Gdzie się znajduje?
Kraków jest stolicą województwa małopolskiego. Od roku 1320 był stolicą polski, miastem królewskim z siedzibą króli na Wawelu. W roku 1609 król Zygmunt III Waza przeniósł stolicę do Warszawy.
Do Krakowa można dostać się samochodem, pociągiem czy nawet samolotem.
Dojazd/dojście
Bazylika Bożego Ciała jest położona na Kazimierzu, niegdyś to było oddzielne miasto, a dzisiaj jest to dzielnica Krakowa.
Z dworca PKP, a jednocześnie autobusowego jest około 3 km, można pieszo (pozwiedzać Kraków, oczywiście, można też skorzystać z komunikacji miejskej .
Historia
Bazylika Bożego Ciała i opactwo Kanoników Regularnych Laterańskich w Krakowie jest jednym z najcenniejszych zabytków kultury średniowiecznej w Europie Środkowej. Kazimierz – niegdyś miasto, a dzisiaj dzielnica Krakowa – lokował król Kazimierz Wielki, nadając mu prawo magdeburskie. Wraz z fundacją miasta powstała też nowa parafia, która otrzymała wezwanie Bożego Ciała. Sprawa osadzenia kanoników regularnych przy kościele farnym na Kazimierzu ciągnęła się od 1366 roku. Ostatecznie kanonicy przybyli do Krakowa z Kłodzka na zaproszenie króla Władysława Jagiełły, za równoczesną zgodą biskupa Piotra Wysza, prawdopodobnie w 1399 roku. Dokument fundacji, opatrzony datą 26 marca 1405 roku, przechowywany dotąd w archiwum klasztornym, jest uroczystym aktem prawnej regulacji ich obecności i działalności. Dekret papieski zatwierdzający fundację wydano w 1426 roku. Warto także wspomnieć, że klasztor zaczerpnął swoją nazwę od tytułu kościoła.
Pierwszy kościół był drewniany. Budowę nowej, murowanej świątyni, rozpoczęto w roku 1385. W 1405 roku Władysław Jagiełło sprowadził z Kłodzka kanoników regularnych. Dla nich w latach późniejszych zbudowano przy kościele klasztor. Dobrze przygotowani intelektualnie kanonicy tworzyli bowiem wzorowe parafie miejskie, opiekowali się szkołami i szpitalami, oddawali się kaznodziejstwu. Gorliwość zakonników łączyła się z pracą naukową i współpracą z Akademią Krakowską. Ze swej działalności słynęły: skryptorium klasztorne, z którego mógł wyjść Psałterz floriański, pracownia miniatorska, malarska i rzeźbiarska. Zakonnicy byli zobowiązani „w miejsce prac ręcznych, codziennie od obiadu aż do nieszporów czytać i pisać homilie oraz inne święte księgi”. Kodeksy teologiczno-liturgiczne produkowali na własny użytek i na sprzedaż. Biblioteka kanonii kazimierskiej, z bezcennym księgozbiorem, posiada dzisiaj 4200 inkunabułów i starodruków. Nie dziwi to, bowiem znana jest tradycja naukowa całego ruchu kanonickiego – tym bardziej, że klasztor w czeskich Roudnicach, z którego poprzez Kłodzko przybyli kanonicy, zakładając kongregację Bożego Ciała, był ściśle powiązany z uniwersytetem praskim. Z końcem XVII wieku kanonicy nawiązali kontakty naukowe z jezuickim uniwersytetem w Ołomuńcu. Po śmierci Jagiełły kontakty dworu z klasztorem nie ustały i kanonicy cieszyli się przychylnością kolejnych monarchów z dynastii jagiellońskiej, a także Stefana Batorego. Drogą darowizn i skupu doszli szybko do posiadania 9 folwarków, a dochodowość włości klasztornych zwiększała eksploatacja lasów i kamieniołomów, produkcja wapna czy praca młynów. W skład kongregacji krakowskiej weszły zakładane później domy zakonne, w stosunku do których klasztor Bożego Ciała pełnił funkcję klasztoru macierzystego. Tak powstały kanonie w Kurozwękach, Kłobucku, Kraśniku i Kłodawie. Ponadto w XVII wieku zależne były od niego klasztory w Wilnie, Krzemienicy, Bychowie, Słonimie i Wolbromiu. Stan taki utrzymywał się z niewielkimi zmianami do XIX wieku, kiedy to większość klasztorów kanonickich została skasowana przez władze zaborcze.
