Ogórecznik lekarski (Borago officinalis L.) – gatunek rośliny należący do rodziny ogórecznikowatych (Boraginaceae).
Biologia i występowanie
Liście dolne są duże, eliptyczne, górne małe, podługowate i obejmujące na wpół łodygę. Brzegiem faliste, pomarszczone.
Kwiaty duże, zwisające, wyrastają na szczycie łodygi w formie luźnej, ulistnionej skrętki. Kielich prawie wolny, składający się z 5 wąskich działek. Średnica do 3 cm. Kolista korona o bardzo krótkiej rurce, zbudowana jest z 5 dużych, zaostrzonych płatków o barwie niebieskiej i 5 białych osklepek. Pręcików 5, słupek 1. Kwitnie od czerwca do lipca.
Owoc w formie rozłupni zawierającej 4 żeberkowane rozłupki. Barwa od ciemnoszarej do brunatnej. Masa 1000 rozłupek wynosi 16-20 g. Nasiona na roślinie dojrzewają stopniowo od połowy lipca do końca sierpnia. Nasiona po zbiorze przechodzą okres tzw. pożniwnego dojrzewania w ciągu dwóch miesięcy. Dopiero po tym czasie osiągają pełna zdolność kiełkowania, którą zachowują 2-3 lata.
Występowanie
Ogórecznik lekarski pochodzi z krajów śródziemnomorskich. W Polsce jest uprawiany, czasami występuje w formie zdziczałej (efemerofit), jako chwast.
Roślina miododajnaJeden kwiat ogórecznika zawiera aż do 12 mg nektaru, a w nim 44-77% cukru.
Zastosowanie
Surowiec zielarski: ziele (Herba Boraginis) zawiera flawonoidy, garbniki, sole mineralne (m.in. rozpuszczalną, dobrze przyswajalną dla organizmu krzemionkę oraz azotan potasu), witaminę C, magnez, potas, alantoinę, śluzy, kwas jabłkowy, kwas cytrynowy.
Działanie: łagodne działanie moczopędne, przeciwzapalne, uspokajające i bakteriobójcze. Używany jest wewnętrznie do leczenia zapaleń i uszkodzeń błon śluzowych jamy ustnej, układu oddechowego, przełyku, żołądka, jelit, a także w przewlekłym zapaleniu nerek, chorobie reumatycznej i jako środek łagodnie uspokajający. Zewnętrznie używa się jako odwar przy oparzeniach skóry, czyrakach, odmrożeniach, wybroczynach, trądziku młodzieńczym, świądzie skóry i trudno gojących się ranach. Najczęściej używa się w postaci naparu. Olej z nasion zalecany jest przy leczeniu nerwic, depresji, schizofrenii, a także przy wzmożonym wysiłku umysłowym i fizycznym, w czasie menopauzy. Działa korzystnie na ośrodki mózgowe, poprawia krążenie i pracę gruczołów dokrewnych. Regularne spożywanie odwarów (łyżkę ziół zalać szklanką wody i gotować na wolnym ogniu 5-7 minut) zwiększa wydalanie moczu i umożliwia usuwanie z organizmu szkodliwych produktów przemiany materii oraz jonów chloru, mocznika i kwasu moczowego.
Zbiór i suszenie: ścina się całe kwitnące pędy, suszy na słońcu lub w suszarni.
Roślina jadalnaJadalne są kwiaty i młode, jeszcze nie owłosione liście ogórecznika lekarskiego, te ostatnie drobno posiekane, używane są jako przyprawa do sałatek, sosów, zup. Smakiem i zapachem przypominają ogórki. Używa się ich też do przyprawiania mięsa (szczególnie baraniny), twarogu. Używa się go też do aromatyzowania niektórych likierów, napojów, octu, win.
Roślina kosmetycznaMoże być stosowany w kosmetyce w sposób podobny jak ogórek. Olej z ogórecznika lekarskiego – borogoglandyna (Oleum Boraginis) o żółtawej barwie stosowany jest do pielęgnacji skóry bardzo suchej, łuszczącej się, wrażliwej, dobrze oczyszcza skórę usuwając zanieczyszczenia z porów i zamykając je. Zawiera składniki spotykane dotychczas tylko w mleku matki.
Roślina ogrodowaOgórecznik lekarski jest uprawiany jako roślina przyprawowa, lecznicza i ozdobna.
