Krwawnik pospolity i inne krwawniki

Biologia i występowanie

Krwawnik pospolity jest byliną lub krzewinka, która osiąga wysokość 50–80 cm. Czasem tworzy niewielkie kępy. Cała roślina jest miękko, wełnisto owłosiona. Łodyga omszała, zielona, częściowo barwy brunatnej lub fioletowej, są podłużnie bruzdowane, grubości do 3 mm, z jasno zabarwionym rdzeniem.
Liście są zielone lub szarawozielone, słabo owłosione na górnej i bardziej owłosione na dolnej powierzchni, podwójnie lub potrójnie pierzastosieczne, o odcinkach równowąskich, z lekko zaostrzonym, białawym szczytem.

Kwiaty zebrane w baldachogrono na szczycie pędu. Każdy koszyczek, średnicy 3–5 mm, składa się z osadnika, zwykle zawierającego 4–5 kwiatów języczkowatych i 3–20 kwiatów rurkowatych. Okrywa koszyczka składa się z 3 rzędów lancetowatych, omszonych, zielonych okrywolistków, ułożonych dachówkowato, z brunatnawym lub białawym, błoniastym brzegiem. Dno koszyczka jest lekko wypukłe, w kątach plewinek występują kwiaty języczkowate, o trójdzielnym, białawym lub czerwonawym języczku i kwiaty rurkowate o promienistej, pięciodzielnej, żółtawej lub jasnobrunatnawej koronie. Kwitnie od lipca do października (czasem, gdy utrzymują się temperatury dodatnie – także dłużej). Kwiaty przedprątne, zapylane przez muchówki.
Owoc to spłaszczona niełupka, srebrzystoszara, wąsko oskrzydlona.

Siedlisko
Krwawnik pospolity występuje na pastwiskach, łąkach i nieużytkach od niżu po tereny górskie. Na polach uprawnych obecny jako chwast. Rośnie przeważnie na obszarach o klimacie suboceanicznym i umiarkowanie kontynentalnym. Łatwo dostosowuje się do różnych warunków, ale preferuje gleby średnio próchniczne. Umiarkowanie światłolubny.

Występowanie
Krwawnik pospolity występuje w Eurazji (na wschód sięga po Mongolię i północno-zachodnie Indie) oraz w Ameryce Północnej (na południu po Gwatemalę).
W Polsce pospolity na całym obszarze.

Zastosowanie

Roślina lecznicza
O leczniczym działaniu krwawnika pomocnego w leczeniu hemoroidów wspominał już Hipokrates, Dioskurydes natomiast zalecał go w walce z chorobą wrzodową. Na pierwsze wzmianki drukowane na temat krwawnika natknięto się w dziele z 1554 r., którego autorem był flamandzki botanik Carolus Clusius (Jules Charles de l’Écluse)
Surowiec zielarski – ziele krwawnika (Millefolii herba) – całe lub rozdrobnione, wysuszone, kwitnące wierzchołki pędów o zawartości nie mniej niż 2 ml/kg olejku eterycznego oraz minimum 0,02% proazulenów w przeliczeniu na chamazulen.
Roślina wykorzystywana do celów kosmetycznych
Wyciąg z krwawnika dodawany jest do łagodzących i regenerujących maseczek, kremów i płynów do twarzy. Bywa także składnikiem szamponów i past do zębów, a także jako jeden z wielu składników służy do przygotowania kąpieli relaksacyjnych.

Roślina ozdobna
Krwawnik pospolity uprawiana jest w ogrodach jako bardzo dekoracyjny element dla skalniaków oraz na rabatach kwiatowych. Ogrodnicy wyhodowali wiele kultywarów bardziej ozdobnych od typowej formy. Oto niektóre z tych odmian:

• ’Carnea’ – kwiaty jaskrawo, ciemnokarminowe,
• ’Cerise Quinne’ – kwiaty wiśniowe, miejscami jaśniejsze,
• ’Fanal’ (syn. 'The Beacon’) – kwiaty jasnoczerwone,
• ’Kelwayi’ – kwiaty karminowoczerwone,
• ’Sammetriese’ – kwitnie ok. dwa tygodnie później od pozostałych, kwiaty intensywnie czerwone,
• ’Red Beauty’ – liście srebrzyste, kwiaty różowoczerwone,
• ’Rosea’ – nazwa zbiorcza dla siewek ww. odmian, kwiaty od różowych do lila fioletowych.

Są też wykorzystywane inne gatunki krwawników, jak np: krwawnik wiązówkowaty, k. talerzowaty (Achillea filipendulina Lam.). I tu też możemy wymienić parę odmian:

• ’Gold Plate’ – oodmiana silnie rosnąca o pachnących, jasnozielonych liściach i jasnożółtych kwiatach zebranych w płaskie baldachy szerokości 10-15 cm.
• ’Parker`s Variety’ – odmiana niższa, o żółtych kwiatach

Krwawniki są całkowicie odporne na mróz (strefy mrozoodporności 3-10). Są też jedną z najbardziej odpornych na suszę bylin ozdobnych uprawianych na rabatach. Łatwe w uprawie, rosną na każdej glebie, ale preferują stanowiska słoneczne i suche. Wytwarzają kłącza, za pomocą których szybko się rozrastają.
Najłatwiej rozmnaża się przez podział bryły korzeniowej bardzo wczesną wiosną. Można też przez wysiew nasion, ale nie wszystkie odmiany powtarzają cechy organizmu rodzicielskiego. Po przekwitnięciu należy usuwać kwiatostany. Pędy można zostawić na zimę, ale wiosną należy je silnie przyciąć. W ogrodzie za pomocą kłączy szybko się rozrasta i może zagłuszyć inne rośliny, należy więc kontrolować rozrastanie.