
Bazylika Świętego Franciszka w Asyżu to XIII-wieczny kościół poświęcony św. Franciszkowi. Urodził się on właśnie w Asyżu i tutaj działał. To założyciel zakonu franciszkanów, a pośrednio także klarysek i tercjarzy. Dzień po kanonizacji św. Franciszka, w dniu 17 lipca 1228, papież Grzegorz IX poświęcił miejsce budowy kościoła oraz klasztoru.
wyznanie: katolickie
kościół: rzymskokatolicki
tytuł: Bazylika Papieska (od 1909 roku)
wezwanie: św. Franciszka
relikwie: grób św. Franciszka
okres budowy: w latach 1228-1236
architekt: Eliasz Bonbarone
styl: romański, wczesnogotycki
w 2000 r. wpisana na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO
Gdzie się znajduje?
Asyż (wł. Assisi) jest miastem położonym we Włoszech, na południowy wschód od Perugii, w regionie Umbria, w prowincji Perugia. Początki siegają starożytności, kiedy to na tym terenie istniała niewielka osada etruska. W III wieku p.n.e. była pod panowaniem rzymskim jako Asisium. A od XII wieku należał do Księstwa Spoleto i uczestniczył w wielu wojnach z sąsiednimi miastami, a zwłaszcza z Perugią. Pod koniec XII wieku Asyż zdobył niepodległość i w 1184 ustanowiono w nim samorząd miejski.
Dojazd/dojście
Do Asyżu najlepiej dojechać bezpłatną drogą eskspresową SS75 z kierunku Perugii, lub tą samą drogą z drugiej strony, od Foglino. Z Polski do Perugii (18 km od Asyżu) kursują też autobusy np. Flixbusu. W Asyżu znajduje się również dobrze skomunikowana stacja kolejowa, posiadająca bezpośrednie połączenia kolejowe z Rzymem, Florencją oraz innymi miastami. Stacja kolejowa w Asyżu znajduje się 3 km od centrum miasta. Tak naprawdę leży ona już na terenie miejscowości Santa Maria degli Angeli bardzo blisko Bazyliki Matki Bożej Anielskiej, czyli tej, w której znajduje się malutki kościółek Porcjunkula. Przyjeżdżając do Asyżu pociągiem warto więc przy okazji zajrzeć do bazyliki. Z dworca kolejowego do centrum Asyżu najlepiej dotrzeć jest Linią C, której autobusy w ciągu dnia kursują średnio co 30 minut. Bazylika św. Franciszka jest położona w zachodniej części miasta.
Historia
Budowa kościoła dolnego trwała dwa lata, a w 1239 zakończono prace nad wznoszeniem bazyliki, konwentu i dzwonnicy. Klasztor, znany jako Sacro Convento, powstawał równolegle z budową kościoła. Nazwa konwent została przyjęta ok. 1300 r. W 1230 przeniesiono ciało św. Franciszka do kościoła dolnego i pochowano je w krypcie pod głównym ołtarzem. Gotycko-romański kościół zaprojektował zakonnik i architekt Eliasz Bonbarone. Prace nad upiększaniem budowli trwały jeszcze wiele lat. W 1253, przed konsekracją bazyliki, zakończono je w kościele dolnym.
Rozbudowa bazyliki miała miejsce w XIV i XV wieku. Ostateczny kształt został nadany w latach 1474–1476 przez papieża Sykstusa IV. Dzwonnica została zbudowana w stylu romańskim.
8 września 1997 r. silne trzęsienie ziemi spowodowało poważne uszkodzenie bazyliki. Zawaliła się część sklepienia kościoła górnego, którego spadające fragmenty zabiły czterech zakonników (jeden z nich był Polakiem). Sklepienie odbudowano. Nie udało się jednak odtworzyć uszkodzonych fragmentów fresków.
Co możemy zobaczyć
Dolny kościół wzniesiony został jeszcze w duchu architektury romańskiej, zaś kościół górny jest budowlą wczesnogotycką (jedną z pierwszych wzniesionych w tym stylu we Włoszech). Kościoły dolny i górny mają zbliżony układ przestrzenny, posiadają szeroką, czteroprzęsłowę nawę i krótkie ramiona transeptu oraz płytkie prezbiterium. W dolnym kościele do obu ramion transeptu oraz z obu stron nawy przylegają boczne kaplice. Natomiast górny kościół jest znacznie wyższy od dolnego.
Bazylikę poprzedza dziedziniec otoczony krużgankami zbudowanymi w XIV wieku. Do kościoła dolnego prowadzi podwójny portal z drugiej połowy XIII wieku. Zdobią go trzy rozety. Drewniane, rzeźbione drzwi pochodzą z połowy XVII wieku. Drzwi po lewej stronie (z 1552) są dziełem Ugolinuccio z Gubbio. Sceny ukazane na nich obrazują życie św. Franciszka i św. Klary. Na drzwiach po stronie prawej (z 1573) Pompee Scursione przedstawił św. Antoniego i św. Ludwika króla. Portal osłania renesansowy prothyron dobudowany pod koniec XV wieku. Za portalem znajduje się duże atrium nazywane transeptem wejściowym. Zostało dobudowane do kościoła dolnego w 1271. Najważniejszym miejscem w kościele dolnym jest zejście prowadzące do krypty, w której znajduje się Kaplica Grobu św. Franciszka.
Ściany wewnątrz kościołów dolnego i górnego zdobią wspaniałe freski, będące dziełem najwybitniejszych włoskich malarzy z XIII i XIV w. W górnym kościele partie prezbiterium i transeptu po 1279 r. pokrył freskami toskański malarz Cimabue, m.in. na sklepieniu skrzyżowania naw umieścił postacie Czterech Ewangelistów. Freski w nawie głównej przedstawione są w trzech poziomach, w górnych partiach przedstawiono sceny z Nowego i Starego Testamentu, a w najniższym poziomie przedstawiono sceny z życia św. Franciszka, tzw. Legenda św. Franciszka. Ten ostatni cykl wiązany jest często z osobą wybitnego malarza Giotta, brak jednak na to rozstrzygających dowodów. W prezbiterium ustawione są drewniane stalle z lat 1499-1501 ozdobione płaskorzeźbionymi wizerunkami papieży, świętych i znaczniejszych postaci zakonu franciszkanów. Spośród fresków zdobiących dolny kościół warto wymienić namalowany przez Cimabue około 1280 r. w transepcie obraz Maesty z portretem św. Franciszka, który uchodzi za najbardziej wiarygodny portret świętego. Centralnym punktem dolnego kościoła jest wykonany około 1250 r. ołtarz złożony z marmurowej mensy wspartej na zdobionych kolumienkach. Z kaplic bocznych warto wymienić dwie przylegające od południa do nawy głównej. Pierwsza to kaplica św. Marcina z freskami Simone Martiniego z lat 1322-26, przedstawiającymi sceny z życia świętego. Natomiast druga to kaplica św. Stanisława ze Szczepanowa, w której w 1253 r. miała miejsce kanonizacja biskupa krakowskiego, jest on ozdobiona freskami ukazującymi sceny z życia świętego.