Lebiodka pospolita, zwana popularnie oregano

Biologia i występowanie

Lebiodka pospolita jest to wieloletnią byliną, rośnie wzniesiona, prosta, sztywna, czterokanciasta, rozgałęziona, o wysokości do 80 cm. Cała jest owłosiona, czasami wybarwiona na purpurowo. Cała roślina wytwarza silny, charakterystyczny zapach.
Liście wszystkie liście ogonkowe, jajowate, tępe, całobrzegie, czasami słabo ząbkowane. Ulistnienie naprzeciwległe. Na liściach występują drobne, przeświecające punkty. Są to gruczoły wytwarzające olejki eteryczne.

Kwiaty wyrastają w szczytowych podbaldachach, są przedprątne, jedno, lub obupłciowe, zapylane przez błonkówki. Ich kielich ma jajowatotrójkątne, zaostrzone ząbki, a korona o długości 4-6 mm ma różowoliliowy kolor i jest wargowa. 3 klapy dolnej wargi są okrągłe, warga górna i środkowa klapa dolnej wargi są nieco wycięte. Występują małe przykwiatki, o szerokości większej niż ich długość. Kwitnie od czerwca do sierpnia.
Owoc w formie rozłupni, zawierającej 4 brunatne, kulistojajowate rozłupki.

Występowanie
Lebiodka pospolita rośnie w Afryce Północnej, Europie i Azji. W Polsce występuje na całym terytorium i jest pospolita.

Zastosowanie

Roślina lecznicza
Jest jedną z najdawniej znanych roślin leczniczych. Jej właściwości lecznicze znał już Hipokrates i Arystoteles. W zielniku z XII w. odnaleźć można ryciny i opis oregano.
Surowiec zielarski – ziele (Origani Herba). Głównym składnikiem jest olejek eteryczny zwany olejkiem tymolowym, zawierający tymol, karwakrol i seskwiterpeny. Ponadto jako składniki czynne występują garbniki, flawonoidy (apigenina, luteolina), kwas kawowy, kwas ursolowy, kwas rozmarynowy i fitosterole. W owocach obecny śluz (ok. 6%).
Działanie–wykrztuśne, dezynfekujące, przeciwbiegunkowe, moczopędne, przeciwskurczowe, wiatropędne, odtruwające. Napar z mieszanki lebiody (zazwyczaj w mieszance z innymi ziołami) działa wiatropędnie i stosowany jest przy atonii jelit, nadmiernej fermentacji jelit, bębnicy, chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, niedoczynności wątroby. Pobudza apetyt, pomaga w reumatyzmie, alergiach, zaburzeniach miesiączkowych, zespole jelita drażliwego, nerwicy żołądka, kamicy żółciowej. Jest zalecana na bezsenność, ogranicza skurcze mięśni. Natomiast ze względu na obecność witamin z grupy B lebiodka działa uspokajająco, korzystnie wpływa na pamięć i koncentrację, poprawiając przy tym samopoczucie. Olejek z oregano wykorzystuje się ponadto do płukania gardła. Zewnętrznie olejek tymolowy dodaje się do wzmacniających kąpieli oraz przy trudno gojących się ranach skóry i świądzie.
Zbiór i suszenie – zbiera się ziele w okresie kwitnienia i suszy w przewiewnym miejscu (zawieszone w pęczkach).

Roślina wykorzystywana do celów kosmetycznych
Lebiodka pospolita wchodzi w skład niektórych kosmetyków, jest składnikiem płynów do kąpieli i do płukania ust.
We Włoszech oregano stosowane jest od wieków i najczęściej używane jest z pieczonymi, smażonymi lub grillowanymi warzywami, mięsem i rybami. W przeciwieństwie do większości włoskich ziół, oregano łączy dobrze z ostrymi potrawami, które są popularne w południowych Włoszech. Natomiast mniej stosowane jest w północnej części kraju, gdzie preferowany jest majeranek. Zioło to ma również szerokie zastosowane w kuchni tureckiej, w Palestynie, Libanie, Egipcie, Syrii, Grecji, Portugalii, Hiszpanii, na Filipinach i w Ameryce Łacińskiej. W kuchni tureckiej, oregano jest stosowany głównie do poprawy smaku i aromatu mięsa, zwłaszcza mięsa baraniego i jagnięcego. W grill barach i kebab restauracjach, można je zazwyczaj znaleźć na stole, razem z papryką, solą i pieprzem. Liście są najczęściej używane w Grecji, aby dodać smaku sałatce greckiej i zwykle jest dodawana do limonkowo-oliwnego sosu, który towarzyszy wielu potrawom z ryb, dodawany jest do grillowanych mięs oraz niektórych zapiekanek.

Roślina przyprawowa
Lebiodka pospolita jest składnikiem ziół prowansalskich. Używana jest do przyprawiania niektórych wódek, wina wermut, likierów.
Inne zastosowania
Jej zielem farbowano dawniej tkaniny na czarno. Kwiaty były doskonałej jakości pomarańczowym barwnikiem do wełny.
Roślina uprawna
Uprawiana jest jako roślina przyprawowa, może być uprawiana w doniczkach, i wykorzystywana do bieżącego używania świeżych ziół.