie parafia św. Zygmunta z bardzo małym kościołem, który nie był w stanie obsłużyć w należyty sposób wszystkich wiernych. Podjęto więc decyzję o budowie nowej świątyni. Na miejsce budowy wybrano plac w pobliżu cmentarza, na południe od kościoła św. Zygmunta. Projekt przygotował warszawski architekt, Konstanty Wojciechowski, twórca planów wielu obiektów sakralnych w ówczesnej diecezji kujawsko-kaliskiej. Według zamierzeń kościół miał być monumentalną budowlą neogotycką, o długości około 100 m i wysokości wież sięgającej 80. Okazało się, że realizacja ambitnego projektu zajęła prawie sto lat, bowiem w 1927 r. ukończono korpus budowli, a na dokończenie wież i nakrycie ich hełmami, trzeba było czekać aż do roku 1997. Budowę rozpoczęto w 1902. W 1904 podniesiono je do wysokości gzymsu nawy głównej. W 1905 przykryto dachem mury nawy głównej. Wskutek zadłużenia sięgającego 60 tys. rubli, przerwano dalsze prace. W 1907 wznowiono budowę z inicjatywy ks. Mariana Fulmana. Prowizorycznie urządzono wnętrze kościoła, a 7 grudnia 1907 generał Zakonu Paulinów o. Euzebiusz Rejman dokonał jego poświęcenia. 8 grudnia 1908 odprawiono pierwszą mszę św. Prace wykończeniowe przerwano na kilkanaście lat. 28 października 1925 roku, na mocy bulli papieża Piusa XI, powstała diecezja częstochowska – kościół Świętej Rodziny stał się kościołem katedralnym.
W 1935 roku ufundowano dzwon ku czci NMP Królowej Polski. W latach międzywojennych ofiarowana została katedrze kopia obrazu Wniebowzięcia Matki Bożej Rubensa, wykonana na początku XIX wieku.
Wyposażanie kościoła kontynuowano po zakończeniu wojny. 29 października 1950 uroczystego poświęcenia katedry dokonał biskup Teodor Kubina.
Elewacje oblicowano cegłą klinkierową, detale wykuto w kamieniu. Warto zwrócić uwagę na ołtarz główny w formie tryptyku, zaprojektowany przez Zygmunta Gawlika, witraże Adama Bunscha czy organy wykonane w krakowskim zakładzie Biernackiego. W roku 1960 urządzono podziemną kryptę z katakumbami jako nekropolie częstochowskich biskupów. Za kamiennym, surowym ołtarzem znajduje się mozaika z podobizną Matki Boskiej, projektu Zofii Baudouin de Courtenay, wykonana w Watykanie. Witraż w okienku podziemnej kaplicy przedstawia rozpaczające Marie idące do Grobu.
W czerwcu 1962 roku papież Jan XXIII nadał katedrze częstochowskiej tytuł Bazyliki Mniejszej.
Po 1975 roku ukończono budowę miedzianej nastawy ołtarza Matki Bożej Królowej Polski, urządzono kaplicę Najświętszego Sakramentu i namalowano stacje Drogi Krzyżowej.
25 marca 1992, wraz z powstaniem archidiecezji częstochowskiej, katedra została podniesiona do rangi archikatedry. W 1997, zgodnie z projektem Edmunda Małachowicza, zwieńczono archikatedrę dwiema wieżami. Pod koniec XX wieku urządzono kaplice boczne ku czci Świętych Męczenników Częstochowskich, Chrystusa Konającego z drewnianą figurą Chrystusa dźwigającego krzyż z XVIII wieku i Matki Boskiej Anielskiej Naszej Pani Katedralnej ze słynącym z łask obrazem z XIX wieku.
W 2010 roku według projektu i w pracowni Janusza Sobczyka, powstał ołtarz z płaskorzeźbą Baranka Paschalnego, ambona, nowe stalle, sedilla biskupie, krzyż metropolitalny, oraz posadzka. Ufundowano mozaikę wokół Krzyża katedralnego i przed kaplicą Najświętszego Sakramentu (Chrystus zmartwychwstały), przebudowano i ozdobiono mozaiką kryptę Biskupów częstochowskich.
Co możemy zobaczyć
Archikatedra w Częstochowie jest budowlą trójnawowa, murowaną z cegły z użyciem kamienia w detalach architektonicznych. Nawy boczne są otwarte ostrołukowymi arkadami o czworobocznych filarach. Sklepienia są krzyżowo-żebrowe, a okna ostrołukowe z maswerkami w prezbiterium i transepcie zaszklone witrażami. Ściany transeptu, nawy głównej i prezbiterium wsparte na łukach oporowych, zdobione fryzami arkadowymi, zwieńczone maswerkowymi balustradami. Dachy kościoła strome, od frontu i nad transeptem ujęte są w trójkątne, dzielone blendami szczyty. Nad przecięciem nawy głównej z transeptem umieszczona jest smukła wieżyczka z sygnaturką.
W prezbiterium postawiony jest monumentalny ołtarz główny z tryptykiem Świętej Rodziny, wykonany z drzewa lipowego wg projektu Zygmunta Gawlika. Na ołtarzu głównym jest ustawione spiżowe tabernakulum z podobizną Chrystusa w Majestacie, utrzymane w duchu stylu romańskiego. Kropielnice wykonane są z granitu pochodzącego z cokołu cara Aleksandra II, który został zburzony w 1917 roku. Po bokach prezbiterium umieszczone są stalle kanonickie. W transepcie urządzono ołtarze: Chrystusa Króla i Matki Bożej Częstochowskiej. W oknach naw bocznych są witraże wg projektu Tadeusza Wojciechowskiego, wzorowane na witrażach średniowiecza. Po lewej stronie jest granitowo-marmurowa ambona projektu Pospieszalskiego z symbolicznymi wyobrażeniami czterech Ewangelistów.
Na chórze muzycznym są wielkie organy, które zamocowano w latach 1946-1949. Instrument posiada 101 głosów rozłożonych na 4 klawiatury ręczne i klawiaturę nożną. Są to drugie co do wielkości organy piszczałkowe w Polsce. Miechy zasilane są przez 2 dmuchawy elektryczne. Największe piszczałki mają długość 10 metrów. Są też dodatkowe organy boczne w prezbiterium, instrument jest elektrycznie połączony ze stołem gry organów wielkich. Zespół organów wielkich i organów w prezbiterium tworzy instrument o 117 głosach – są to największe w całości pneumatyczne organy w Polsce.