Początkowo kanonicy regularni zamieszkiwali na plebanii pozostawionej przez ostatniego proboszcza parafii, Jana z Tenczyna, oraz w kamienicy ofiarowanej wspólnocie przez biskupa krakowskiego, Piotra Wysza. Około 1410 roku opat Konrad Aleman rozpoczął budowę dzisiejszego klasztoru. Rozbudowie uległ także kościół parafialny. Prace zakończono w 1500 roku uroczystym poświęceniem z konsekracją ołtarzy w nawach bocznych korpusu i w zakrystii. Kolejne prace wykonano w drugiej połowie XVI wieku, kiedy to w 1556 roku w wyniku pożaru spaliła się wieża z czterema dzwonami, a także po pożarze w 1594 roku. W pierwszej połowie XVII wieku wybudowano kruchty, ogrójec oraz kapitularz między kruchtą północną a skarbcem. Okres wojen szwedzkich i późniejszych rozbiorów Polski fatalnie odbił się na stanie klasztoru. Biblioteka została obrabowana w czasie najazdu szwedzkiego w 1655 roku, a klasztor zamieniono na kwaterę samego króla Karola Gustawa. Niemałe szkody poniesiono także w roku 1795, w czasie okupacji klasztoru przez wojska austriackie, i przez wojska rosyjskie w 1848 roku. Aby ocalić prepozyturę przed zupełnym upadkiem, przeor Stanisław Słowiński podjął w 1859 roku decyzję o przyłączeniu jej do włoskiej kongregacji kanoników regularnych laterańskich, co trzy lata później zatwierdził papież Pius IX. Ponadto Kapituła Generalna Zakonu w 1861 roku podniosła prepozyturę do godności opactwa, zaś 4 maja 1952 roku, po utworzeniu Polskiej Prowincji, wyznaczono ją na siedzibę wizytatora prowincjalnego.
Kościół Bożego Ciała zalicza się do najpiękniejszych przykładów gotyckiego budownictwa sakralnego. Należy on do grupy kościołów zbudowanych z zastosowaniem systemu filarowo-skarpowego, który umożliwił wznoszenie budowli bazylikowych bez zastosowania łuków oporowych, łącząc w sobie wszystkie charakterystyczne elementy krakowskiej szkoły architektonicznej przełomu XIV i XV wieku. Jest to budowla orientowana, wydłużona, trójnawowa, o wymiarach 73 m długości, 24 m szerokości i 25 m wysokości do sklepienia; wysokość wieży dochodzi do 70 m. Od strony północnej do ściany korpusu nawowego przylegała kaplica Matki Boskiej i Trzech Króli. Okna wypełnione były witrażami, a do kościoła prowadziły cztery wejścia. Wejście główne oraz wejścia w ścianach naw bocznych zaopatrzono monumentalnymi gotyckimi portalami o ostrołukowym zamknięciu i szerokich, profilowanych ościeżach. Wygląd, jaki kościół zyskał w XVI wieku, niewiele różnił się od stanu obecnego
Jeśli chodzi o zabudowania klasztorne, to według badań, z początku XV wieku pochodzi tylko wschodnia część zespołu budynków z wejściem głównym i pięknymi gotyckimi podziemiami; ta część została pod koniec owego wieku połączona z kościołem wąskim korytarzem, opartym na arkadzie o trzech kolumnach. W prawej części tego budynku znajdowały się pomieszczenia wspólne i reprezentacyjne, w części lewej – cele zakonników. Opat Grzegorz (1428–1440) dobudował do tego zespołu izbę chorych i bibliotekę. Jego następca, Gaspar, ukończył najstarszą część zespołu, tzn. partię południową. Kolejna przebudowa klasztoru miała miejsce w XVII wieku, za rządów dwóch opatów: Marcina Kłoczyńskiego i Jacka Liberiusza. W tym okresie do zespołu budynków klasztornych z części północnej dobudowano pomieszczenia dla odbywających nowicjat. W latach 1929–1930 powiększono część południową klasztoru, dobudowując 11 cel dla zakonników. W 1989 roku rozpoczęto kolejne prace remontowo-budowlane w klasztorze – prace przy wymianie dachów oraz konserwację zewnętrznych murów budynków. Papież Jan Paweł II dekretem z dnia 24 stycznia 2005 roku podniósł kościół do godności Bazyliki Mniejszej.
