Bazylia pospolita

Biologia i występowanie

Bazylia pospolita jest byliną Łodyga o przekroju czworokątnym i czerwonawym zabarwieniu, wysokości 30–60 cm, rozgałęziona.
Liście rosną nakrzyżlegle. Są jasnozielone, błyszczące, o długości do 5 cm. Jajowate lub romboidalne, o brzegu karbowanym, rzadziej ząbkowanym. Na spodniej stronie znajdują się gruczoły wytwarzające olejek eteryczny.

Kwitnie w formie dwuwargowego kielicha, o krótkiej rurce. Koloru czerwonawego, różowego lub żółtobiałego. Kwiaty zebrane po 6 w nibyokółki, które wyrastają z kątów liściowych lub tworzą nibykłosy na szczycie pędu. Kwitnie w lipcu i w sierpniu.
Owoce to mała (do 15 mm), owalna, brązowa niełupka.

Występowanie
Bazylia pospolita pochodzi prawdopodobnie z tropikalnej strefy Afryki, ale obecnie nie rośnie dziko, występuje tylko w uprawie.

Roślina miododajna
Kwiaty obfitują w nektar.

Zastosowanie

Roślina lecznicza
Surowiec zielarski – ziele bazylii – Herba Basilici (ulistnione, ścięte w czasie kwitnienia i ususzone pędy). Zawiera olejek eteryczny – olejek bazyliowy (0,5 – 1,5%) – ma bardzo silny, korzenno-kwiatowy zapach i lekko żółtawą barwę. Jego głównymi składnikami są: metylochawikol, cyneol i linalol, eugenol, cytral, limonen, terpinen. Ponadto zawiera garbniki (5%), saponiny, flawonoidy, substancje gorzkie, olej tłusty zawierający oksykwasy tłuszczowe (kwas trionowy), sole mineralne, witaminy.
Działanie – poprawia trawienie i ułatwia przyswajanie pokarmu – działa przeciwskurczowo, pobudza wydzielanie soku żołądkowego, działa słabo wiatropędnie przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie. Powszechnie uważa się, że działa przeciwdepresyjnie, poprawia nastrój i dodaje sił (działanie podobne do melisy). Stosuje się w łagodnych zaburzeniach trawiennych, wzdęciach, przy niedoborze soku żołądkowego.

Roślina wykorzystywana do celów kosmetycznych
Olejek eteryczny używany jest w przemyśle perfumeryjnym do wyrobu perfum i mydła.
Roślina jadalna
Niezastąpiony składnik prawie wszystkich włoskich dań, świetnie komponuje się z makaronem i pomidorami, główny składnik pesto. Znany sos pesto pochodzi z Genui we Włoszech. Jest od wieków wytwarzany w kamiennych moździerzach. Uciera się w nich oliwę z oliwek, bazylię, parmezan, orzeszki piniowe i sól. Tradycyjny sos pesto ma kolor zielony, lecz po dodaniu suszonych pomidorów nabiera koloru czerwieni (pesto alla siciliana).
Roślina przyprawowa
Ma miły, korzenny, słodkawy i pikantny smak i zapach. Jako przyprawy używa się świeżych lub suszonych liści lub całego ziela, które ścina się w czasie kwitnienia. Wówczas roślina odrasta i powtórnie kwitnie. Najlepiej dodawać ją do sałatek i zup, duszonych warzyw oraz twarożku. Można również nacierać zielem mięsa przed dalszym przyrządzaniem. Bazylię dodaje się do zup rybnych, rosołów, sosów, sałatek, białego sera, pomidorów, duszonych warzyw. We Włoszech stosuje się ją prawie do wszystkich potraw.
• W przemyśle spożywczym wykorzystywana do wyrobu konserw.
• W przemyśle spirytusowym stosowana do wyrobu likierów.
Roślina uprawna
Znaczące uprawy znajdują się w Ameryce Południowej. W Azji uprawiano ją od czasów przedhistorycznych. Wieńce uplecione z bazylii znaleziono w piramidach egipskich. Z Iranu i Indii dotarła do Europy południowej, prawdopodobnie przywieziona w czasie wypraw Aleksandra Macedońskiego, skąd w XVI w. przywędrowała do Europy Środkowej (w tym Polski), gdzie początkowo była siana w oranżeriach i w donicach. Można ją stosunkowo łatwo uprawiać w ogródku. Wystarczy odchwaszczać i nawozić, najlepiej kompostem, gdyż nie lubi świeżego obornika. Nasiona można wysiewać w maju wprost do gruntu, w rzędach co 30 cm. Gdy osiągną wysokość kilku centymetrów przerwać, zostawiając rośliny co 15-20 cm. Można też uprawiać w doniczce. Lubi stanowiska nasłonecznione, osłonięte od wiatru. Gleby żyzne, przepuszczalne, próchnicze. Należy podlewać z umiarem, w południe, w ciepłe dni dodatkowo spryskiwać wodą.
Inne zastosowania
Odstrasza owady.