Co możemy zobaczyć
Bazylika Bożego Ciała w Krakowie jest okazałą budowlą gotycką z złożoną z wydłużonego, pięcioprzęsłowego prezbiterium, zamkniętego trójbocznie oraz trójnawowego bazylikowego korpusu o czterech przęsłach. Przy korpusie od północy dostawiona wieża gotycka z XVI w. wysoka na 70 metrów, przechodząca z czworoboku w ośmiobok, nakryta wczesnobarokowym hełmem z XVII w. W dolnej kondygnacji wieży mieści się kaplica MB Loretańskiej a przy północnej elewacji znajduje się Ogrojec z XVII w. Po przeciwległej stronie korpusu od południa dostawione dwie kaplice: gotycka św. Anny i barokowa Zwiastowania NMP. Kościół na zewnątrz opięty jest uskokowymi przyporami, zwieńczonymi trójkątnymi szczytami z fialami. Prezbiterium i nawa główna nakryta są wysokim dachem dwuspadowym z późnobarokową wieżyczką na sygnaturkę z latarnią. Nawy boczne i niektóre przybudówki nakryte dachami pulpitowymi.
Nawa główna otwarta jest do naw bocznych ostrołukowymi arkadami wspartymi na wielobocznych filarach, całość nakryta jest sklepieniem krzyżowo-żebrowymi. Łuk tęczowy też zamknięta jest ostrym łukiem, na belce tęczowej umieszczona jest późnobarokowa grupa Ukrzyżowania z MB Bolesną, św. Janem Ewangelista i św. Marią Magdaleną. Z czasów gotyku w kościele zachowało się kilka ostrołukowych gotyckich portali z początku XV w.
Wnętrze kościoła jest utrzymana w duchu baroku i pochodzi z XVII i XVIII w. W prezbiterium zwraca uwagę olbrzymi ołtarz główny, manierystyczny z 1. poł. XVII w. wykonany przez krakowskiego snycerza Baltazara Kuncza. W polu głównym ołtarza umieszczony jest obraz Narodzenia Chrystusa, dzieło Tomasza Dolabelli. W tym czasie powstały też stalle ustawione w prezbiterium, ozdobione w zapleckach obrazami z warsztatu Dolabelli. Pozostałe ołtarze umieszczone przy tęczy, w przy filarach i w nawach bocznych są późnobarokowe i pochodzą z połowy i 3. ćw. XVIII w. W ołtarzach przy tęczy umieszczone są XVII-wieczne obrazy Madonny i Chrystusa, namalowane przez Łukasza Porębskiego. Obrazy do ołtarzy przyściennych w nawach bocznych wykonał w XVII w. Astolfo Vagioli. Ciekawym przykładem późnobarokowej snycerki jest ambona w kształcie łodzi z wiosłami, siecią i żaglem tworzącym baldachim, podtrzymywana przez syreny i delfiny. W lewej nawie znajduje się manierystyczny ołtarz-mauzoleum bł. Stanisława Kazimierczyka, kanonika regularnego laterańskiego zmarłego w 1489 r. w opinii świętości i beatyfikowanego w 1993 r. Na mensie XVII-wiecznego ołtarza umieszczona jest trumna z doczesnymi szczątkami błogosławionego, jego portret i obrazy z przedstawieniami cudów dokonanych za jego wstawiennictwem. W tej samej nawie przy wejściu północnym zawieszony jest obraz Felix saeculum Cracoviae, z przedstawieniem świętych działających w Krakowie w XV w. Od północy do korpusu nawowego przylega gotycka kaplica św. Anny, w której ścianę wmurowane jest płyta nagrobna Bartłomieja Berecciego, rajcy kazimierskiego i przede wszystkim twórcy kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu. W sąsiedniej barokowej kaplicy Zwiastowania znajduje się gotycka chrzcielnica z 1. poł. XV w.
